Morgunblaðið - 17.04.1957, Blaðsíða 12

12
MORGUlSBLATtia
MiðvikudagUr 17. apríl 1957

imiritaMfr
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjami Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Amj Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritsíjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 1.50 eintakið.
4 Nauðung í stuð frelsis
A VALDATÍMA fyrrver-
andi ríkisstjórnar hafið tekizt að
ná þolanlegu jafnvægi í þjóðar-
búinu. Verðlag haggaðist lítið og
almenningur sýndi traust sitt á
fjárhagskerfinu með vaxandi
sparnaði. Verkfallið mikla 1955
kom jafnvæginu að vísu úr skorð-
um, en þó hélzt áfram bjartsýni
og athafnaþrá. Sparifjársöfnunin
varð um skeið fyrir hnekki en
komst þó skjótlega í samt lag
aftur, svo að hún hefur aldrei
verið meiri en fyrrihluta árs
1956.
Á þessu varð snögg breyting
við tilkomu núverandi ríkis-
stjórnar. Þá hvarf sparifjársöfn-
un og innistæður í bönkum og
sparisjóðum rýrnuðu í stað þess
að vaxa áður. Þess vegna varð
bönkum og sparisjóðum ómögu-
legt að halda áfram lánveiting-
um til ýmissa þarfra fram-
kvæmda, svo sem húsbygginga.
Svartsýni og athafnaleysi gerði
skjótlega vart við sig eftir að
vinstri stjórnin tók við.
Ríkisstjórnin fullyrðir raunar
að hún hafi gert ýmsar ráðstaf-
anir til að auka trú manna á gildi
peninga og þar með örva sparn-
aðarviðleitnina. Því miður £á
þær fullyrðingar ekki staðizt. —
Þær eru þvert á móti svo ber-
sýnilega rangar, að sífelld endur-
tekning þeirra þvert ofan í allar
staðreyndir eykur aðeins vantrú
almennings á núverandi stjórn-
arháttum.
Tilgangslaust er að reyna að
telja mönnum trú um að verðlag
hafi stöðvazt, þegar hver einasti
maður finnur af sínum daglegu
útgjöldum að þau vaxa sí og æ
vegna hækkandi vöruverðs. —
Re/nt er að halda verðlagsvísi-
tölunni niðri til þess þannig að
skapa rangan mælikvarða um
raunverulegt verðlag. Þetta hef-
ur þó ekki tekizt betur en svo að
í síðasta mánuði hækkaði verð-
lagsvísitalan um 2 stig. Allir yita,
að sú hækkun gefur engan veg-
inn rétta mynd af ástandinu, eins
og það er nú.
Ekki hefur heldur tekizt að
halda kauphækkunum í skefjum.
Frá áramótum hefur hvert verk-
fallið rekið annað og þau öll
endað með kauphækkunum. Sex
meiri háttar kauphækkanir hafa
orðið á siðustu mánuðum. Hækk-
unin til starfsmanna SÍS, hæktc-
unin til blaðamanna, 15—18%
hækkun til sjómanna, hækkun
tM fiskimanna á Akranesi og
í Grindavík, mjög aukin fríðindi
til flugmanna, allt að 8% hækk-
un til farmanna. Ofan á þetta
bætist rösklega 7 aura viðbótar-
greiðsla úr ríkissjóði i hvern
mjólkurlítra.
Að svo vöxnu máii í kaupgjalds*
og verðlagsmálum landsins er
fjarstæða að tekizt hafi að koma
festingu eða' stöðvun á, því mið-
ur. Þetta segir einnig til. sín á
þann veg að enn hefur almenn-
ingur ekki fengizt með frjálsu
móti til að leggja fé sitt fyrir í
bönkum og sparisjóðum á ný. —
Þess vegna er nú gripið til þess
ráðs að reyna að bæta úr fjár-
skortinum með skyldusparnaði.
Um þær tillögur sagði Gunnar
Thoroddsen í ágætri ræðu á Al-
þingi sl. föstudag:
„Aðalnýmæli þessa frv. er
Margir telja að almennur skyldu-
sparnaður gæti verið til mikiis
gagns fyrir allt okkar fjárhags-
líf. í þessu frv. er farin sú leið að
leggja skyldusparnað aðeins á
nokkra árganga landsfólksins, þ.
e. a. s. að skylda fólk á aldrinum
16—25 ára til þess að leggja til
hliðar 6% af launum sínum.
Hugmyndin um skyldusparnað
í heild er mjög athyglisverð. —
Hins vegar þarf þetta mál, sér-
stakiega eins og það er sett fram
í frv., nánari athugunarvið.Marg
ar spurningar rísa: Er t.d. rétt-
mætt að láta ákvæðið alls ekki
ná upp fyrir 25 ára aldur, til
dæmis til ógiftra manna, eldri en
25 ára?
Undanþáguheimildir eru marg-
ar. M.a. er svo ákveðið að menn
sem stunda nám skuli undan-
þegnir. Stundum getur þetta
komið nokkuð einkennilega út.
Unglingur hefur t.d. lokið skyldu
námi. Hann á vel stæða foreidra
og leggur í langt framhaldsnám,
menntaskóla, háskóla o. s. frv.
Hann er undanþeginn skyidu-
sparnaði. Annar unglingur þarf
að hjálpa fátækum foreldrum
sínum til þess að f jölskyldan kom
ist af, og getur ekki, þótt hann
langi til, stundað nám. Hann
verður að greiða þessi 6%.
Ennfremur má nefna það, að
unglingur, sem orðinn er 16 ára,
hefur ekki efni á því að stunda
framhaldsnám, en vill vinna fyr-
ir sér í 2—3 ár til þess að safna
námsfé og leggja síðan út á náms-
brautina að nýjú, sem er töluvert
algengt. Af þessum manni verða
tekin 6%. Síðan er hin almenna
undanþáguheimild. í 11. gr. er
heimild fyrir sveitastjórnir tii að
veita undanþágu frá sparnaðar-
skyldu, þeim sem verða fyrir
veikindum, slysum eða eiga af
öðrum ástæðum erfitt með fram-
færslu.
Það er náttúrlega erfitt að sjá
það fyrir, hversu íslenzkur æsku-
lýður muni taka þessum lagaboð-
um. Ef svo færi, að margir yrðu
þeir, sem óskuðu undanþágu, þá
ætla ég, að orðið gæti þröngt fyr-1
ir dyrum hjá ýmsum bæjastjórn-
um og sveitastjórnum, og erfitt
að skera úr hverju einstöku til-
felli“
Tillöguna um skyldusparnað er
sjálfsagt að athuga af gaumgæfni
og velvild. En það sýnir fslend-
ingum annarlegan hugsunarhátt,
þegar Þjóðviljinn segir í gær:
„Æskan sjálf fagnar einnig og
ekki síður því trausti á skilningi
hennar og manndómi, sem ráð-
stafanir vinstri stjórnarinnar
bera vott um-----“
Á þessa leið er ef til vill hægt
að tala í „alþýðulýðveldunum"
austan járntjalds. Þar eru fagn-
aðarhátíðir haldnar þegar aukn-
ar álögur eru lagðar á almenn-
ing. Með frjálsum mönnum getur
enginn fagnað yfir því, að ráðin
séu tekin af honum sjálfum og
hann neyddur til að gera það, sem
hann vildi ekki gera af eigin
hvötum. Á fslandi má hver spara
eins og hann vill. Hann þarf ekki
leyfi stjórnarvaldanna til þess. —
Vissulega er það ekki fagnaðar-
efni ef menn neyðast nú til að
lögskylda almenning til að gera
það, sem hann áður gerði af fús-
um vilja: Að leggja fé til hliðar,
skyldusparnaður. Skyldusparnað i svo að áframhaldandi uppbygg-
Ur hefur oft verið á döfinni og | ing þjóðfélagsins geti átt sér
mjög skiptar skoðanir um hann. stað.

— hrörlega hafnarborgírr v/ð Akabaflóa,
sem Israelsmenn tengja mestar vonir við
]\ ýju nafni hefur
skotið upp í heimsfréttunum,
Þaff er „Eiath“, hafnarborg
ísarelsmanna viff Akabaflóa.
f fréttasendingum útvarps-
stöffva um allan heim og í
fréttadálkum dagblaffanna
beinist æ meiri athygli aff
þessari borg, sem ísraelsmenn
byggja nú hvað mest á.
E lath er fyrir botni
hins nafntogaða Akaba-flóa. —
ísraelsmenn ráða þar yfir lítilli
landspildu, syðsta hluta ísraels-
ríkis. ísraelska strandlengjan við
Akaba-flóa er ekki löng. Að
vestan eru egypzku landamærin
— og sandhólar Sinai-skagans
bera við vesturhimininn. — Að
austan liggur Jórdanía. Frá Elath
sér vel yfir til Akaba, sem er
jórdönsk hafnarborg við þennan
samnefnda flóa, skammt undan
Elath. Lengra' út með flóanum,
yfir í Saudi-Arabíu, sjást lítil
Arabaþorp á víð og dreif í fjalls-
hlíðunum.
E lath er þarna á milli
tveggja elda, eins og sjá má —
á milli fjandmanna ísraels, sem
haldið hafa siglingaleiðinni inn
flóann, til borgarinnar, lokaðri
fyrir ísraelsmönnum allt frá því
að þeir endurreistu ríki sitt.
Borgin var að vísu utan vopna-
hléslínunnar, þegar vopnahié var
samið milli Araba og Gyðinga ár-
ið 1948. En herskáar sveitir tóku
sér stöðu að baki víglínunni — og
síðar, er endanleg landamæri
voru mörkuð, tókst þessum sveit-
um að tengja Israel við Akaba-
flóa.
I tíð Salomons konungs
var Elath mikilvæg hafnarborg.
Þaðan sigldu skip hlaðin dýrmæt-
um málmum til Austurlanda, en
komu aftur með dýrgripi frá
fjarlægum löndum austursins.
I dag er Elath jafnmikil
væg, jafnvel enn mikilvægari en
á tímum Salomons konungs,
enda þótt enginn Súez-skurður
væri þá til. Akaba-flóinn er
djúpur og fær stærstu skipum.
Israelsmenn hafa löngum haft
það í hyggju, að gera Elath að |
umskipunarh. fyrir olíu. Stærstu
olíuflutningaskip, sem ekki geta
siglt um Súez-skurðinn á leið til
Evrópu með olíu frá Austurlönd-
um, geta landað olíu sinni í Elath.
Þá er ætlun ísraelsmanna að
dæla henni eftir leiðslum yfir til
Haifa við Miðjarðarhaf og ferma
stórskipin olíunni þar. Á þann
hátt gæti Elath orðið mikilvæg
— ekki einungis ísrael, heldur
allri Evrópu.
I dag er Elath hrörleg
borg, ef borg skyldi kalla. Xbúarn
ir hafa undanfarin ár mestmegnis
lagt stund á námugröft og granít-
nám. Höfnin hefur verið ónotuð,
Arabar hafa lokað hafnarmynn.
inu, Akaba-flóanum.
Það er því ekki að ástæðulausu
að ísraelsmenn hafa lagt mikla
áherzlu á það, að Akaba-flóinn
yrði þeim opinn til siglinga —
Súez-skurðurinn hefur einnig
verið þeim lokaður — og þeir
hafa alla tíð átt erfitt með að-
drætti frá austrinu.
E r þeir fluttu ber sinn
úr Egyptalandi eftir átökin í vet-
ur settu þeir þau skilyrði, að
ísraelskum skipum yrði tryggðar
frjálsar siglingar um Akaba-flóa
svo og Súez-skurðinn. Þegar hafa
nokkur skip siglt inn Akaba-fló-
ann — til Elath — og losað þar
farm sinn. Meðal þessara skipa
hefur verið olíuskip — og hefur
olíunni verið dælt norður til
Haifa. „Þetta er vísirinn", sögðu
fsraelsmenn. „Við verðum að
leggja stærri leiðslur til þess að
anna flutningum".
austurströnd Sinai-
skagans hafa hermenn Samein-
uðu þjóðanna tekið sér stöðu og
tryggt, að Egyptar hindri ekki
ferðir ísraelskra skipa um flóann.
Hingað til hafa Arabar austan
megin Akaba-flóa látið siglingar
þessar óáreittar — og ísraels-
bundu miklar vonir við, að svo
myndi verða áfram.
Nú hafa Arabíumenn
rofið. þögnina. Þeir hafa lýst það
áform sitt að skjóta niður hvert
það skip, sem siglir inn flóann á
leið til Elath. Ef þeir láta verða
af hótun sinni, er draumur ísra-
elsmanna um Elath að engu orð-
inn. Þá verður hún hin sama
hrörlega borg og áður og erfiðl.
ísraelsmanna um aðdrætti að
austan samir og fyrr. Enn hafa
þeir ekki freistað þess að sigla
skipum sínum um Súez-skurðinn,
en vafalaust má telja að skurð-
urinn verði þeim lokaður jafnt og
Akaba-flóinn.
Forseti íslands
á Ítalíu
Erlend blöff segja, aff forseti
tslands, hr. Ásgeir Ásgeirsson og
frú, hafi komiff meff járnbraut
arlest til Róm á miffvikud. var.‘
Á italíu muni þau m.a. gista
Genua, Napoli og Florens. Hinn
16. þ.m. verða þau gestir Giov-
anni Gronchi forseta í veiziu
i Quirinal-höllinni. '
Israelsmenn binda veik-
ar vonir við það, að Alþjóðadóm-
stóllinn taki málið til meðferðar
og úrskurði bæði Akaba-flóa og
Súez-skurð alþjóðlegar siglinga-
leiðir og frjálsar öllum skipum.
Ef þeir tímar renna upp, að ísra-
elsmenn fá að sigla óáreittir um
Akaba-flóann, mun lífæð ísraels-
ríkis liggja um Elath. Þá mun
þessi gamla, hrörlega hafnarborg
breyta um svip og verða miðstöð
verzlunar í landinu.
Lýst eftir sjónar-
votti við Vetrar-
garðinn
RANNSÓKNARLÖGREGLAN
hefur fengið til meðferðar mál
manns nokkurs, sem sakaður er
um að hafa valdið nokkrum
skemmdum á bíl með því að
ganga upp á vélarhúsi hans.
Það var hinn 5. þ. m. á dansleik
í Vetrargarðinum, að maður þessi
var látinn út vegna ölvunar. Var
hann leiddur út fyrir grindverkið,
sem er umhverfis skemmtigarð-
inn. Maðurinn vildi fá skýringu
á því hvers vegna hann hefði ver-
ið látinn út fyrir. Klifraði hann
yfir girðinguna og er þá komið
að því atriði málsins, sem um er
deilt.
Dyravörðurinn, sem lét mann-
inn út, sagðist hafa séð er hann
kom yfir girðinguna og þá hafa
heyrt kallað upp utan af göt-
unni, Nj arðargötunni, að maður-
inn hefði gengið upp á vélarhús
bíls, sem undir girðingunni stóð.
Maðurinn hefur aftur á móti harð
lega neitað því, að hann hafi far-
ið þar yfir girðinguna, sem bill-
inn stóð, heldur á öðrum stað.
Nú vill rannsóknarlögreglan biðja
manninn, sem úti á götunni stóð
og kallaði yfir girðinguna að gefa
sig fram hið fyrsta.