Morgunblaðið - 17.04.1957, Qupperneq 13

MiðvikudagUr 17. april 1957
MORGVISBLAÐIÐ
13
Ræða Bjarna Benediktssonar um öryggi ísfands og hótanir Rússa:.
Allir leggi sitl f ra m til að koma í veg
fyrir, að nokkur þori að gera árás
Ályktunin frá 28. marz ástœða
brigzlyrða
í HINUM almenna fundi, sem Heimdallur gekkst fyrir í
Sjálfstæðishúsinu hinn 14. apríl hélt Bjarni Benedikts-
son þessa ræðu um öryggi íslands og hótanir Bússa:
Mörg okkar munu minnast
þess, a8 þegar dróg að síðari
heimsstyrjöldinni 1939, eftir að
Hitler hafði rofið samningana,
sem gerðir voru í Múnehen haust
ið 1938 og lagt undir sig það, sem
eftir var af Tékkóslóvakíu, fyrri
hluta árs 1939, þá sendi Roosevelt
forseti Bandaríkjanna honum orð
sendingu, 15 .apríl 1939, þar sem
Roosevelt bar fram þá tillögu, að
sérstakar ráðstafanir væru gerð-
ar til öryggis ýmsum ríkjum í
Evrópu gegn ólögmætri árás.
Hitler svaraði þessari tillögu
Bandaríkjaforsetans um aðgerðir
gegn árás með því að spyrja:
„Hvaða ríki er það, sem óttast,
að Þýzkaland ráðist á það?“ Það
fór svo, að ekkert ríki í Evrópu
þorði að segja til um, að það
óttaðist árás frá Hitler eða því
Þýzkalandi, sem hann réði yfir.
Þvert á móti, þá lýstu sum þeirra
því yfir, að þeim væri það fjarri
skapi, að slík árás mundi koma
til greina,
HEIMSSTYRJÖLD, SEM HÆGT
VAR AÐ KOMAST HJÁ
Nokkrum mánuðum síðar hóf
Hitler árásarstyrjöld sína og
réðist að tilefnislausu einmitt á
þau ríki, hvert á fætur öðru, sem
hann nokkrum mánuðum áður
hafði heint hinni sakleysislegu
spurningu til: — „Ert það þú,
ert það þú eða ert það þú, sem
óttast að ég ráðist á þig með
herskara mína?“
Þessi þögn, þetta, að þora ekki
að segja hug sinn árásaraðilan-
um, þeim, sem allir vissu að hafði
árásir í huga og var búinn að
sýna méð áthöfnum sínum, að
hann var að búa sig undir áfram-
haldandi árásir, þetta athafna-
leysi, og jánkun við hótunum
árásarmannsins átti ekki sizt sinn
þátt í því að hleypa af stað styrj-
öldinni, sem hófst haustið 1939.
Vt-I TIL VARNADAR
Tæpum áratug síðar, eða á ár-
inu 1948, varð Tékkóslóvakía að
nýju fyrir frelsissviftingu að því
sinni ekki af hálfu Þjóðverja,
heldur Rússa. En nú kom í ljós,
að menn höfðu lært nokkuð af
reynslunni. Nú sást, að ríkin og
þjóðirnar vildu ekki láta ráðast
á sig ,eina eftir aðra, án þess að
hafast nokkuð að, heldur tóku
þessi væntanlegu fórnarlömb
höndum saman og mynduðu
bandalag sér til varnar, Atlants-
hafsbandalagið. Sáttmáli þess
var undirritaður 4. apríl 1949,
og ég hygg, að það sé sannmæli
sem Truman, Bandaríkjaforseti,
sagði við undirskrift þess samn-
ings, að ef slíkt bandalag hefði
verið til 1914 og 1939, þá hefði
hvorug heimsstyrjöldin, hvorki
styrjöldin 1914 né styrjöldin 1939
brotist út. Vegna þess að þá hefði
hinn frjálsi heimur verið búinn
svo sterkum vörnum, að enginn
árásaraðili hefði vogað til atlögu
við hann.
Það er þetta, sem við verðum
að átta okkur á, að varnarbanda-
lag er tiltölulega lítils virði og
nær ekki nema í mesta lagi hálf-
um tilgangi, þó að það verði til
þess að firra aðila sína ósigri í
styrjöld. Aðaltilgangurinn og
það, sem mestu máli skiptir er,
að slík bandalög verði til þess
að koma í veg fyrir styrjaldir.
OGNIR NYRRAR
HEIMSSTYRJALDAR
Öll getum við gert okkur í hug-
arlund og þó ekki svo sem vert
væri, hversu heimurinn mundi
nú vera miklu betur á veg kom-
inn, ef styrjaldirnar 1914 og 1939
hefðu aldrei brotist út. En þó get-
urh við sagt og sagt með sanni, að
heimurinn og þjóðirnar lifðu þær
hörmungar af. Nú er þvert á
móti þannig ástatt, að færustu,
hæfustu og kunnugustu menn
telja, að mjög hæpið sé, að þjóð-
irnar eða núverandi menning
muni þola nýja heimsstyrjöld.
Þess vegna er það enn mikils-
verðara nú en nokkru sinni fyrr,
að komið verði í veg fyrir heims-
styrjöld, að varnir hins frjálsa
heims verði svo öruggar, að eng-
inn árásaraðili ætli sér þá dul
að hefja atlögu gegn honum.
Þessi hugsun hefir oft verið
sett fram, og var af hinum hæf-
ustu mönnum nú fyrir fáum dög-
um orðið enn á ný í Hvítri bók,
sem brezka varnarmálaráðuneyt-
ið, undir forystu Sandy’s, tengda
sonar Churchills, gaf út. Þar
standa þessar setningar, sem
segja má, að sé aðalkjarninn
£ hernaðar- og varnarviðbún-
aði hinna frjálsu þjóða nú á dög-
um. í Hvítu bókinni segir:
„Eins og nú stendur eru eng-
in ráð til að tryggja næga vernd
fyrir (Bretland) gegn árás með
kjarnorkuvopnum. — — — —
Það, sem mestu máli skiptir í öll-
um hernaðaráætlunum, verður
að vera að hindra ófrið frem-
ur en að búa sig undir hann. —
— — — Eina tryggingin, sem
til er, — — — er mátturinn
til að hóta endurgjaldi með kjarn
orkuvopnum. Hinn frjálsi heimur
er nú um vernd sína einkum háð-
ur kjarnorkumöguleikum Banda-
ríkjanna".
ALLIR LEGGI SITT FRAM
Þetta segir orðrétt í Hvítu
bókinni brezku. Þetta eru um-
mæli fremstu forystumanna í
hernaðarmálum í því ríki, sem
fram yfir heimsstyrjöldina 1939
—1945 var skoðað og talið öflug-
asta veldi heimsins, þegar allt
var skoðað ofan í kjölinn.
Nú segja fulltrúar þessa ríkis
óhikað, að hinn frjálsi heirnur
sé um vernd sína einkum háður
kjarnorkumöguleikum Banda-
ríkjanna. Ef Bretland, hið forna
heimsveldi og fremsti talsmaður
lýðræðisþjóðanna, lætur uppi
þessa skoðun og ætlar að byggja
varnir fyrir tilveru sinni á þess-
ari skoðun, þá er það sízt okkur
lslendingum til blygðunar, sem
veikastir erum af öllum veikum,
að játa það, að við erum í þeim
hópi, ekki síður en hið áður vold-
uga Bretland, sem á frelsi og
framtíð sína undir varnarmætti
hinna öflugu Bandaríkja. En
ísland á ekki aðeins sinn hlut
undir vernd Bandaríkjanna, held
ur verður það einnig, ef það
vill lífi og frelsi halda, að leggja
sitt fram ásamt hinum voldugu
og stóru, til þess að halda heims-
friðnum við.
UMMÆLI FORSETA ISLANDS
Það eru ekki aðeins við Sjálf-
stæðismenn, sem þessari skoðun
höldum fram, heldur verður að
segja, eins og satt er, að í ræðu
þeirri, sem utanríkisráðherrann,
Bjarni Benediktsson.
Guðmundur f. Guðmundsson,
flutti 4. apríl sl., þá fylgdi hann
þessari skoðun. Og forseti íslands
lét ekki alls fyrir löngu svipað
uppi í viðtali við dönsk blöð, sem
hann átti á viðdvöl sinni í Kaup-
mannahöfn á leiðinni suður til
Ítalíu. Samkvæmt því, sem eftir
honum er haft, sagði forsetinn
þar:
„Eins og veröldin er í dag get-
ur enginn einangrað sig, og ekki
heldur ísland. Það er misskilning
ur, ef menn halda, að fslendingar
hafa yfirvegað að ganga úr
NATO. Við liggjum miðja vegu
í Miðjarðarhafi lýðræðisins, í
miðju Atlantshafi, á leiðinní
milli tveggja heimsálfa, sem
þurfa að vinna saman að málstað
lýðræðisins. Þess vegna getum
við fslendingar ekki staðið fyrir
utan“.
SVAR UTANRÍKISRÁBHERRA
Þetta voru ummæli forseta ís-
lands fyrir fáum dögum suður
í Kaupmannahöfn, og efast ég
ekki um, að meginhluti Íslend-
inga taki undir þessi ummæli.
Forsetinn vísaði ennfremur til
utanríkisráðherrans, sem þarna
var einnig staddur, og svaraði
utanríkisráðherrann svo, þegar-
hann var spurður: „Var um það
rætt, að ísland segði sig úr
NATO?“
„Nei“, svaraði utanríkisráð-
herrann, „rætt var um endur-
skoðun á varnarsamningnum við
Bandaríkin. En heimsástandið,
eins og það hefur lýst sér í þróun
síðustu tíma, gerði að engu óskirn
ar um slíka endurskoðun. Varnar
samningurinn gildir áfram eins
og áður“.
Þetta er sá boðskapur, sem ut-
anríkisráðherrann flutti suður í
Kaupmannahöfn.
STJÓRNARFLOKKUR
KREFST ÚRSAGNAR ÚR
NATO
Við hann er að vísu það að
athuga, að einn stjórnarflokkur-
inn, flokkurinn, sem stjórnin á
ekki sízt líf sitt undir, Kommún-
istaflokkurinn — Alþýðubanda-
lagið, eða hvaða dulargerfi hann
nú hefir varpað á sig, hefir lýst
yfir því, að hann stefni að því
og telji sjálfsagt, að við göngum
úr NATO, Atlantshafsbandalag-
inu. Og það voru einmitt við-
brögð þess flokks við atburðun-
um í Ungverjalandi, að við ætt-
um að ganga úr Atlantshafs-
bandalaginu. Þess vegna er það
ekki alveg nákvæmt, þegar sagt
er, að ekki hafi verið talað um
það, að íslendingar gengju úr
Atlantshafsbandalaginu, þegar
einn af þeim flokkum, sem styður
hinn ágæta utanríkisráðherra,
hefir einmitt gert kröfu um svo
yrði gert. En auk þess ber að
hafa í huga varðandi ummæli
bæði herra forsetans og utanrík-
isráðherra, að auðvitað er það
ekki eitt nóg að vera í bandalagi,
í Atlantshafsbandalaginu, ef
menn vilja ekkert leggja af mörk
um til þess að vinna það verk,
sem nú er mikilvægast af öllum,
það er að koma í veg fyrir styrj-
öld.
HINDRUN ÁRÁSAR
Það er að vísu satt, að þegar
við gerðumst aðili að Atlantshafs
bandalaginu 1949, þá höfðum við
þann fyrirvara á, að við vildum
ekki hafa erlendar herstöðvar
hér á friðartímum, heldur ætluð-
um við okkur einungis að veita
erlendum aðilum svipaða aðstöðu
hér, ef til ófriðar kæmi, eins og
gert var í síðustu styrjöld. En
síðan eru viðhorfin gersamlega
breytt. Nú er það komið í ljós,
eins og í orðum „Hvítu bókarinn-
ar“ brezku bezt lýsir sér, að
styrjöld hlýtur að hafa í för
með sér slíka gereyðileggingu,
að það er tiltölulega lítils virði
að vera að tala um, hvað eigi
að gera, eftir að styrjöldin hefir
brotizt út. Alla áherzlu verður
að leggja á og það, sem á allt
annað hlýtur að skyggja, er að
leggja sitt fram til þess, meðan
hið geigvænlega ástand ríkir, sem
nú er fyrir höndum, að koma í
veg fyrir að nokkur þori að
leggja til nýrrar árásar.
FYRIRVARALAUS
ÓFRIÐUR
Það er ekki einungis, að styrj-
öldin sjálf sé orðin miklu hættu-
legri og með hörmulegri afleið-
ingum en nokkru sinni áður,
heldur er nú, gagnstætt þvi sem
áður var, nærri undirbúnings-
laust hægt að hefja styrjöld. En
þegar við vorum að semja um inn
göngu í Atlantshafsbandalagið
1949, var því haldið fram og með
rökum, að hægt væri að sjá með
nokkurra vikna fyrirvara, hvort
styrjöld væri í aðsigi eða ekki.
Herflutningar og hin og þessi
atvik til undirbúnings gæfu til
kynna, að verið væri að efna til
styrjaldar. Þetta var alveg rétt.
Bæði 1914 og 1939 mátti næstu
vikurnar á undan sjá, að þá var
verið að efna til styrjaldar. Það
gat fram hjá engum farið. En nú
er orðin á þessu breyting. Eftir
að hin nýju ógurlegu vopn komu
til sögunnar, flugvélarnar, sem
hægt er að senda frá flugvöllum
innan úr miðjum löndum, eld-
flaugar, sem hægt er að skjóta
frá eldflaugastæðum, sem eru fyr
ir hendi þegar í dag, þá er hægt
að hefja styrjöld svo að segja
gjörsamlega fyrirvaralaust.
Þess vegna er sá fyrirvari, sem
um var talað 1949 og við þá i
góðri trú gerðum ráð fyrir, nú
gjörsamlega úr sögunni.
BREYTT VIÐHORF
Hitt er allt annað mál, að við
vonum öll, að sá tími komi, að
ekki sé lengur slíkur voði fyrir
dyrum, eins og auðsjáanlega er
nú og verið hefir síðustu árin.
Við vonum, að óveðursskýjunum
létti af himni alþjóðastjórn-
mála. En fram að þessu er því
miður síður en svo, að létt hafi
til, þó að vök hafi myndast, þá
hefir það verið fyrirboði þess,
að syrt hefir skjótlega að ennþá
svartara en áður. Þess vegna tjáir
ekki í þessum efnum að vitna til
og halda sér að gömlum yfirlýs-
ingum, sem vissulega voru gefnar
Frh. á bls. 14.
STAKSTEIIV/VR
Vextirnir og kommarnir
Þegar löggjöfin um hió' al-
menna veölánakerfi var sett fyrir
frumkvæði Sjálfstæðismanna
ætluðu þingmenn kommúnista að
ærast yfir því, hvað vextir væm
háir af lánum þess. Fluttu þeir
tillögur um að stórlækka vextina.
Nú hefur bráðabirgðalagaráð-
herra kommúnista flutt nýtt frv.
um húsnæðismál. Leggur hann
þá ekki til að vextir lækki af
íbúðalánum? Það hlýtur hann að
gera eftir öll gífuryrði kommún-
ista um hina háu vexti, sem lög-
fcstir hafa verið með íbúðalána-
löggjöf Sjálfstæðismanna.
Nei, ó-nei, bráðabirgðalagaráð-
herrann leggur ekki til að vextir
af íbúðalánum lækki. f hans eig-
in frv. er þvert á móti lagt til að
þeir verði nákvæmlega þeir sömu
og þeir voru áður!!
Þannig halda kommaskinnin
áfram að éta ofan í sig fyrri stór-
yrði.
Hver tekur mark á slíkum
körlum? Enginn, ekki einn eia-
asti maður.
Ferðir hermanna
til Reykjavíkur
Blað kommúnista kvartar nú
mjög undan að „ferðum her-
manna í bæinn hafi fjölgað und-
anfarið". Kennir blaðið utanríki*.
ráðherra um þetta.
é
En almenningur veit, að konim-
únistaráðherrarnir bera ekki síS-
ur ábyrgð á þessu. Það er á
þeirra ábyrgð, sem varnarliðið er
nú i landinu. Þess vegna þýðir
ekkert fyrir „Þjóðviljann" að
ver* að skamma utanríkisráð-
herra fyrir það, að varnarliðs-
mönnum bregði fyrir á götum
Reykjavíkur. Sjálfur formaður
„Alþýðubandalagsins", annar ráð
herra kommúnista, lýsti því yfir
á Alþingi í vetur, að nú væri
ekki hentugur tími til þess að
framkvæma hina dæmalausu
samþykkt frá 28. marz árið 1956.
Sannleikurinn er auðvitað sá,
að þótt kommúnistar hafi með
góðri samvizku svikið hvert lof-
orð sitt á fætur öðru, þá setur þó
öðru hverju að þeim nokkurn ó-
hug vegna þess að þeir eru nú
orðnir samábyrgir hinum stjórn-
arflokkunum um áframhaldandi
dvöl varnarliðsins í landinu. —
Þess vegna láta þeir „Þjóðvilj-
ann' skamma Guðmund I. öðru
hverju fyrir hitt og þetta í sam-
bandi við varnarliðið. En það
vekur aðeins meiri athygli á
þeirra eigin svikum og aumingja-
skap.
„Raunhæft mat“
Alþýðuflokksins
Alþýðublaðið lýkur forystu-
grein sinni í gær með þessum
orffum:
„íslendingar munu byggja af-
stöðu sína til varnarmála fyrst og
fremst á raunhæfu mati á heims-
málunum hverju sinni-----“
Þetta er vel mælt og réttilcga.
íslendingar vilja þetta.
En byggðu Hræðslubandalags-
menn afstöðu sína til varnarmála
„fyrst og fremst á ranuhæfu mati
á heimsmálunum“ vorið 1956
þegar þeir samþykktu tillöguna
frægu með kommúnistum hinn
28. marz?
Hvað sagði álitsgerð ráðs
Atlantshafsbandalagsins um það?
Var hún ekki gefin út áður en
atburðirnir í Ungverjalandi og
við Súez gerðust?