Morgunblaðið - 17.04.1957, Blaðsíða 16

16
MORCVISBL 4 ÐIÐ
Miðvikudagur 17. aprfl 1957
Fiskirannsóknir við ísafjarðardjúp árið 1908
Rœkjuveiöar og fleira
Eftir Bjarna Sigur&sson, Vigur
SUMARIÐ 1908 vann dr. Bjarni
Sæmundsson að fiskirannsóknum
hér við ísafjarðardjúp á eftir-
töldum fjörðum: Hestfirði, Skötu
firði, Mjóafirði, Reykjarfirði og
ísafirði og nokkrum öðrum stöð-
um hér í Djúpinu. Skýrslur um
þessar rannsóknir er að finna í
tímaritinu Andvara og eru þær
mjög fróðlegar til yfirlestrar.
I sambandi við þau blaðaskrif,
sem undanfarið hafa birzt, um
dragnótaveiðar og rækjuveiðar
hér við Djúp, þykir mé; rétt að
■benda forsvarsmönnum rækju-
veiðanna á að kynnast þessum
skýrslum fiskifræðingsins, sem
ótvirætt benda til þess að rækju-
veiðar og veiðar með dragnót
valdi stórkostlegu tjóni á öllu
uppvaxandi fiskungviði.
Til þessara rannsókna leigði
Bjarni einn áf stærri nótabátun-
um, sem þá var til hér við Djúp,
mb. Harald, eign Einars Þor-
steinssonar, bónda á Eyri í Skötu-
iirði, er fylgdi bátnum sem for-
maður og til liðs, enda „einn hinn
ötulasti formaður og aflamaður
við Djúpið“ (eins og Bjarni orð-
ar það) og manna kunnugastur
hér á fjörðunum.
Tiltölulega fáir hér munu eiga
eða hafa við hendina timaritið
Andvara. Því tel ég rétt að taka
hér orðrétt upp í þessa grein
mína nokkur ummæli Bjarna
Sæm. í skýrslum þessum.
Allar undirstrikanir (leturbr.)
gerðar af mér.
HVAÐA VEIÐARFÆRI NOTUÐ
VIÐ RANNSÓKNIRNAR?
Um það segir fiskifræðingur-
inn:
„Veiðarfærin sem ég brúkaði
voru:
1. Lítil, þéttriðin botnvarpa
(h)eravarpa) til þess að draga á
eftir vélbát, lengdin á botnteini
24 fet möskvavídd *A ,og %
þuml., hlerarnir 11x25 cm.
2. Varpa með smekk, s. n. ála-
varpa, til þess að draga að landi,
með handafli 25 faðma löng,
möskvavídd 0,9—1,1 cm. Dráttar.
strengir 55 faðmar.
3. Varpa til þess að veiða fisk-
seiði upp um sjó og við yfirborð
s.n. síldavarpa, dregin á eftir vél
bát 15—25 mínútur í einu og
haldið sundur með hlerum líkt
og botnvörpu; vídd og hæð á
opinu 1 m., lengdin 4 m., búin til
úr gisnum dúk (strannio)“.
Þá nefnir Bjarni hvers konar
„háfa“ og „botnsköfu", sem not-
aðar eru til að veiða smádýr i?ið
yfirborð og ýmiss konar botndýr,
svo sem skeldýr, krossfiska o. s.
frv.
Um veiðihæfni þessara veiðar-
færa segir Bjarni:
„Af þessum veiðarfærum
reyndist álavarpan, sílavarpan og
botnskafan veiðnastar, sérstak-1
lega veiddi álavarpan oft vel, I
einkum þorska- og ufsaseiffi á 1.
og 2. ári, oft svo þúsundum skifti,
og einnig líka töluvert af sand-
kola, skarkola og öðrum fiski er
hefst við á grunni (10 föðmum)
eins og sagt verður betur síðar“.
Dr. Bjarni Sæmundsson kom
jafnan hér við í Vigur er hann
átti hér ferð um Djúpið. Sumarið
1908 brá hann ekki út af þeirri
venju sinni. Gafst mér þá kostur
á að sjá þessi veiðarfæri hans og
kynnast þessum merka manni þá
og síðar.
Komu þessi veiðarfæri fiski-
fræðingsins mér fyrir sjónir, sem
hreinustu barnaleikföng, saman-
borið við dragnóta- og rækju-
veiðavörpur, þær sem nú eru
notaðar, svo miklu smærri, virka-
minni og frábrugðnari að gerð
voru þau. Má þar t. d. benda á
stærffarmismun hleranna, sem nú
eiga trúlegast mestan þáttinn í að
gera hvers konar fiskungviði ó-
líft í því umhverfi er skapast við
yfirferð rækjuvörpunnar eftir
mararbotni, sérstaklega á leir-
botni, er gruggast upp allt að
yfirborði, jafnvel á miklu dýpi.
Þrátt fyrir smæð veiðarfæra
Bjarna Sæmundssonar reyndust
þau þó skæð fiskungviðinu hér í
fjörðunum við Djúp umgetið,
sumar, sbr. það sem áður er sagt.
Bæta má þó við, að á einum
fjarðanna veiddust í tveimur
dráttum (hölum) ekki færri cn
4045 þorskaseiði, 3—13 sm löng,
auk 48 ýmissa annarra fiskteg-
unda sbr. skýrslu Bjarna um fiski
rannsóknir greint ár. Er hér um
rannsóknir að ræða, sem áttu
vissulega fullan rétt á sér.
FIRÐIRNIR ERU GRIÐA-
STAÐIR FISKUNGVIÐISINS
Um firðina hér við Djúpið seg-
ir dr. Bjarni:
„í fæstum þessara fjarða eru
nokkrar þær veiðar stundaðar er
hafi nokkur hættuleg áhrif á
þessi seiði. Firðirnir eru því
griffastaðir, þar sem seiðin vaxa
upp í friði fyrir eftirsókn mann-
anna og má það heita hepni, þar
sem botnvörpuveiðarnar er stund
aðar eru á gotstöðunum úti fyrir
meiga yfirleitt teljast hættuleg-
ar fyrir aila þá ungfiska, er lifa
við botninn“.
Af framangreindum ummælum
dr. Bjarna Sæmundssonar má hik
laust draga þær ályktanir, að
veiðar með dragnót og rækju-
vörpum þeim sem nú eru not-
aðar, svo miklu stærri, sem þær
eru en veiðarfæri þau er notuð
voru við fiskirannsóknirnar hér
1988, muni valda mörgum sinn-
um meiri tortímingu á öllum
ungfiski.
í þessum efnum er lika sjón
sögu ríkari.
Eins og ég áður hef bent á í
greinum mínum verður ekki séð
annað en að allt sjávarlíf sé til
þurrðar gengið á innfjörðum ísa-
fjarðardjúps að vestanverðu, þar
sem dragnóta- og rækjuveiða-
menn hafa árum saman skarkað
með botnvörpum sínum. Hver
öriög bíða svo fiskimiðanna hér
við Djúpið er þegar farið að
koma í ljós eftir fá ár, frá því
rækjuveiðar hófust á þeim slóð-
um.
REYNSLA NORÐMANNA
Hve lengi rækjuveiðimenn
kunni að þurfa að bíða eftir að
rækjan komi aftur á innfirði
Djúpsins, þar sem veiðin hefur
ler.gst verið stunduð með góðum
árangri, skal ósagt látið. Hætt er
við að það geti dregizt alllengi,
eftir reynslu Norðmanna að
dæma í þessum efnum, þeirrar
þjóðar, sem rækjuveiðimenn
vitna oftast til þegar minnzt er
á rækjuveiðar.
Eg skal játa að mér er ekki
allskostar kunnugt um þær
óskapa tekjur, sem Norðmenn
eiga að hafa af rækjuveiðum að
sögn rækjuveiðaranna. í grein,
sem birtist í 3. tölublaði „Ægis“,
30. árg., segir að Norðmenn hafi
aflað árið 1936, 1845 smáíestir af
rækjum að verðmæti 1236 þús.
kr. Fíkist ég satt að segja ekki
yfir þessum uppgripum(l) þegar
í hlut á jafnmikil fiskveiðaþjóð
og Norðmenn eru.
í sama riti er birt smágrein ár-
ið 1938 er hefur að fyrirsögn:
„Rækjuveiðar og reynsla Norð-
manna“. Grein þessi byijar
þlinnig:
„I sumar og haust hefur veiðzt
minna af rækjum en tvö undan-
farin ár. f fyrrahaust veiddist
reyndar lítið á ísafirði og þar í
grend eða á þeim slóðum, þar
sem veiðin var stunduð áður að
nokkru ráði“.
Það er full ástæða til að nalda
að kunnugur maður hér við Djúp
hafi skrifað þessa grein og mætti
geta sér til að greinarhöfundur
inn væri einmitt erindreki Fiski-
félags íslands, Kristján frá Garð-
stöðum, er jafnan gefur árlega
blaðinu skýrslu um aflabrögð í
Vestfirðingafjórðungi.
Vart mundi samt erindrekinn
nú gera sér far um að fræða mig
né aðra um rækjuveiðar í
„sama dúr“ og þarna er gert af
vissum ástæðum, að ég tel.
í greininni er upplýst að árið
1923 hafi fyrst verið byrjað að
veiða rækjur á Sunnmæri með
rækjutrolli og eru tilgremdir
þéssir firðir í Noregi: Vannylos-
íjörður, Dalsfjörður og Östra,
sem víðáttumikil og fengsæl
rækjumið.
Segir svo orðrétt í grein þess-
ari:
„Norðmenn hafa um alllangt
skeið veitt rækju með rækju-
trolli og er athyglisvert að gefa
reynslu þeirra gaum.
Dalsfjörður er minnstur af
þessum svæðum, en veiði var þar
mjög mikil í byrjun. Var algengt
að fá 30—50 kg. í hali. Þegar veið
in hafði verið stunduð þar í hálft
annað ár var svo komið, að
rækjan var alveg uppurin. Síðan
1924 hefur þetta mið alveg verið
friðað. Sumarið 1928 reyndi að
vísu einn bátur þar, en varð ekki
var. 1 ágúst í sumar var svo
aftur gerð tilraun með rækju-
veiðar í Dalsfirði og_varð árang-
urinn sá að aðeins 10 rækjur
fengust á þriggja stunda lagtíma.
Östrasvæðið hefur ekki verið
friðað eins lengi og Dalsfjörður,
en þar fengust í sufflar 2 kg. af
rækjum á sama lagtíma og áður
er getið.
Vannylosfjörður er langstærst-
ur af þessum veiðisvæðum, en
þar fengust þó aðeins 10 kg. af
rækju á þriggja sunda lagtíma.
Þessi reynsla hefur ýtt undir
þá skoðun meðal fiskimanna í
Noregi að þrátt fyrir margra ára
friðun fjölgi rækjunni ekki á
þeim slóðum, þar sem gengið hef-
ur verið mjög nærri stofninum.
Þeir telja einnig víst, að spærling
urinn hafi mjög neikvæð áhrif
fyrir viðgang rækjunnar, því að
hann hámi í sig rækjuungviðið.
Það sem hér hefur verið sagt
um reynslu Norðmanna á rækju-
veiðum er tekið eftir grein, er
birtist í Norges Handels og Sjö-
fartstidende 2. sept. síðastl.".
Höfundar greinar þessarar end-
ar svo greinina með þessum orð-
um:
„Reynsla Norðmanna ætti að
verða íslendingum nokkur þendf
ing um að ganga ekki of nærri
rækjustofninum, þótt slíkt gæti
gefið stundarhag. Hér við land
gerir sperlingurinn engan usla í
rækjunum, því að hér heldur
hann sig aðallega í heita sjónum
út í djúpinu".
Já, það er annað hljóð í strokkn
um hjá Norðmönnum en íslend-
ingum hvað rækjuveiðarnar
snertir.
Hér á landi er keppzt við að
tortíma öllu sjávarlííi sums stað-
ar þar sem beztu uppeldisstöðvar
ungfisks eru taldar vera, svo
sem á innf jörðum ísaf jarðar-
djúps. Þegar það er búið er svo
ráðizt á beztu fiskimiðin hér inn-
an Djúps, trúlegast til þess að
þorskurinn komi þangað ekki
meir til þess að „háma“ i sig
rækjuna þar eins og spærlingur-
inn gerði í fjörðunum við Noreg,
áður en rækjuveiðar hófust þar,
Nú er þorskurinn trúlega horfinn
þaðan, hafi hann annars verið
þar.
Fyrir hartnær 20 árum síðan,
eða fyrr, hefur forráðamönnum
sjávarútvegsmála hér á landi
mátt vera kunnugt um reynslu
Norðmanna af rækjuveiðúm. —
Ekki hefur þeim dottið í hug að
hagnýta sér hana á réttan hátt
að því er séð verður. Ég efast
ekki um að Norðmenn )iafi Iært
mikið af reynslunni, sem jafnan
er ólygnust í þessúm efnum sem
öðrum.
Þegar útvíkkun landhelginnar
átti sér stað fyrir fáum árum síð-
an og bannaðar vOru með lögum
árið 1952 veiðar með dragnct og
botnvörpu innan friðunarlínunn-
ar, var það óheillaspor stigið að
veita undanþágu frá banni þessu,
og leifa rækjuveiðar á Arnar-
firði og ísafjarðardjúpi með
„venjulegri Kampalampavörpu",
Öllum sjómönnum og fleirum
hér við Djúp er kunnugt um að
rækjuveiðarnar hér eru sturidað-
ar með botnvörpu. Úm þessa
vörpu segir Simon Ólsen (sá er
fyrstur byrjaði rækjuveiðar hér
við land) í Tímanum 22. febrúar
1956:
„Varpa rækjubátanna er að
öllu leyti eins og vörpur togar-
anna nema hvað þær eru eðli-
lega margfalt minni“.
I sömu grein upplýsir Símon að
rækjuvörpunni hafi verið breytt
frá fyrstu gerð og náð með því
ágætum árangri.
Öllum, að minnsta kosti eldri
sjómönnum hér við Djúpið, er
kunnugt um að Símon segir hér
rétt og satt frá.
Það er vitanlegt að botnvarpa
sú sem nú er notuð við rækju-
veiðarnar hér er næsta ólík hinni
upphaflegu rækjunót.
Hlerar hafa verið stækkaðir og
varpan öll gerð virkameiri en áð-
ur var. Að sama skapi veldur
hún skiljanlega meiri usla þar
sem hún fer yfir á mararbotni en
hin upphaflega Kampalampa-
varpa, sem þó olli miklu tjóni
öllu fiskungviði.
Að gefnu tilefni hefur sýslu-
maðurinn í ísafjarðarsýslu, að
því er ég bezt veit, fyrir löngu
síðan beiðzt skilgreiningar á því
hver munur væri á gerð „venju-
legrar Kampalampvörpu" og
gerð botnvörpu þeirrar sem notuð
er nú hér við rækjuveiðar.
Þessari beiðni sýslumanns var
stefnt til sjávarútvegsmálaráðu-
neytisins, sem enn hafa ekki feng-
izt svör frá, þó ótrúlegt þyki.
ÁGANGUR TOGARANNA
A VESTFJARÐAMIÐUM
Það er ekki að ástæðulausu að
Vestfirðingar hafa kvartað yfir
ágangi togaranna á miðunum hér
út af Vestfjörðum er óx mjög
eftir að friðunarlínan var ákveð-
in með reglugerð og lögum.
Allir sjómenn eru sammála um
að mergð útlendra og innlendra
togara hér úti fyrir Vestfjöíðun-
um hindri fiskigengd upp á grunn
miðin og í firðina. Hitt vita allir
hér, að þó kemur það oft fyrir,
stundum ár eftir ár, að fiskigengd
á sér stað inn eftir ísfjarðar-
djúpi. Nú síðast á liðnu ári og
það í stærri stíl en venjulega. Á
aðalástæðurnar til þessa hefur
verið bent og skal ekki fvekar
gert hér.
Það má segja að „vitt sé til
veggja“ á því fiskisæla svæði hér
út undan Vestfjörðunum, fyrir
togarana að dreifa þar úr sér við
veiðarnar, oft með góðum ár-
angri. Þó fer oft svo að þorskur-
inn flýr undan hinum stórvirku
veiðarfærum, boínvörpunni,
enda umsetinn og eltur af mergð
veiðiskipa.
Sjómönnum hér við Djúp er
ljóst orðið, síðan rækjuveiðar
— Cleðilega páska —
FLORA
25 ára
16. þ. m.voru liðin 25 árfrá stofnun Flóru.
í tilefni afmælisins bjóðum vér yður sérstaka
Dáska blómvendi, í dag og á laugardaginn.
FLÓRA
25 ára
iéiáí&Li■Ámí/
Sérstök símaþjónusta — Símar 2039 — 5639 — Heimsending.