Morgunblaðið - 12.01.1958, Qupperneq 12

12
MORCVN BLAÐIÐ
Sunnudagur 12. jan. 1958

— Reykjav'ikurbréf
Framh. af bls. 11
íhugunarvert fyrir íslending
>að, sem mest er um vert, er
þó hlýhugurinn og vináttan til
hinnar íslenzku frændþjóðar,
þótt hins verði vart, að mjög
skortir á hin gagnkvæmu kynni,
sem báðum mundu verða til
góðs.
Helgar höf uðtóttir
Sögu Reykjavíkur lýsir Einar
Benediktsson svo:
f>ar fornar súlur flutu á iand
við fjarðarsund og eyjaband
þeir reistu Reykjavík.
Hún óx um tíu alda bil
naut alls, sem þjóðin hafði til,
varð landsins högum lík.
Fyrir okkur Reykvíkinga er
það óemtanlegur styrkur, að
lagði hér hinn fyrsti
landnámsmaður
helgar höfuðtóttir,
eins og Eggert Ólafsson kvað.
Það er t. d. ekki aðeins
skemtilegur fróðleikur að vita,
hvar bær Ingólfs Arnarsonar stóð
og að sjávargata hans varð síðan
þar, sem við nú nefnum Aðal-
stræti. Þau tengsl, er með þess-
um hætti skapast milli gamals
og nýs í íslandssögu, eru megin
styrkur menningu okkar. Þekk-
ing íslendinga á byggð landsins
frá upphafi og ævi fjölmargra
forfeðra okkar er einkenni, sem
aldrei má glata. Því að
— þó við Flóann byggist borg,
með breiða vegi og fögur torg
og gnægð af öllum auð —
ef þjóðin gleymdi sjálfri sér
og svip þeim týndi, er hún ber,
er betra að vanta brauð.
— Þeir segja að hér sé hættan
mest
og hérna þróist frónskan verst
útlend tízka temjist flest
og tungan sé í nauð. —
Nei, þegar öldin aldna flýr
og andi af hafi kemur nýr
að vekja land og lýð,
er víkka tún og breikka ból
og betri daga morgunsól
skín hátt um strönd og hlíð
skal sjást, að bylgjan brotnar hér.
— Við byggjum nýja sveit og ver,
en munum vel, hvað íslenzkt er,
um alla vora tið.
Svo kvað Einar Benediktsson
fyrir þjóðminningardaginn 2.
ágúst 5Æ97. Einmitt hinn sama
dag og þessi sígilda hvöt til
Reykvíkinga var flutt var dreg-
inn í fyrsta sinni að hún íslenzki
fáninn bláhvíti, er Ólafía Jó-
hannsdóttir, frændkona Einars,
hafði saumað eftir fyrirsögn
hans.
„Sjúga
sjóstaðirnir allt
af landimi í sig “ ?
Á sama veg og Reykvíkingar
mega aldrei gleyma uppruna
borgar sinnar né reyna að slíta
þau bönd, er binda hana við önn-
ur héruð og íslenzkt þjóðlíf í
heild, þá ber að gera sér grem
fyrir, að Reykjavík hefur ekxi
vaxið án fyrirhafnar né baráttu
við þröngsýni og afturhald.
Um það bil, sem hinir fyrstu
íslenzku endurreisnarmenn fóru
að átta sig á, að íslendingum
væri nauðsyn, ekki síður en öðr-
um þjóðum, að mynda kaupstaoi
og þorp, skrifaði Jón Grunnvik-
ingur, maður þjóðhollur en
þröngsýnn, harðlega á móti slík-
um skaðsemmdarnýjungum. —
Hann varaði við því, „að sjóstað-
irnir sjúgi allt af landinu í sig“.
eins og annars staðar hafi orðið
raunin, og að bæjarlífið verði til
þess, „að sumir verði örsnauðir,
sumir flugríkir, eins og í öðrum
löndum, en ei nær svo jafnríkir
sem nú“.
Þeir, sem svo hugsuðu, gættu
þess ekki, að íslendingar voru
öðrum þjóðum snauðari vegna
þess, að þann styrkleika' skorti,
sem þéttbýlið eitt getur veitt.
En þessi hugsunarháttur er enn
áhrifamikill. Heilum flokkum er
haldið uppi af óvildinni til
Reykjavíkur. Til eru menn, sem
hatast svo við Reykjavík og allt,
sem henni er nálægt, að þeir sjá
jafnvel ekki í Esjunni annað en
„fjóshaug. Útrunninn gámlan
fjóshaug, sem þurrir hnúskar
standa hér og þar út úi', en
þynnri mykja hefur runnið út
á milli“.
Á þann veg lýsa þessir sálar-
blindu menn þeirri
„stirnandi höll
með stormskýja blæjur og
skuggaföll",
sem Einar Benediktsson sá í hinu
sama fjalli.
Hyldýpi á milli
Hér er hyldýpi á milli tvenns
konar hugsunarháttar.
Annars vegar eru þeir, sem
skilja, að framtakið og frelsið, er
verið hafa öflugustu lyftistengui
Reykjavíkur, hafa einmitt með
því gert allri íslenzku þjóðinni
ómetanlegt gagn. í Reykjavík
hafa safnazt fjármunir, sem áð-
ur voru öldum saman dregnir úr
landi og gengu til að byggja upp
útlendar borgir.
Eftir því, sem Reykjavík hefur
vaxið fiskur um hrygg, hefur
hún og nágrenni hennar getað
tekið við fólksfjölguninni, sem
orðið hefur í landinu eftir að
fólkið hætti að falla úr hor eða
af völdum hversdagslegra far-
sótta. Um skeið flúðu menn þús-
undum eða jafnvel tugþúsundum
saman til Ameríku af því, að þeir
sáu enga bjargræðisvegi hérlend-
is. Undanfarna áratugi hafa menn
leitað hingað og með atorku
sinni hér skapað möguleika til
að veita fjármagni víðs vegar um
landið til að gera þar lífvænlegra
en áður.
Því að Reykvíkingar skilja það
sjálfir manna bezt, að borg
þeirra má aldrei verða sem stórt
höfuð á visnum búk, heldur verð-
ur höfuðstaður og landsbyggð að
fylgjast að. Glöggt dæmi þessa
eru hinar miklu rafmagnsvirkj-
anir, sem óhugsandi hefðu veriö
án þéttbýlisins í Reykjavík, en
nú veita miklum hluta suður-
landsláglendisins ljós og yl, létta
störfin og gjörbreyta heimilis-
háttum hjá þeim, er vinna það
þjóðnytjastarf að yrkja jörðina.
Minni réttur
Reykvíkinga
Gegn þessum hugsunarhætti
rísa hinir, er telja sér trú um,
„að sjóstaðirnir sjúgi allt af land-
inu í sig“. Jafnvel sumir þeirra
eru þó nú farnir að skilja, að
landbúnaðurinn fær ekki staðizt
nema með því, að hann hafi ör-
uggan innlendan markað. Þessir
menn keppast um þessar mundir
sjálfir við að vara við því sem
þjóðarhættu, að svo mikið sé
framleitt, að á erlenda markaði
þurfi að leita. Þvílík rökfærsla
þröngsýnismannanna sjálfra sker
til hlítar úr um, hversu málstað-
ur þeirra er fráleitur.
Engu að síður er fjandskapnum
haldið áfram. Því er t. d. blygð-
unarlaust haldið fram af æðstu
valdamönnum í þjóðfélaginu, að
ekki sé mark takandi á mikilli
fylgisaukningu stærsta stjórn-
málaflokks landsins við síðustu
Alþingiskosningar, af því að það
hafi fyrst og fremst verið Reyk-
víkingar, sem veittu honum auk-
ið fylgi!
í þessu er ekki látið sitja við
orðin ein. Margháttuð löggjöf er
sett á Alþingi íslendinga, sem
í orði kveðnu á að ganga jafnt
yfir alla, en í eðli sínu miðar að
því, að gera rétt Reykvíkinga
minni en annarra. Nýjasta dæmi
þess er kosningalagabreytingin,
sem knúin var fram á síðustu
dögunum fyrir jól nú fyrir
skemmstu.
Vísir f jendur
og vélendur
Manna á milli úti um land er
og víðs vegar ekki farið dult með
fjandskapinn til Reykjavíkur.
Hann brýzt þar einnig fram á
mannfundum. Sums staðar þykir
það hól um frambjóðendur til
Alþingis og annarra trúnaðar-
starfa, ef þeir hafa gert sig bera
að fjandskap til Reykjavíkur eða
fara um hana hæðiorðum.
Auðvitað eiga menn rétt á að
fara í þessu svo að sem þá sjálfa
lystir. Hitt er vítavert, þegar þeir
tala tungum tveim og þykjast
hér í Reykjavík vera sannir vin-
ir þess fólks, sem þeir svívirða,
þegar það er fjarstatt. En hug-
urinn sést af því, er þeir leggja
ELÍNUS JÓHANNESSON, fyrr-
um bóndi i Heydal í' Mjóafirði,
núverandi bóndi að Galtahrygg í
sömu sveit á í dag sjötugsaf-
mæli. Hann er fæddur í Heydal
12. janúar árið 1888. Foreldrar
hans voru Evlalía Bjarnadóttir
og Jóhannes Jóhannesson, sem
síðar bjuggu í Þernuvík í ögur-
hreppi.
Elínus ólst upp I Heydal. Árið
1918 kvæntist hann Þóru Run-
ólfsdóttur, sem einnig var upp-
alinn í Heydal hjá foreldrum
sínum, þeim Runólfi Jónssym
og Guðrúnu Guðmundsdóttur.
Elínus hóf ungur búskap í
Heydal. Farnaðist honurn búskap
urinn vel og varð sjálfstæður
bóndi, enda hagsýnn og dugmik-
ill maður. Bætti hann jörðina
mikið, bæði að húsum og rækt-
un. Bjó hann á fæðingarjörð
sinni fram til ársins 1952. . En
þá leigði hann Heydalinn ung-
um og dugandi bændum úr sveil
sinni en flutti sjálfur á smájörð
í nágrenninu. Heitir sú jörð
Galtahryggur og hafði hún ver
ið í eyði nokkur undanfarin ar
til, að þjóðstofnanir séu settar
upp fyrir norðan, vestan og aust-
an, jafnvel sunnan, bara ef það
er ekki í Reykjavík, svo sem ny-
lega var gerð tillaga um á Al-
þingi. Þrátt fyrir þetta una
þvílíkir tillögumenn sér sjálfir
hvergi nema hér. Þeim er og vist-
in velkomin, enginn amast viö
þeim. — Hitt er úr hófi, þegar
þeir ætlast til, að Reykvíkingar
kjósi þá fyrir trúnaðarmenn
sína.
Reykvíkingar þurfa ekki að
velja á milli eins og Egill Skalla-
grímsson, sem kaus sér
„þat geð
es ek gerða mér
vísa fjandr
af vélöndum.“
Hann vildi heldur augljósan
fjandskap en fláráða og svikula
blíðmælgi. Reykvíkingar munu
sízt af öllu sýna þeim trúnað,
er gert hafa sig bera að hvoru
tveggja, fjandskapnum og svik-
seminni.
og var húsalaus með öllu. Elinus
hefur nú húsað hana að nýju og
hafið þar miklar jarðabætur. —
Hefur hann unnið að þessu verki
af miklum áhuga og þrótti.
Elínus og Þóra í Heydal, sem
var mesta myndarkona, áttu
þrjá syni, Runólf og Guðmund,
sem báðir eru búsettir hér syðra
og Einar, sem lézt í æsku. Þóra
lézt árið 1944.
Vart mun geta vinsælli mann
í sveit sinni en Elínus í Heydal.
Valda þar um mannkostir hans,
greiðvikni, gestrisni og félags-
lyndi. Mikill fjöldi fólks sækir
þennan bjartsýna og glaðlynda
bónda árlega heim, ekki aðeins
sveitungar hans heldur fólk úr
nálægum sveitum. Meðan hesta-
ferðalög tíðkuðust sóttu oft stórir
flokkar manna bóndann í Hey-
dal heim. Veitti hann jafnan af
rausn og höfðingsskap og hafði
yndi af sjálfur.
Allt starf Elínusar hefur mót-
ast af eldlegum áhuga og óþreyt-
andi kjarki. Nú þegar hann er
sjötugur er hann enn bjarsýnn
og til í allt. Þegar menn héldu
að hann væri hættur búskap og
seztur í helgan stein tók hann
til við að brjóta nýtt land og
byggja ný hús. Og fyrr en varir
verður hann búinn að gera sma-
kot að myndarbýli með góðu og
arðgæfu túni. Þannig hjálpa
stórvirkar vélar og tæki ræktun-
armanninum til þess að gera
hugsjón sína um betra og feg-
urra land að veruleika. Og a
næsta sumri geta vinir Elínusar
vonandi ekið bifreiðum í hlað
frammi í dalnum hans. En lík-
lega saknar hann hestanna, sem
fyrr á árum geýstust frísandi i
hlað hjá honum með reistan
makka. Nú er vetur og hinn hlýi
og fagri Iíeydalur er snævi þak-
inn. Sennilega komast því til-
tölulega fáir til þess að heim-
sækja hið sjötuga afmælisbai-n.
En Elínusi munu berast margar
kveðjur og árnaðaróskir frá
venzlamönnum og vinum fjær
og nær.
S. Bj.
NAUÐUNGARUPPBOÐ
sem auglýst var í 85., 86. og 87. tbl. Lögbirtingablaðsins
1957, á hluta í Melavöllum við Hlíðarveg, hér í bænum,
eign Juno, kemisk verksmiðja hf., fer fram eftir kröfu
Sigurgeirs Sigurjónssonar hrl., á eigninni sjálfri fimmtu-
daginn 16. janúar 1958 kl. 2,30 síðdegis.
Borgarfógetinn í Reykjavík.
íþróffafélag kvenna
Þriggja mánaða fimleikanámskeið
hefst mánudaginn 13. janúar klukkan 8
í Miðbæj arskólanum. — innritun á staðnum.
Stjórnin.
Elínus Jóhannesson
bóndi í Heydal sjötugur
Útsalon heldur óirom
Barnaínnishdr
verðkr. 60.00, áðurkr. 148.00 Gæruskinnsfóðraðio:
Kvenskdr
með háum hæl og kvarthæl. Verð kr. 100.00, áðutr kr. 262.00.
Kvenbomsur
með skinnkanti verð kr. 30.00 áður kr. 138.00
Karimannaskdr
aðallega lítii numer.
Garðastræti 6.