Morgunblaðið - 20.04.1958, Blaðsíða 3

Sunnudagur 20. apríl 1958
WORCrNRLAÐlÐ
3
I)
r verinu
Eftir Einar Sigurðsson -
Togararnir
UM síðustu heigi gerði vestan-
storm með slyddu, og voru þá
frptök hjá togurunum í einn dag
Um miðja vikuna rauk svo upp
á austan, og töfðust skipin þá
aftur frá veiðum. Síðari hluta
vikunnar hefur verið hægviðri.
Flest skipin halda sig nú á
Selvogsbankanum, og hafa nokk-
ur þeirra fengið þar góðan afla,
t. d. eins og Surprise, sem fékk
368 lestir í síðustu viku, aðal-
lega seinnihluta „túrsins“ og
það á mjög skömmum tíma. —
Fékkst aflinn í flottrollið. Fleiri
skip hafa verið að fá þarna góðan
afla í flottrollið og þá einkum
á nóttinni, en misjafnt hefur
þetta verið, eins og gengur og
gerist.
Nokkur skip eru komin á Jóns-
mið við Grænland og hafa þar
fengið góðan afla af karfa, þorsk-
blandað. Nefnd hafa verið þessi
skip: Gylfi frá Patreksfirði, Egill
Skallagrímsson og Hallveig
Fróðadóttir. Ennfremur mun þar
vera eitthvað af norðanskipunum.
Fisklandanir sl. viku:
Jón Þorláksson .. 193 t. 15 daga
Uranus .......... 217 - 12 —
Hvalfell ........ 257 - 14 —
Askur ........... 242 - 12 —
Karlsefni........ 206 - 12 —
Þorst. Ingólfsson 198 - 12 —
Hilmir ............. 433 - sl.
Bjarmi.............. 420 - sl.
Net eingöngu:
Björgvin ......... 470 - ósl.
Farsæll ............ 414 - ósl.
Vestmannaeyjar
Á mánudaginn voru fáir á sjó
vegna veðurs, en úr því fór veð-
ur batnandi, og voru góð sjó-
veður út vikuna.
Hjá netabátum, sem verið hafa
á heimamiðum, hefur afli verið
misjafn, yfirleitt 10—15 lestir í
róðri, þótt einstaka bátur hafi
fengið góða róðra.
Flotinn hefur nú dreift sér
meira en áður, og eru nú um 20
bátar komnir með net sín austur
í Meðallandsbugt. Hefur afli hjá
þeim verið tregur og minni en
menn hafa átt að venjast á þess-
um tíma síðustu árin.
Afli handfærabáta hefur glæðzt
síðustu daga, og hefur algengur
afli hjá þeim verið 3—4 lestir á
skip.
Einn bátur byrjaði róðra með
línu síðast í vikunni og fékk í
fyrsta róðrinum 4 lestir af fiski
á 24 stampa.
Um miðjan mánuðinn höfðu 6
bátar fengið 700 lestir og meira
frá því um áramót:
Gullborg .......... 1000 1. ósl
Einkareksturinn og samvinnu-
reksturinn hafa lengi keppt í
verzlun, og hefur samvinnufé-
lögunum orðið þar vel ágengt,
enda hafa þau forréttindi í skatta
málum og þau mikil, sem alltaf
hafa verið þyrnir í augum einka-
rekstrarins. Láta þau sér nú fátt
óviðkomandi í atvinnulífi þjóð-
arinnar. Stefna þau ásamt opin-
bera rekstrinum að útrýmingu
einkarekstrarins.
Hvað skeður hér á næstu ára-
tugum? Verður haldið áfram að
ívilna vissum rekstrarformum og
færa þannig ekki smátt og smátt,
heldur hröðum skrefum, atvinnu-
reksturinn yfir á hendur sam-
vinnufélaganna að einhverju
leyti, en aðallega ýfir á hendur
þess opinbera, þar sem algjört
einræði ríkisvaldsins tekur við
tiltölulega fljótt með fylgifiskum
Sr. Bjarni Sigurðsson, i.losfelli:
Heígidagur
ÞAÐ var löngum siður á íslandi
að halda hvíldardaginn heilag-
an. Fyrirmælin eru svo gömul,
að þeim var fylgt austur í Gyð-
ingalandi fyrir árþúsundum, þar
sem laugardagur var hátíðlegur
haldinn til minningar um sköp-
un heimsins. En undir eins eftir
himnaför Jesú hófust samkomur
kristinna manna á sunnudögum.
Sá dagur hefir því jafnan verið
helgidagur í kristninni til minn-
ingar um upprisuna.
Vitaskuiu nýtur 3. boðorðið
verndar íslsnzkra laga eins og
sínum, sem eru skerðing persónu bir» boðorðin tpint eða óbeint. Að
frelsis og verri lífskjör. Eða, vísu má kannski segja, að 'aga-
Reykjavík
Róið var almennt alla daga
vikunnar nema á mánudaginn,
þá voru flestir í landi vegna suð-
austanstorms.
Reytingsafli var framan af vik-
unni og fram að föstudegi, en þa
kippti úr honum, og var aflinn
þann dag lélegur hjá öllum. —
Sumir komu ekki einu sinni að
landi.
Handfærabátar eru byrjaðir, en
afli er enn rýr hjá þeim, við
600 kg. á mann yfir daginn, þeg-
ar bezt lætur. Fiskurinn er mjög
smár.
Akranes
Afli var ágætur framan af vik-
unni, 'algengt 20 lestir, en dró
úr honum eftir miðja vikuna og
var yfirleitt úr því ekki nema
5—10 lestir, fyrir utan einstaka
bát.
Einna skást hefur verið hjá
þeim, sem sótt hafa vestur und-
ir Jökul, en beir hafa verið upp
undir sólarhring í_ róðrinum. —
Bátar, sem hafa verið örgrunnt,
sunnan við Þjótinn, aðeins 20
mínútna siglingu úr höfninni,
hafa aflað sæmilega. Eru menn
að stinga saman nefjum um, að
þorskur hafi hlaupið inn í Hval-
fjörð.
Síldveiðin hefur verið mjög
treg, algengast 10—30 tn. hjá bát,
einstaka fengið upp í 50 tn.
Keflavík
A mánudaginn var austanrok
og netabátar í landi, en línubát-
ar á sjó, þar sem gott veður var
á sunnudagskvöldið. Úr því voru
góð sjóveður út vikuna.
Reytingsafli var á línu sl. viku
og með betri vikum vertíðarinn-
ar, hvað aflabrögð snerti, algeng-
ast 6—9 lestir á skip og komst
upp í 12 lestir.
Á þriðjudaginn var almennt ró-
ið í netin, og var þá 2ja nátta i
þeim. Afli var góður fram á föstu
dag, en þá dró úr honum og var
lélegt hjá öðrum en þeim, sem
áttu eldra en næturgamalt.
Einn Grindavíkurbátur, Vörð-
ur, fékk feiknaafla í netin við
Eldeyjarskerin, rúmar 50 lestir í
9 trossur.
Síðarihluta vikunnar réru 3
vélbátar og nokkrar trillur með
handfæri og öfluðu vel, 1—2 lest-
ir á færi.
Um miðjan mánuðinn voru
þessir bátar með mestan afla:
Lína og net:
Bára ................ 736 1. ósl.
Jón Finnsson ........ 655 - ósl.
Lína eingöngu:
Guðm. Þórðarson .... 522 - ósl.
Ólafur Magnússon .... 475 - ósi.
Ófeigur III........... 854 - ósl.
Sigurður Pétur....... 745 - ósl.
Stígandi ............. 733 - ósl.
Freyja ............... 711 - ósl.
Kristbjörg ........... 708 - ósl.
Rekstrarformunum mismunað
Þrjú form atvinnurekstrar,
einkarekstur, samvinnurekstur og
bæjar- og ríkisrekstur (opinber
rekstur), hafa þróazt hér hlið
við hlið undanfarna áratugi.
Það er athyglisvert, hve óð-
fluga hefur borið yfir í opinberan
rekstur, einkum þó í togaraút-
gerðinni og þá um leið fiskverk-
uninni. Ekki er þetta þó af því,
að rekstrarformið hafi yfirburði
yfir hin, hvað hagkvæman rekst-
ur snertir, heldur hið gagnstæða.
— Það, sem veldur, er, að þetta
rekstrarform hefur forréttindi
A sama tíma og opinberi rekstur-
inn er útsvars- og skattfrjáls, er
hinn reksturinn og þá einkum
einkareksturinn, skattlagður
gegndarlaust. Jafnframt veitir
svo ríkisvaldið hinum opinbera
rekstri margháttaða fyrir-
greiðslu, m. a. í formi svokallaðs
atvinnuaukningarfjár og betri
aðgangs að lánsfé. Hér bætast svo
við bein stofnfjárframlög úr rík-
issjóði eða bæjar, stundum hvoru
tveggja, oftast vaxtalaus, eða svo
er það a. m. k. í framkvæmd, auk
venjulegra stofnlána í lánsstofn-
unum. Svo spillt er almennings-
álitið í þessum efnum eða rétt-
ara sagt forráðamannanna, að
það þykir ekki neitt athugavert
að jafna niður á borgarana feikna
tapfúlgum þessara fyrirtækja,
er oft geta slagað hátt upp í at-
vinnutekjur þeirra, sem við út
gerðina vinna.
Upphaflega var þessi opinberi
atvinnurekstur gylltur með því
að af honum yrðu miklar tekjur,
sem létta myndu útsvörin á al-
menningi, þetta væru atvinnu
tæki fólksins sjálfs. Fyrir löngu
er almenningur hættur að trúa
þessum fagurgala og gerir engan
greinarmun á einkarekstri og op-
inberum rekstri, hvað þetta snert
ir eða atvinnulega séð. Einka-
reksturinn nýtur jafnvel meiri
samúðar, vegna þess að hann
íþyngir ekki borgurunum í út-
svarsálögum.
Ekki þykir því opinbera þó
hér nóg að gert að mismuna,
heldur hefur það með fárra ára
millibili herferð á hendur einka-
rekstrinum með svonefndum stór
eignaskatti til að jafna enn bet-
ur um gúlana á einstaklingun-
um, sem eru að burðast við að
keppa við það opinbera með öll-
um sínum forréttindum. — „Þeir
eru réttir til að borga“.
á að ríkja jafnrétti í atvinnulífi
þjóðarinnar, þar sem hin ýmsu
rekstrarform fá að njóta sín
á jafnréttisgrundvelli án íhlutun-
ar þess opinbera.
Bretar neita að byggja fyrir
Rússa
Brezk stjórnarvöld hafa neitað
brezkum skipasmíðastöðvum um
leyfi til að byggja togara og
móðurskip fyrir Rússa fyrir sem
svarar 1800 millj. króna eða vart
minna en 100 skip. Er upphæð
þessi sem svarar tvöföldum árs-
útflutningi íslandinga.
Talið er, að Vestur-Þýzkaland
I og Danmörk muni byggja tog-
arana og Japan móðurskipin.
Rússar eru nú að byggja heima
hjá sér togara, sem eru 3700 lest-
ir að stærð, eða rúmlega fjórum
sinnum stærri en stærstu í
lenzku togararnir. Er þessum
togurum m. a. ætlað að fiska í
norðlæguhr höfum og ge'ta verið
úti í tvo mánuði samfleytt án
þess að leita hafnar.
bókstafirnir séu sumir í eldra
lagi, en engu að síður er í þeim
veruleg stoð.
Enginn unglingur er fermdur
svo, að fyrir honum sé ekki brýnt
gildi hvlldar- og helgidagsins.
Bæði líkami og sál þarfnast
hvíldar, eftir þeim sannindum
þurfa menn ekki lengra að seilast
en í eigin barm.
umst nær guði, má ekki verða tfl
þess, að við glötum öðru sem
var. Dagar guðsríkis renna ekki
upp með því, að við stöndum i
stað, heldur fyrir þrotlausa leit
okkar og baráttu, þar sem fleiri
og fleiri lífssvið eru beygð undir
lögmál þess.
Boðorð guðs býður okkur ekki
aðeins að halda hvíldardag, þeg-
ar við vegna líkama okkar og
sálar vinnum ekki annað en það,
sem nauðsyn krefur. En hvíldarw
daginn eigum við jafnframt og af
dráttarlaust að halda heilagan.
Þá skyldum við um fram allt
leggja rækt við trúarlifið, sækja
kirkju og tilbiðja guð föður,
skapara himins og jarðar. Vita-
skuld amast kristin kirkja ekki
við saklausum skemmtunum og
glaðværð á helgum dögum, en
allt um það megum við ekki
missa sjónar á því, að þeir eru
dagar guðsdýrkunar og trúariðk-
ana.
Þjóðverjar fara nýjar leiðir
Nýi þýzki gastúrbínu- og skut-
togarinn, sem hér var á dögun-
um, vakti verðskuldaða athygli,
og væntanlega taka íslenzk yfir-
völd sér til fyrirmyndar það, sem
er að gerast með forystuþjóðuir,
í fiskveiðum í smíði fiskiskipa
Af 8 nýjum togurum, sem tekn-
ir voru í notkun í Þýzkalandi á
sl. ári, voru fjórir búnir vélum
og tækjum til fiskvinnslu og
fiskfrystingar. Virðist þannig allt
bera að þeim brunni, að togarar
framtíðarinnar verði jafnframt
því að vera fiskiskip einnig fisk-
vinnslustöðvar, þar sem aflinn er
gjörnýttur.
Þá voru tvö af þessum nýju
skipum svonefndir skuttogarar.
Þjóðverjar eiga nú 209 togara,
eða fimm sinnum fleiri en ís-
lendingar. Þjóðverjar eyða átta
sólarhringum í siglingu á Islands-
mið, fram og aftur; íslendingar
einum sólarhring. Hvorir skyldu
hafa betri skilyrði til þess að
eiga fleiri togara?
Þjóðverjar telja sig þurfa 12—
15 nýbyggingar á ári til þess ao
halda í horfinu núverandi togara-
flota. Vænta þeir aðstoðar sam-
bandsstjórnar V-Þýzkalands, til
þess að það megi verða.
Harðir í horn að taka
1 desember varð vart við stórar
torfur af hámeri fyrir norðan-
verðri strönd Chile, sem er
sunnar en amerískir fiskimenn
sækja venjulega. Veiði á hámeri
er sem kunnugt er einstakt sport.
Hefur þessi veiði lítils háttar ver-
ið reynd hér við land. í Noregl
og víðar í Evrópu er hámeraveiði
algeng og eins túnfiskveiðar.
Það fór nú svo, að Ameríkan-
arnir, ein 20 skip, fóru þarna
suður eftir, þegar fiskisagan
flaug, og hófu veiðar, þar sein
þeir héldu, að þeir væru óum-
deilanlega fyrir utan landhelgi
eftir alþjóðalögum.
En það leið ekki á löngu, að
þeir væru aðvaraðir, og þegar
þeir skeyttu því ekki, kom á
vettvang flugvél, sem hóf á pá
skothríð. Að lokum var þeim svo
fylgt í höfn af vopnuðum gæzlu-
skipum.
Úr þessu varð svo mikil reki-
★ • ★
Enda þótt svo vel virðist í hag-
inn búið um margar utan að kom
andi ástæður, verður ekki synj-
að fyrir, að helgidagar þjóðkirkj-
unnar hafa einhvern veginn
rýrnað og gengið saman í vitund
þorra manna. Að einhverju leyti
stafar sá kyrkingur vitaskuld af
því, að trúarþörf manna hefir í
mörgum efnum leitað sér nýrra
leiða til svölunar og viðfangs.
Þetta kemur ekki til greina um
helgihald hvíldardagsins heldur
verðum við þess einatt vör, að
trúin, sem í kjarna sínuiíi er allt
af ein og söm, leggur fyrir óðal
aldagamlar venjur og hefð í
hugsanagangi og breytni og finn
ur sér nýjan farveg, nýtt hlut-
verk að glíma við. Og það
skyldu menn varast að hafa allt
á hornum sér fyrir slíkar sakir.
Fyrir skurðgoðin fengum við dýr
linga. — Ekki ætla ég að segja
að fegurð og göfgi náttúrunnar
hvort sem er í jökulbreiðu vetr-
ar eða smáblómi sumars
verðugt tilbeiðslu og dýrkunar.
Hitt er víst, að undur náttúrunn-
ar standa nær huga almennings
nú en þau hafa gjört nokkru
sinni áður. Því valda lífskjörin,
þó að ekki komi annað til.
Og það er enginn vafi á, að ýms-
ar þær kenndir, sem áður voru
orðaðar við trú og við höldum
kannski, að við höfum nú týnt,
þær bærast iðulega í brjósti
manna, þar sem þeir hafa leitað
á vit náttúruundursins hvort
sem er heima í garðinum sínum
eða uppi til fjalla.
Hitt er þó jafnvíst, að guð gaf
okkur ekki hvíldardaginn til að
við glötuðum honum, þó að við
eigum okkur aðrar helgistundir.
Það, sem ávinnst, svo að við fær-
túnfiskveiðifélaginu reyndi að fá
samskonar lausn á málinu og
gildir við Perú, sem leyfir amer-
ískum skipum að veiða á beitu og
stunda túnfiskveiðar á svæðum,
sem Perú krefst yfirráðaréttar
yfir, gegn leyfi, sem gildir í eitt
ár. Er greitt árlega fyrir leyfið,
sem svarar kr. 3300,00 auk kr.
j 200,00 fyrir nettórúmlestina í
skipinu, og gildir það síðartalda
aðeins í 100 daga.
Stjórn Chile vildi þó ekki fall-
ast á þetta, en hins vegar leggja
sérstakt gjald á liámeri veidaa
innan 200 mílna frá strönd Chile
Upphæð þéssarar kröfu á amerísk
skip á eftir frétíum að nema sem
svarar við 50 millj. kr.
Þessi frétt er athyglisverð fyrir
íslendinga að því leyti, að eftn
henni virðist Chile haldast uppi
að krefjast 200 mílna landhelgi.
Eins og kunnugt er krefjast Ecua-
dor og Perú einnig 200 mílna
Blöðin skýrðu frá því í páska-
vikunni, að drykkjuskapur hefði
verið mikill í Reykjavík bæna-
dagana, svo að keyrt hefði um
þverbak. Og þó að lítið brot bæj-
arbúa hafi að sjálfsögðu sett
þennan svip á bæjarbraginn, þá
má þó með miklum líkindum
álykta sem svo, að margur maður
hafi látið undir höfuð leggjast
að halda þá heilaga.
Því er stundum hreyft, að við
íslendingar eigum okkur fleiri
helgidaga en margar nágranna-
þjóðir okkar. Því bæri vissulega
að fagna, ef við héldum þeim
mun fleiri daga heilaga en þær.
Mér býr þó í grun, að svo sé ekki,
því miður.
í gamanþætti, sem fluttur var
í útvarpið fyrir nokkru, var tal-
að um að fresta jólunum með
lagaboði. Hætt við, að þvílík síð-
búin jól ættu sér vafasama helgi.
Þó að lög séu nauðsynleg og góð
sé til verndar helgidögum, hrökkva
þau skammt til að skapa helgi
þeirra, hún kemur innan frá, býr
í okkur sjálfum fyrir atbeina
guðs. Ef hún fyrirfinnst þar ekki,
verður helgi dagsins ekki heldur
meiri en annarra daga, sem guð
gefur.
Það er staðreynd, að kristni
þessa lands á sér hátíðisdaga, sem
hafa glatað helgi sinni. Þeir
koma svona rétt að segja upp í
hendurnar á fólki, og það veit
varla, hvers vegna dagatalið
sýnir rautt en ekki svart. Úr
því að þeir háfa glatað helgi
sinni í vitund fólks, hví þá ekki
að viðurkenna það og nema þá
úr helgra daga tölu? Þeim mun
betur skyldum við standa vörð
um þá daga, sem eru helgir
meira en að nafninu til, og betri
er afhelgun en vanhelgun.
Hald helgidagsins verður allt
af ein traustasta stoð kristnihalds
í landinu. Hann er einn margra
vega guðs að mannshjartanu. Því
er það skylda allra sannra
manna og góðra þegna að standa
vörð um hann hver að sínu leyti.
stefna. Formaður fyrir ameríska landhelgi
Skáldið Steingrímur Thor.
steinsson kvað um helgidaginu:
Helgi drottinsdagur,
dýrðar-sunna þín
eins og .guðdóms ásján
yfir jörðu skín;
er sem opnist himinn,
er sem Bæn og Náð
mætist milli skýja,
morgunn gyllir láð;
bergmálsblíð um dali
berast klukknahljóð,
en í hæðum óma
engla sólarljóð.
Bjarni Sigurðsson.