Morgunblaðið - 20.04.1958, Síða 16

16
MORCVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 20. apríl 195o
Katrín Friöriksdóttir
frá Hellissandi — minning
Fædd 5. sept 1878
Dáin 14. apríl 1958
Það er á einum grámyglulegum
sumarmorgni um fráfærnaleytið
fyrir nálega fjórum áratugum, og
komið nokkuð fram yfir rismál,
að ein áhrifa mesta minning mín
um hjartalag göfugrar konu
hefst.
Þungur og skuggadrjúgur þoku
mökkur umlýkur sjónhringinn og
ýrir hnökróttri krapa eðju utan
úr þykkviðrinu og var ekki laust
við að hraun snagarnir sem
gægðust út úr gustköldum þoku-
mekkinum skytu litla drengnum
sem búinn var að vera á faralds-
fæti síðan nokkru fyrir miðjan
morgun, skelk í bringu. Smala-
mennskan gekk erfiðlega á
fyrstu dögunum því ærnar voru
leitgjarnar, enda aðeins þrjátíu
og þrjár vísar af fimmtíu og sjö
og borin von að hitta slóð þeirra
er vantaði, við þau veðurskilyrði
sem fyrir hendi voru. Hann var
því að vonum ekki rishár í
kambinn litli maðurinn á tiunda
ári sem rölti blautur og kaldur
eftir vísu ánum og þræddi þrönga
fjárgötuna meðfram hraun bryst
unum, enda rétt komið að þeim
tíma sem reka átti heim á mjalta
kvíar.
Þegar drengurinn hafði lokið
við að kvíaærnar, sneri hann
heim til bæjarins þar sem fóstra
hans innti hann eftir hvort vant-
aði af ánum og sagði drengur-
inn þá frá sem satt var. Eftir
stutta stund lagði drengurinn í
nýja leit að ánum, en nú mun
reikulli í spori en fyrr, því nú
blinduðu tár hvarma hans. Þegar
hann kom upp fyrir túngarðinn,
grét hann einstæðingsskap sinn
og smámennsku. Þegar stutt stuna
var liðin varð hann þess var að
hrjúfri hendi var strokið um
tárvota vanga hans. Var þar
komin vmnukona á bænum. Hún
þurrkaði tárin með svuntunni
sinni og stakk að því búnu fjórða
part af köku, þykkt smurðri með
góðum bræðing í lófa hans og
bað hann, tötrið sitt að snarla
þetta í sig og róla síðan af stað
í smalamennskuna. Þegar dreng-
urinn hafði gengið nokkra stund,
birti upp veðrið og skyndilega
varð hið ákjósanlegasta fjárleitar
veður, enda leið ekki á löngu
þar til drengurinn hafði fundið
týndu ærnar, og rekið þær heim
á stekkinn og kvíað þær.
Það er vegna þessara endur-
minninga og margra annarra sem
ég vil leitast við að leggja sveig
hlýrra orða að hinzta hvílureit
Katrínar Friðriksdóttur, því hún
var hugulsama vinnukonan, sem
þurrkaði tárin af vöngum litla
drengsins undir túngarðinum
forðum.
Katrín Friðriksdóttir er fædd
að Björnsbúð á Hellissandi 5.
september 1878. Foreldrar henn-
ar voru Friðrik Sigurðsson síðar
bóndi að Brekkubæ við Hellna og
kona hans Ingileif Erlendsdóttir,
Ijósmóðir. Katrín ólst upp með
foreldrum sínum að Brekkubæ
til fullorðinsára. Snemma bar á
því að Katrín þætti vel verki
farin og varð hún því brátt eftir-
sótt vinnukona, enda atkvæða-
dugleg og hélt þeim orðstír allt
fram til þess að hún missti heils-
una fyrir um það bil tólf árum.
Árið 1918 fluttist hún til Hellis-
sands og stofnaði þar heimili með
Valentínusi Ólasyni, refaskyttu
frá Öndverðanesi, og tveim ár-
um siðar byggðu þau sér hús
utanvert við kauptúnið sem þau
nefndu Hjarðarhól, og þar bjuggu
þau til þess er Valentínus lézt
síðla árs 1955, en þá flutti hún
í skjól barna sinna þar sem hún
naut ástríkis og umhyggju til
dauðadags.
En þótt Katrín væri nú fyrir
tveim árum flutt frá Hellissandi
bar hún órjúfandi tryggð til
gamla þorpsins og íbúa þess. Þeg-
ar ég fyrst man eftir Katrínu var
hún kvenna hæst á velli, ítur-
vaxin með þykkt, hrafnsvart hár
sem náði henni niður fyrir hnés-
bætur, og hafði fagran litarhátt.
Hún var hæg og prúð í fram-
göngu, hjartahlý og svo hjálpsöm,
að hún vildi hvers manns greiða
gera væri hún þess megnug. Var
hún því að vonum vinsæl og
hvers manns hugljúfi og þótti öll
um mönnum gott að mega telja
sig meðal vina hennar. Með það
skal þó ekki farið með launung,
að til voru þeir menn, sem töldu
sig þess umkomna, að úrskurða
Katrínu kaldlynda og óhlífna í
skoðunum, en við sem þekktum
hana bezt, vissum þó betur hve
þunn skelin var utan á kald-
lyndi hennar. Því undir bjuggu
hlýindi, kærleikur og trúfesta.
Það sýndi hún þráfaldlega með
verkum sinum, enda voru kuldi
og stífni fjarstætt eðli hennar,
því í góðgirni sinni var hún öll.
Eftir að hana þraut heilsu, naut
hún beztu aðhlynningar sem völ
var á, fyrst á eigin heimlii og
hjá börnum sínum og nú síðast
á Sjúkrahúsi Keflavíkur og þar
andaðist hún eftir langa sjúk-
dómslegu 14. apríl sl. Ég sem
þessar línur skrifa vil að lokum
þakka henni alla góðvild í minn
garð og þeirra, er staðið hafa mér
næst. Og mínar beztu árnaðar-
óskir fylgja henni yfir landamær-
in ókunnu, þar sem hún trúði,
að ástvinir hennar biðu eftir
henni og það er trú mín að þar
muni hún taka grandvarra
manna laun fyrir góðgirni sína og
langan starfsdag. Katrín eignað-
ist fjögur mannvænleg börn sem
öll eru á lífi og eru mikils virt
drengskaparfólk. Um leið og ég
kveð mína kæru vinkonu, vil ég
senda ástvinum hennar öllum
hlýjustu samúðarkveðjur minar
og beztu árnaðaróskir um bjarta
framtíð og fullvissa börn hennar
um að nú við hinztu för sína
skilur hún eftir góðar og varan-
legar endurminningar og um leið
óska ég þeim endurfunda við
hana á landinu ókunna.
HINN 7. marz sl. hélt Húnvetn-
ingafélagið í Reykjavík árshátið
sína í Sjálfstæðishúsinu, en fe-
lagið varð 20 ára hinn 17. febr.
sl. Húsfyllir var og skemmtu
samkomugestir sér konunglega
við hinn ágæta íslenzka veizlu-
mat, ræðuhöld, söng og dans.
Páll S. Pálsson, hæstaréttarlög-
maður, stjórnaði hófinu með sinni
alkunnu röggsemi, en það sem
fram fór var m. a.: Hannes Þor-
steinsson, stórkaupm., hélt ræðu,
Hjálmar Gíslason skemmti með
gamanþáttum og léttu gríni, söng
kórinn Húnar, sem í eru 25
manns, söng undir stjórn Helga
Tryggvasonar, og Halldór Sigurðs
son flutti frumort kvæði, sem
hinn 83 ára öldungur, Jósef J.
Húnfjörð, sendi hófinu. Heilla-
skeyti bárust, og formaður Borg-
firðingafélagsins, Guðmundur
Illugason, færði félaginu veglega
fánastöng að gjöf, frá félagi sínu,
en hún mun vera fyrsti gripur-
inn, sem félagið eignast.
1 hófinu afhenti formaður fé-
lagsins, Éinnbogi Júlíusson, sem
gjöf frá félaginu, til hinnar ný-
byggðu kirkju á Hvammstanga,
Guðbrandarbiblíu, en við henni
Á morgun verða jarðneskar
leifar Katrínar lagðar til hinztu
hvíldar við hlið lífsförunautar
hennar í grafreit Ingjaldshóls-
kirju.
Kæra Katrín min, farðu vel
á Guðs þíns fund og njóttu þar
dygðar þinnar og mannkosta.
Að lokum kveð ég þig að göml-
um íslenzkum sið, og segi vertu
blessuðu — blessuð og sæl.
Vinur.
tók frú Jósefína Helgadóttir, for-
maður Kvennabandsins í Vestur-
Húnavatnssýslu.
20 ár er ekki langur tími. Þó
hefur félaginu tekizt að marka
þau spor, sem ekki munu verða
gleymsku tímans að bráð.
Árið 1941 gaf félagið út Brand-
staðaannál ásamt Sögufélaginu
Húnvetningur. Mun það rit nú
lítt fáanlegt. Þá hefur félagið gef-
ið út tvö bindi aí sagnaritinu
„Svipir og sagnir“.
Borgarvirki var hlaðið upp á
árunum 1949—50, og síðan 1951,
er Kristján Vigfússon, bóndi í
Vatnsdalshólum, gaf félaginu
landspildu úr landi sínu, hefur
félagið farið þangað á hverju ári,
og gróðursett þar trjáplöntur.
Nefnist þetta land nú „Þórdísar-
lundur“.
Söfnun fornmenja hefur félagið
látið til sín taka, og hefur nefnd
starfað í því máli. Þetta er það
helzta, sem félagið hefur gert,
eða það sem að almenningi snýr.
Hitt er ekki minna virði, en verð-
ur aldrei skráð, það sem félagið
hefur verið mörgum einstakling-
um heima og heiman.
Húnvetningalélagið
í Reykjavík 20 úra
e
LESBÓK BARNAN.TA
TESBÓK barnanna
s
þegar sólin skín á hana
dregur blaðgrænan til sín
kolefni úr kolsýru and-
rúmsloftsins og bindur
það þeim næringarefnum,
sem koma frá jörðinni".
„í blöðum og barri
myndast því matur eða
næring plöntunnar, og
þaðan flytst hún aftur
með vatni til þeirra hluta
plöntunnar, sem eru að
vaxa og stækka, eða þá
að plantan geymir sér
sumt af henni í mergi og
merggeislum stofnsins“.
Þetta sagði nú verk-
stjórinn þeim Siggu og
Óla um daginn, og síðan
gengu þau um stöðina til
að sjá litlu plönturnar,
sem þau og fjöldi ann-
ara barna og fullorðinna
munu gróðursetja í Heið-
mörk í vor. Og í næsta
kafla fáið þið að vita
meira um þetta starf, sem
í vændum er.
V. St.
MYNDAGATA
Hvaða borgarnafn í
Evrópu getur þú lesið út
úr þessari myndagátu?
Björkin og stjarnan
Niðurl.
Dag nokkurn, þegar
þau höfðu gengið allt frá
sólarupprás án þess að
hvíla sig, voru þau mjög
þreytt. Um kvöldið komu
þau að afskekktum bæ,
þar sem barn stóð úti og
hreinsaði rófur.
„Viltu gefa okkur eina
af rófunum þínum?“,
spurði drengurinn.
„Já, komið með mér
inn“, svaraði barnið, „þá
mun mamma gefa ykkur
eitthvað að borða“.
Þá féll drengurinn á
kné, faðmaði barnið að
sér og grét af gleði.
„Af hverju ertu svona
glaður?“, spurði systir
hans.
„Er ekki von að ég sé
glaður!“, svaraði bróðir-
inn. „Heyrðir þú ekki að
barnið talaði mál for-
eldra okkar? Nú getum
við farið að leita að björk
inni og stjörnunni".
Þau gengu í bæinn og
heim?“.
fengu hjartanlegar mót-
tökur. Fólkið á heimilinu
spurði þau, hvaðan þau
kæmu. Drengurinn svar-
aði: „Við komum frá
framandi landi og erum
að leita að heimili okkar.
En við höfum ekkert að
styðjast við, nema björk,
sem stendur við bæinn.
Fuglarnir syngja í limi
hennar á morgnana og
stjarna blikar gegn um
það á kvöldin".
„Vesalings börn“, sagði
fólkið. „Mörg þúsund
bjarkir vaxa á jörðunni
og mörg þúsund stjörn-
ur skína á himni. Hvern-
ig getið þið fundið þær
einu réttu meðal svo
margra?“.
Drengurinn og stúlkan
svöruðu: „Guð mun vísa
okkur veginn. Hefir hann
ekki þegar leitt okkur óra
leið til landsins okkar?
Erum við ekki nú þegar
komin hálfa leiðina
maí, þegar fyrstu lauf
„Finnland er stórt“,
sagði fólkið og margir
hristu höfuðið.
„Guð er ennþá stærri“,
svaraði drengurinn. Svo
þökkuðu þau fyrir sig og
héldu áfram.
Nú þurftu þau ekki
lengur að borða og sofa
í skógunum, en gátu farið
milli bæja. Þótt alls stað-
ar væri mikil fátækt,
fengu þau þó mat og húsa
skjól, þegar þau þurftp,
þvi að allir vorkenndu
þeim. En björkina og
stjörnuna fundu þau ekki.
Þau gengu frá bæ til bæj-
ar og sáu margar bjarkir
og margar stjörnur, en
engar þeirra voru björkin
og stjaman heima.
Að síðustu komu þau
að kvöldlagi til mjög af-
skekkts bæjar. Það var á
öðru árinu frá því að þau
lögðu uþp í ferðina —,
hvítasunnukvöld í lok
vorsins tóku að breiða úr
ser á greinum trjánna.
Um leið og þau gengu inn
um hliðið, sáu þau, að á
hlaðinu stóð stór björk
með volduga krónu og lít-
il, nýsprungin, græn lauf-
blöð. degn um limið blik-
aði stærsta og fegursta
stjarnan á himninum,
kvöldstjarnan.
„Þetta er björkin okk-
ar“, hrópaði drengurinn
strax.
„Og þetta er okkar
stjarna“, sagði stúlkan.
Þau féllust í faðma og
þökkuðu Guði, en augu
þeirra döggvuðust af gleði
tárum.
„Hérna er hesthúsið,
þar sem pabbi var van-
ur að hýsa hestana", sagði
drengurinn.
„Og ég þekki brunninn,
þar sem mamma var vön
að brynna kúnum“, sagði
stúlkan.
„Undir björkinni standa
tveir krossar, hvers vegna
skyldi það vera“, sagði
drengurinn.
„Ég er svo hrædd, ég
þori varla inn“, sagði
stúlkan. „Ef pabbi og
mamma eru ekki framar
á lífi, eða ef þau skyldu
ekki þekkja okkur. Far
þú inn á undan“.
„Við skulum hlusta við
dyrnar“, sagði drengur-
inn, og hjarta hans skalf
af ótta og von.
♦
Inni í baðstofunni sátu
gömul hjón. Eiginlega var
nú hvorugt þeirra gamalt,
en sorg og neyð hafði lát-
ið þau eldast fyrir aldur
fram.
Maðurinn sagði við
konu sína: „Það er þung-
bært að vera einmana,
þegar aldurinn færist yf-
ir. öll börnin okkar fjög-
ur eru horfin. Tvö sofa
undir björkinni í varp-
anum og hin koma víst
aldrei til okkar aftur“.
Konan sagði: „Guð er
góður og almáttugur,
hann mun leiða börnin
til okkar, ef við erum
þess verðug. Hve gömul
væru þau tvö yngstu orð-
in, ef þau eru á lífi? “
Maðurinn sagði: „Dreng
urinn mundi vera sextán
ára og stúlkan fimmtán“.
Svo andvarpaði hann:
„Við höfum víst ekki
verðskuldað slíka ham-
ingju að fá að sjá elsku-
legu börnin okkar aftur“.
í því að hann sagði
þetta, opnuðust dyrnar og
inn gengu drengur og
stúlka. Þau sögðu, að þau
væru langt að komin og
báðu um brauðbita að
borða.
„Setjist niður börn og
hvílið ykkur, sagði mað-
urinn, svo verðið þið hjá
okkur í nótt. — Æ, já, á
þessum aldri myndu börn
in okkar vera, ef við
hefðum fengið að hafa
þau hjá okkur“.
„En hvað þau eru
falleg, þessi tvö börn“,
sagði konan. •— „Æ, já,
svona falleg hefðu börn-
in okkar líka verið, ef
þau væru ennþá á lífi“.
Og gömlu hjónin grétu
af sorg. Þá gátu börnin
ekki lengur leynt því,
hver þau voru, og með
tárin í augunum köstuðu
þau sér i faðm foreldra
sinna.
„Þekkið þið okkur ekki
aftur?“, spurðu þau. „Við
erura börnin ykkar. Guð
hefur leitt okkur frá ó-
kunna landinu og nú er-
um við komin heim“.
Foreldrar þeirra föðm-
uðu þau að sér af ást-
ríki og blíðu og þökkuðu
Guði, sem á sjálft hvíta-
sunnukvöld, hafði veitt
þeim öllum svo dásam-
lega hamingju.