Morgunblaðið - 18.05.1958, Blaðsíða 3

Sunnudagur 18. mai 1958
MORCVIVBLAÐIÐ
3
Ú r v erinu
Eftir Einar Sigurðsson
Togararnir
Tíðin var hagstæð togurunum
síðustu viku, hæg norðan og
norðaustanátt.
Skipin hafa aðallega verið á
þrem stöðum, á Halanum og fyr-
ir austan Djúp, við Austur- og
Vestur-Grænland.
Aflabrögð hafa verið með bezta
móti út af Vestfjörðum og mörg
skip fengið þar afbragðs afla.
Við Austur-Grænlandi hafa
margir fengið góða „túra“, en
eitthvað virðist hafa dregið úr
aflanum síðustu daga, því nokk-
ur skip, sem þarna voru eru nú
komin á Vestfjarðamiðin.
Frá veiðunum við Vestur-
Grænland hefur ekki frétzt ann-
að en að þar sé tregur afli og allt
annað en búizt hafði verið við.
Fisklandanir sl. viku:
Karlsefni.... 204 t. 12 daga
Hvalfell........ 241 t. 13 —
Uranus ........ 296 t. 12 —
Þorst. Ingólfsson 248 t. 12 —
Askur ............ 290 t. 10 —
Marz.........um 280 t. 12 —
Reykjavík
Fyrri hluta vikunnar var norð-
an kaldi, en eftir miðja viku
hægviðri.
Allir bátar eru nú hættir neta
veiðum, þeir síðustu tóku upp
um lokin. Var þá aflinn orðinn
mjög mjög rýr, sama hvar var
leitað í Flóanum eða við Jökul.
Handfærabátar voru yfirleitt á
sjó síðari hluta vikunnar og öfl-
uðu sem svarar 500—600 kg. á
færi. Fiskurinn er smár.
Aflahæstu bátarnir á vertíð-
inni:
Helga . 486 t. sl
523 t. ósl.
Hafþór . 400 t. sl.
455 t. ósl.
Rifsnes . 426 t. sl.
315 t. ósl.
Björn Jónsson . 358 t. sl.
275 t. ósl.
Guðm. Þórðarson . . 417 t. sl.
143 t. ósl.
Ásgeir . 680 t. ósl.
Barði . 643 t. ósl.
Marz . 300 t. sl.
308 t. ósl.
Skipstjóri á aflahæsta bátnum,
Helgu, er Ármann Friðriksson og
skipstjóri á Hafþór er Þorvaldur
Árnason.
Akranes
Allir eru nú hættir veiðum í
þorskanet. Heildaraflinn reyndist
(ósl. og sl.) 7058 lestir í net, 2240
1. á línu og 148 1. hjá trillum.
Hæstu tveir bátarnir, í svigum
aflinn í fyrra:
Sigrún .... 846 t. ósl. (447 ósl.)
Sigurvon 200 t. sl. (331 sl.j
558 t. ósl. (263 ósl.)
Skipstjóri á Sigrúnu er Einar
Árnason og skipstjóri á Sigurvon
er Þórður Guðjónsson.
8 bátar stunda síldveiði með
reknet og afla lítið. Algengasti
afli í vikunni var 20—60 tn., þó
komust tveir bátar einn daginn
upp í 86 tn. hvor. Einn bátur,
sem byrjaði 29. marz var búinn
að fá 15. maí 1200 tn.
Keflavík
Vetrarvertíð lauk alveg á lok-
um. Heildaraflinn varð 20.500
lestir sl. og ósl. á móti 17.640
lestum í fyrra. 3.173 sjóferðir
voru farnar á vetrinum, 3,403 í
fyrra. ,
Aflahæstu bátarnir:
Skipstjórinn á Bárunni, afla-
hæsta bátnum, er Angantýr Guð-
mundsson og á „Jóni Finnssyni“
Gísli Jóhannesson.
Síldveiðin hefir verið misjöfn,
hafa fengizt góðar lagnir t.d. fékk
Kópur einn daginn 164 tunnur.
Stöku bátur hefur fengið upp í
120 tunnur, en algengasti aflinn
hefir verið 40—50 tunnur. Kenna
menn kuldatíð og bjartviðri um
aflatregðuna.
Vestmannaeyjar
Síðustu 3 netabátarnir komu
með veiði ærin í land á lokadag.
Var þá Gullborg með 55 lestir og
komst við það upp í 1280 lestir
miðað við óslægðan fisk. Mun
Gullborg með þessum afla ekki
aðeins vera aflahæsti báturinn í
Vestmannaeyjum heldur yfir allt
landið og hefur svo verið í nokk -
ur ár. Skipstjóri á Gullborgu er
Benóný Friðriksson. Næsti bátur
varð Ófeigur III., skipstjóri Ólaf-
ur Sigurðsson með 1053 lestir
ósl. Annars var í blaðinu sl.
sunnudag birt aflaskýrsla, sem
breyttist lítið sem ekkert.
Einn bátur rær með línu
og aflar 5—8 lestir í róðri.
Nokkrir bátar stunda hand-
færaveiðar, en afla lítið.
Verið er að búa út báta, sem
ætla norður til síldveiða og er
það fyrr en vant er.
Illa lítur út með atvinnu í
sumar.
Ekki verðbólgu.
Þegar litið er yfir undanfar-
andi verðbólguár og staldrað við
þær miklu framkvæmdir, sem átt
hafa sér stað til lands og sjávar,
gæti mörgum orðið á að hugsa
eitthvað á þessa leið: Allir hafa
haft nóg að starfa og meira að
segja orðið að fá fólk að til sjó-
mennsku og landbúnaðarstarfa.
Margháttuð mannvirki hafa verið
reist, bæði af einstaklingum og
því opinbera. Fiskiskipastóllinn
hefur verið aukinn til mikilla
muna og framleiðslan aukizt. Eí
bíða hefði átt eftir, að sparifé
safnaðist í bönkum til allra þess-
ara hluta, væri margt ógert, sem
búið er að framkvæma.
En hver er svo hin hliðin? Þeir,
sem hafa átt sparifé, sem lánað
hefur verið í hluta af fram-
kvæmdunum, hafa líklega ekki
fengið neitt fyrir sinn snúð. Ekki
mun það ýta undir sparifjársöfn-
un í framtíðinni, en hver vill
mæla því bót að eyðileggja sparn-
aðarviðleitni manna með því að
ganga gegndarlaust á sparifjár-
eigandann. Það er að vísu hægt
að hugsa sér, að menn reyndu
að koma aurunum sínum í eitt
eða annað, þar sem þeir héldu
verðgildi sínu. En ekki væri heil-
brigt að reka alla til þess. Það
myndi einnig kalla á meiri og
meiri innflutning. En alveg eins
og spariféð rýrnar við verðbólg-
una, rýrnar líka kaupmáttur
launanna. Verkafólkið er þannig
í stöðugu kapphlaupi við verð-
bólguna og veitir sjálfsagt oftast
verr. Atvinnuvegirnir eru ofur-
seldir taprekstri, einkum útflutn-
ingurinn, því að hann getur ekki
velt yfir á erlenda kaupendur
auknum tilkostnaði, þar ræður
markaðsverðið. Þá er reynt að
fleyta sér á lánum, og þegar ekki
verður komizt lengra á þeirri
braut, er leitað á náðir ríkisins.
Og það færir á milli, fyrst lítið
en svo hleður þetta utan á sig
meira og meira eins og snjóbolti,
orðið tilveru hennar sem sjálf-
stæðrar þjóðar hættulegir.
Hitt er það, að verðbólgan fær-
ir allt vald yfir verzlun og at-
vinnuleyfi yfir á hendur þess op-
inbera, og í því er fólgin einhver
mesta hætta fyrir athafnafrelsið
í landinu.
Við losnum aldrei við inn-
flutningshöftin og afskipti hins
opinbera af atvinnulífinu fyrr en
Sr. Bjarni Sigurðsson:
M annanöfn
FORELDRAR ráða nöfnum barna
sinna, eins og vera ber, hvort
sem þau eru skírð nöfnum ætt-
tekst að ráða niðurlögum verð- iriípa e®a e^i- Löngum hefir sú
bólgunnar. Og haldi því fram,
sem horfir, getur „boltinn“
sprungið þá og þegar og hér orð-
ið hrun, sem enginn veit hvað
upp úr kann að spretta.
Nýju ráðstafanirnar.
Það var ekki seinna vænna að
gera ráðstafanir til þess að
tryggja útflutningssjóði auknar
trú verið viðloðandi á landi hér,
ef menn láta börn sín heita eftir
einhverjum eða í höfuðið á ein-
hverjum, að þá „hefðu þau eitt-
hvað af nafni", svo sem það er
kallað, líktust þeim að meira eða
minna leyti. Höfundur Vatnsdælu
lætur Jökul Ingimundarson segja
við Þorstein son Ketils raums:
„Nú ef þér verður sona auðið eða
þínum sonum, þá láttu eigi nafn
tekjur. Allt síðastliðið ár var j ujðj.j ]iggja> 0g vænti eg
verið að blekkja sig og aðra með
því, að allt væri í stakasta lagi,
en alltaf urðu vanefndirnar meiri
við útgerðina og útflutningsfram-
leiðsluna. Eru nú þessi mál kom-
in í óefni. En er ekki farið að
greiða eyri af verðbótum í ár,
sem upphaflega var þó lofað að
greiða mánaðarlega eftir gjald-
eyrisskil. Eru það ekki neinir
smáræðis vextir, sem útvegurinn
hefur orðið út með vegna van-
efnda þessara. Á hann auðvitað
réttmæta kröfu til að fá þá end-
urgreidda. Eitthvað töluvert er
auk þess ógreitt frá fyrri árum,
vart minna en 50 millj. kr.
Þá er ekki ólíklegt að ríkis-
sjóður hafi verið orðinn að-
krepptur, þótt þar sé af meiru
að taka, þar sem í haust var sleg-
ið á frest við afgreiðslu fjárlaga
að afla honum tekna til niður-
greiðslu á vísitöluvörum.
Allt hefði þetta verið léttara
ef það hefði verið gert um ára-
mótin, en þá mátti það ekki
vegna bæjarstjórnarkosninganna.
Og síðan hefur allt lent í rifrildi
milli stjórnarflokkanna. Og enn
er þar óeining um málið.
Það er ætlazt til þess, að þess-
ar ráðstafanir íþyngi ekki sjávar-
útveginum og hér sé aðeins um
formbreytingu að ræða, en ætlun-
in sé að hann beri sama úr být
um og samið var um í vertíðar-
byrjun. Það er nú raunar látið
liggja að því að ráðstafanirnar
íþyngi helzt ekki neinum, ekki
launþegum, ekki landbúnaði og
ekki sjávarútvegi. En það má
nærri geta, hvort álögur, sem
hafa verið áætlaðar % milljarð I
Lína og net:
Báran .............. 871 t. ósl
Jón Finnsson ....... 822 t. ósl.
Lína eingöngu:
Guðm. Þórðarson .. 665 t. ósl.
Ólafur Magnússon .. 622 t. ósl.
Hilmir ............. 559 t. sl.
Bjarmi ............. 521 t. sl.
Net eingöngu:
Björgvin ........... 607 t. ósl
Farsæll ............ 546 t. ósl.
mér þar gæða af, og hefi eg það
fyrir lífgjöfina". Sama trú kemur
fram í munnmælunum fornu, að
„fjórðungi bregður til föður,
fjórðungi til móður, fjórðungi til
fósturs og fjórðungi til nafns“.
□
Hvað sem segja má um þessa
ævafornu trú, verður ekki um
það deilt, að nafnið er veigamikill
þáttur í lífi hvers Islendings, ein
mitt hér skiptir það svo miklu
máli, þar sem eiginnafnið er sam-
gróið persónu manna, meðan nokk
ur man þá lífs eða liðna; hins
vegar skiptir ættarnafnið mestu
máli annars staðar. Þegar við
veljum barni okkar nafn, skyld-
um við vera þess minnug, að við
kjósum ekki fyrst og fremst fyr
ir okkur sjálf, heldur barnið,
þann sem á að bera það og tengj-
ast því þaðan í frá.
íslendingar eiga sér fornar og
tilkomumiklar venjur um nafn
giftir, sem vel mætti í heiðri
halda, meðan íslenzk tunga er töl-
uð. Fyrir það verður þó ekki
synjað, að margt hefir orðið til
að raska fylkingum þjóðlegra
nafna á liðnum öldum, svo að nú
eru íslenzk mannanöfn varla orðin
nema svipur hjá sjón, þegar horft
er á heild þeirra.
Það er bágt til þess að vita, að
margur maður hlýtur að bera
nokkurn kinnroða fyrir klaufalegt
nafn sitt, og verður aldrei rakið
til fulls, hver óheillaáhrif það
hefir, allt frá því er börn og ó-
harðnaðir unglingar vakna til
□
Því er svo farið um mannanöfn
sem flesta aðra hluti í heimi hér
að einskis manns smekkur er ein
hlítur og sitt sýnist hverjum. Þó
eru nokkur atriði, sem ekki verð
ur um deilt.
1 lögurn um mannanöfn segir
að „ekki mega menn bera önnur
nöfn en þau, sem rétt eru að lög-
um íslenzkrar tungu“. Þó að segja
megi, að aldagömul hefð erlendra
krónur komi ekki við einhvern. [ sjálfsvitundar og svo þaðan í frá,
Það er enginn vafi á því, að af-
koma sjávarútvegsins versnar til
muna við þessar ráðstafanir. Það
mun fljótt sýna sig.
Það vakir sjálfsagt fyrir %
hlutum af stjórnarflokkunum —
það er kannski réttara að segja
% hlutum stjórnarinnar, því al-
þingi er nú óvirt meir og meir
með því að útkljá málin ekki þar
og spáir það ekki góðu, — að
brúa með þessum aðgerðum bil-
ið yfir til hreinnar gengislækk-
unar. Þá óar orðið við afskiptum
ríkisvaldsins af atvinnulífinu í
landinu og háværum kröfum
kommúnista um enn víðtækara
vald. En varlega skyldi treysta
að um afturhvarf sé að ræða.
Hingað til hefur ekkert komizt
að hjá þeim nema að knésetja.
einkareksturinn og lyfta sam-
vinnurekstri, ríkis- og bæjar-
rekstri með greiðari aðgang að
lánum og skattfríðindum, sem
hvort tveggja er áhrifaríkt, en
minna gert sér grein fyrir að við
gæti tekið hreinn kommúnismi.
Ekki er taflstaðan svo sterk fyrir
borgaralegu öflin með helming-
inn af utanríkisverzluninni við
sovétblokkina og kommúnista-
flokk, sem um 20% af kjósend-
um fylgir og það mikið verka-
sem sendist áfram niður brekku menn, sem er ekki alveg sama
í lausamjöll. Margir einstakling- | °g ræður yfir heildarsamtökum
.. __i. 1 1 1 __________Í1_ _• Of • irQrimlTrSpínfl Ti w w
ar gefast hreinlega upp og ríkið,
bæirnir eða samvinnufélögin
hirða reyturnar.
En tvennt er þó ónefnt, sem er
geigvænlegast af öllu í sambandi
við verðbólguna. í gjaldeyris-
hungrinu, sem verðbólgan gerir
stöðugt sárara og sárara, grípur
ríkið til þess að taka erlend lán,
sem eru áður en varir búin að
reyra þjóðina í fjötra, sem hún 4
óhægt með að losa sig úr og geta
verkalýðsins. Einn tvísýnn leikur
hjá borgarflokkunum á hinu póli-
tíska taflborði, sem sneri fleir-
um til fylgis við kommúnista, og
taflið gæti verið tapað. Þessi leik-
ur flokka, sem telja sig borgara-
lega, er eins og leikur skessanna
í þjóðsögunum: Þeir kasta á milli
sín fjöreggi þjóðarinnar.
Vertíðarafli Norðmanna
var upp úr síðustu mánaðamót-
mannanafna hafi unnið mörgum
þeirra þegnrétt í málinu, þá verð-
ur ekki fyrir það synjað, að sum
þeirra verða aldrei íslenzk í vit-
und manna, heldur erka eins og
friðrofar í hrynjandi tungunnar.
Sama máli getur vitaskuld gegnt
um ýmsar nýsmíðar, þó að efni-
viðurinn sé íslenzkur. Menn reyna
jar einatt að hamra nöfn tveggja
saman í eitt, þó að íslenzkt auga "
finni þar jafnan missmíði á.
Somu vandkvæði verða iðulega
upp á tengingnum, þegar piltar
eru skírðir nöfnum kvenna með
því að skeyta einhverri endingu.
oft óljóss uppruna, aftan við, eða
þegar stúlkum eru gefin nöfn karl
manna með svipuðum hætti.
Smekkleysa er það og, sem nokk
uð bryddir á seinustu ár, að börn.
um eru gefin hvorugkynsnöfn, og
verður ekki sagt, að slíkar nafn-
giftir séu réttar „að iögum ís-
lenzkrar tungu“.
□
Að fornu bar engihn Islending-
ur nema eitt nafn. Þó að ýmsar
erlendar venjur um nafngiftir
brytu skarð í íslenzku mannanöfn
in, haggaðist þessi siður þó ekki
fram yfir siðskipti, og hann var
enn ríkjandi um miðja seinustu
öld. Þá urðu svo snöggar breyt-
ingar að þessu leyti, að þverhatt-
ar fyrir að kalla. Svo mjög hníg-
ur smekkur manna nú í þessa átt,
að varla mun ofmælt, að fullt
eins margir séu skírðir tveimur
nöfnum og einu, en ekki nóg með
það, margir heita þremur nöfnum
þj að varla sé heimilt að lögum
að skíra svo.
Frændþjóð okkar heldur þann
sið í heiðri, að óskírð börn drukkn
aðra sjómanna eru ekki aðeins
heitin eftir föður sínum, heldur
féiögum hans öllum, ef fleiri eru
saman. Þetta geta orðið býsna
mörg nöfn, þegar miklir skipstap-
ar verða. Engu að síður er sið-
urinn fagur, og vissulega er hann
þess verður að rækja hann. Við ís-
lendingar eigum enga venju því-
líka, svo að hjá okkur er hér síð-
ur en svo um nokkra arfhelgi að
ræða. Hitt mundi sönnu nær, að
þeir, sem þremur nöfnum heita
eða fleiri, skíri börn sín sjaldan
nema einu, þegar þar að kemur.
Því verður aftur á móti ekki
neitað, að oft falla tvö nöfn fal-
lega hvort að öðru, en ljóður vill
oft á verða, þegar nöfnin eru
stytt eða kallað gælunöfnum. Geta
þá heiti eins og sama manns orð-
ið næsta mörg og ruglingsleg,
sjálfum honum og öðrum til ó-
þæginda og ama.
um orðinn 30% meiri en á sama
tíma í fyrra. 106 þús. lestir á
móti 80 þús. lestum árið áður.
Þó tóku 3000 fleiri sjómenn þátt
í veiðunum í fyrra en nú, eða
35%. _
Fiskifræðingarnir og vertíðin
Svo virðist sem hér hafi verið
á ferðinni „góðir árgangar“. Frá
því var skýrt í „Verinu“ í haust,
að Englendingar heldu því fram,
að 1948 og 1950 hefðu verið góð
klakár, og væri nú fróðlegt að
vita, hvort 8 eða 10 ára fisks hafi
gætt hér mikið í aflanum í vetur.
Það má sjálfsagt hvað úr hverju
búast við umsögn fiskifræðing-
anna um vertíðina og bíður marg-
ur óþreyjufullur eftir áliti þeirra.
Af því ætti að mega draga nokkr-
ar ályktanir um næstu vertíð.
Portúgalar herða róðurinn
22 portúgalskir togarar hófu í
febrúar veiðar á norðlægum slóð-
um með 2000 manns innanborðs.
Seinna bættust við 28 vélbátar
og 23 skútur. Alls varð þá tala
sjómannanna 5500, og er það á-
líka tala og á öllum vertíðar-
flota íslendinga.
□
Ekki skal skilizt svo við þessar
línur, að ég minnist ekki á það,
sem efst var í huga, þegar setzt
var niður.
Nöfn skipta miklu máli í borg-
aralegu lífi. Það nafn, sem þér
var gefið barni, er gunnfáninn,
sem barizt er undir. Hljómur
þess og inntak getur visulega orð
ið þér fjötur um fót, einnig til
framdráttar, lyftistöng á lífsbraut
þinni. Hitt skiptir svo vitaskuid
meginmáli, ekki hvað þú heitir,
heldur hver þú ert. — Lengi verða
þau í minnum höfð orð Jóns Ög-
mundssonar um ísleif biskup:
Ætíð kemur mér fóstri minn í
hug, þá er ég heyri góðs ffianns
getið. Svipuðu máli gegnir um
marga landsins beztu sonu, að
þeir koma okkur ekki svo í hug,
að við tengjum ekki nöfn þeirra
dáðum og drengskap.
Og loks þessi spui'n: Hvað
hugblær er tengdur persónu þinni
og nafni? Til hvaða kennda í
brjósti þeirra skírskotar líf þitt
og breytni? Og hver ert þú fyrir
hinum alsjáanda, guði?
(B. S.)