Morgunblaðið - 02.11.1958, Qupperneq 13

Sunnudagur 2. nóv. 1958
nIORCVHBLAÐ1Ð
3
REYKJAVÍKURBREF ! I
LaugarcL 1. nóv.
Verðskuldaður
heiður
Lagadeild háskólans tilkynnti
á háskólahátíðinni sl. laugardag,
að hún hefði kjörið Ólaf Lárus-
son heiðursdoktor í lögfræði.
Þetta er hinn mesti sómi, sem
deildin getur sýnt nokkr-
um manni. Hann er Ólafi
Lárussyni sannarlega veittur að
verðleikum. Engum manni á
lagadeildin meira upp að inna
en honum. Hann hefur helgað
lagadeildinni ævistarf sitt.
Ólafur var meðal fyrstu stúd-
enta, er innrituðust í Lagaskóla
íslands haustið 1908. Allir lög-
fræðingar, sem próf hafa tekið
hér á landi, eru ýmist skóla-
bræður eða nemendur hans.
Skólabræðurnir þó að sjálfsögðu
örfáir miðað við fjölda hinna.
Allur sá mikli hópur mælir ein-
um rómi um ágæti Ólafs Lárus-
sonar- sem vísindamanns, kenn-
ara og vinveitts ráðgjafa.
Svo sem menn minnast, eru
nú 50 ár liðin frá því að laga-
kennsla var hafin hér á landi.
Stofnun lagaskóla var á sínum
tíma eitt af helztu sjálfstæðismál-
um íslendinga. Danska stjórnin
stóð á móti lagaskólanum á með-
an hún gat. Lögin um lagaskól-
ann voru hins vegar önnur í röð-
inni af þeim, sem lögfest voru
eftir að íslendingar fengu inn-
lendan ráðherra 1904. Með því
vildu menn sýna mikilvægi
þeirrar ákvörðunar. Danir sáu
það réttilega, hvílíkur styrkur
þeim var að því, að allir verð-
andi lögfræðingar dveldust mörg
ár í Danmörku og lærðu dönsk
lög en ekki íslenzk.
Hafa níi ehki allir
fengið nóg?
Oft eru það litlir, einfaldir at-
burðir, sem ráða aldaskiptum.
Bönn á blaði eða fundahaldi hafa
t .d. oft leitt til blóðugra bylt-
inga. Enginn býst við því að
þróunin sé enn komin á það stig
í Rússlandi, að ofsóknirnar gegn
Nóbelsverðlaunarithöfundinum
Pasternak, lögregluvörðurinn um
hann og þar af leiðandi afsal
hans á Nóbelsverðlaunum muni
leiða til þess, að rússneska þjóð-
in varpi nú þegar af sér því oki,
sem hana hefur þjakað undan-
farna áratugi. Ríkisvaldið er þar
samanþjappað í hendi lítillar
klíku, sem hefur um sig vopn-
aða sveit hermanna, lögreglu-
manna og spæjara, auk þess sem
hún hefur í hendi sér líf og af-
komu hvers einasta manns inn-
an endimarka hins mikla ríkis.
Aldrei fyrr hafa nokkrir harð-
stjórar búið svo rækilega um
sig til kúgunar þegnanna eins og
nú er í Rússlandi. Almenningur
fær ekki vitneskju um annað en
það, er valdhöfunum líkar. Þar
er allt fært í þann búning, sem
þeim hentar bezt. Óvíst er þess
vegna, hvort almenningur í
Rússlandi gerir sér grein fyrir,
hversu kúgararnir hafa nú orðið
sér eftirminnilega til háðungar.
Rússar hafa a. m. k. margar af-
sakanir, þó að þeir geti ekkert
aðhafzt í bili til að rétta hlut
sinn og þvo smánarblettinn af
þjóð sinni. Kommúnistar utan
Rússlands hafa ekki þær afsak-
anir, sem hin undirokaða rúss-
neska þjóð hefur. Enda furða
flestir Islendingar sig á því,
hversu mjög þurfi að ganga
fram af mönnum til þess að
þeir landar okkar, sem ánetjazt
hafa kommúnismanum, átti sig
á iiinu sanna eðli hans. Ýmsir
höfðu von um, að Ungverjalands-
málin myndu opna augu þeirra.
Svo varð þó um færri en skyldi.
Við þá atburði alla kom samt
hik. á ýmsa, sem ekki höfðu
k.: .. í sér til að rífa sig úr
heljarklónum. E. t. v. voru at-
burðirnir í Ungverjalandi oí
margslungnir og harmþrungnir
til þess að allir gætu gert sér
grein fyrir eðli þeirra. En við-
brögðin gegn Nóbelsverðlauna-
veitingunni til Pasternaks eru
svo ljós, en um leið ömurleg, að
enginn getur lokað augunum fyr-
ir því, sem nú er að gerast.
„Hundrað sinnum
á dag hér vestra64
Halldór Kiljan Laxness sagði
um Pasternakmálið við Morgun-
blaðið:
„Ég get nú ekki séð að þetta
hafi verið nein sérstök ádeila á
Sovétríkin. Þeir eru tilfinninga-
næmir þarna austur frá. Þessir
hlutir eru sagðir hundrað sinn-
um á dag hér vestra og kippir sér
enginn upp við það.“
Halldór játar þarna muninn á
viðbrögðunum í heimi frjálsra
manna og kúgaðra. Og þó vildi
hann ekki gera sér til fulls grein
fyrir, hversu illa er komið þar
eystra, því að hann lauk um-
sögn sinni með þessum orðum:
„Ég á bágt með að trúa öðru
en hann fari til Stokkhólms, þó
að rithöfundaféiagsskapurinn sé
honum andvígur."
Þarna byrgðu fordómarnir
Laxness sýn, enda bað hann
Krúsjeff í símskeyti sínu til hans
fyrir alla muni að „þyrma vinum
Ráðstjórnarríkjanna við þessu
óskiljanlega og mjög svo ósæmi-
lega fargani“. Hið snjalla skáld
skilur ekki enn eðli einræðisins,
þó að maður honum miklu ó-
kunnugri í Rússlandi, en auðsjá-
anlega skilningsbetri á skugga-
hliðar kommúnismans, Guð-
mundur Daníelsson, segði á sömu
síðu í Morgunblaðinu:
„— — — og spái því nú, að
Pasternak fái ekki að fara til
Stokkhólms að veita verðlaun-
unum viðtöku“.
Margir hinna íslenzku komm-
únista eru greindir og góðviljað-
ir menn. Þeir ættu nú að hafa
manndóm til þess að rífa lokurn-
ar frá augum sínum og virða
hlutina fyrir sér, eins og þeir
raunverulega eru. Með því móti
gerðu þeir sjálfum sér sæmd og
íslenzku þjóðinni gagn, því að
ýmsir þeirra gaétu orðið nytsam-
ir borgarar, ef þeir losuðu sig
úr hinni rússnesku ánauð.
Leiðr
étting
Hermanns
I síðasta Reykjavíkurbréfi var
minnzt á þau ummæli Hermanns
Jónassonar forsætisráðherra á
Kirkjuþingi, að hann vildi láta
fiytja Alþingi íslendinga til
Þingvalla, eða a. m. k. láta at-
huga þá hugmynd nánar. Nú í
vikunni bað Hermann tíðinda-
mann Morgunblaðsins á kirkju-
þingi að geta þess, „að ekki hafi
mátt skilja orð hans svo á kirkju
þingi um daginn, er rætt var um
frumvarp um biskupskjör, og
ráðherrann minntist á endurreisn
fornra sögustaða, að hann vilji
láta flytja Alþingi frá Reykja-
vík og austur til Þingvalla."
Þessi leiðrétting var að sjálf-
sögðu birt strax í blaðinu, en
rétt þykir, að hún komi einnig
hér fram. Ætíð er skylt að hafa
það, er sannara reynist. Her-
manni er það til lofs, að hann
hefur ekki gefið sig á vald slxk-
um hugarórum sem flutningur
Alþingis til Þingvalla er. Nóg er
nú samt.
Engin stjórnar-
frumvörp
Annars er það eftirtektarvert,
hversu erfitt er oft að átta sig
á, hvað Hermann Jónasson í
raun og veru meinar. Á Alþingi
því, sem nú situr, hefur hann
ekki tekið ýkjaoft til máls. —
E. t. v. hefur hann ekki talið
sig hafa mikið tilefni til þess,
því að þótt þingið sé búið að sitja
í fullar 3 vikur, hefur sjálf rík-
isstjórnin ekkert mál flutt ann-
að en fjárlagafrumvarpið, eins og
það var nú úr garði gert, og 4
frumvörp um endurnýjun gam-
alla skatta. Frumkvæði stjórnar-
innar er því ekki til.
I þeim fáu málum, þar sem
Hermann hefur talað, hefur ver-
ið ákaflega erfitt að skilja hvað
hann væri að fara. Svo var t. d.
um tillöguna um aukna land-
helgisgæzlu, sem Sjálfstæðis-
menn fluttu. Þar voru orð Her-
manns mjög á reiki. Hann virt-
ist að vísu vilja láta skilja sig
svo sem búið væri að semja um
kaup á nýju varðskipi. En þó
forðaðist hann að nefna nokkr-
ar ákveðnar dagsetningar eða
staðreyndir. Gaf það óneitanlega
til kynna, að allt væri óráðnara
en forsætisráðherrann vildi láta
menn ætla. Trú sumra öflugustu
stuðningsmanna stjórnarinnar á
athöfnum hennar í þessu var og
ekki meiri en svo, að fyrir
skömmu stakk einn þeirra upp
á því í Alþýðublaðinu, að efnt
yrði til almennra samskota um
kaup á nýju varðskipi. Sú tillaga
hefur þó fengið daufar undir-
tektir, því að almenningur telur,
að ríkið megi ekki bregðast svo
sjálfsagðri skyldu sem þessari.
Vörn Tímans er hér hin vana-
lega: Að skrökva lofi á sína
menn en skömmum á aðra. í
dag (laugardag) leynir blaðið
t. d. því, hvaða ráðherra beitti
sér fyrir öflun flugvélar til land-
helgisgæzlunnar. Um þá gerbylt-
ingu til bóta, sem þá varð í land-
helgisgæzlunni þarf ekki að fjöl-
yrða. En á þetta minnist Tím-
inn alls ekki af því að Bjarni
Beneditksson á í hlut.
Varalilutar
í vmnuvélar
í umræðunum, sem sl. mið-
vikudag urðu á Alþingi um til-
lögu Framsóknarmanna um að
bæta úr skortinum á varahlut-
um í vinnuvélar, kom fram hinn
umræddi óskýrleiki forsætisráðh.
Ásgeir Bjarnason, þingmaður úr
Dölum, lýsti rækilega þeim
skorti, sem verið hefði, bæði í
fyrra og nú á ýmiss konar vara-
hlutum, sem á þarf að halda,
þegar vinnuvélar taka að slitna.
Hermann Jónasson .lét svo sem
ekki hefði á sínum atbeina stað-
ið. Hann hefði skrifað gjaldeyr-
isyfirvöldunum um málið og síð-
an reynt að reka á eftir. Hann
komst þó ekki hjá því að játa,
að lítið hefði sér orðið ágengt,
en las upp ýmsar tölur furðu-
lega þvöglulega og þannig
framsettar, að þær vöktu fleiri
spurningar en þær gáfu svör við.
Raunverulegur áhugi forsætis-
ráðherra á málinu lýsti sér e. t. v.
bezt í því, þegar hann sagði sér
með öllu ókunnugt, af hverju
margra milljón króna leyfi til
þessa innflutnings hefði ekki ver
ið notað. Ef málinu átti að fylgja
eftir af nokkurri alvöru, hlaut
þó að vera ljóst, að sérstök á-
stæða var til að kynna sér, hvað
úr lagi hafði farið einmitt um
þetta atriði.
Ábending Jóns
á Reynistað
Við þessar umræður hélt Jón
á Reynistað skörulega ræðu.
Hann sagði m. a.:
„Nú vita allir, sem nokkuð
þekkja til þessara mála, að inn-
flutningur varahluta í vélarnar
er hreint framkyæmdaatriði, sem
er algerlega á valdi núverandi
ríkisstjórnar og stuðningsflokka
hennar.
Nína. Sæmundsson er nú að ljúka við höggmynd af pater Jóni
Sveinssyni (Nonna).
Þegar núverandi ríkisstjórn var
sezt að völdum, var það eitt af
hennar fyrstu verkum að skipa
þannig málum, að hún réði öllu
í bönkunum og um innflutning-
inn. Stjórnin með stuðnings-
flokkum sínum ræður því inn-
flutningnum og gjaldeyrisúthlut-
uninni algjörlega og fer með
þessi mál eftir vild sinni.
Þegar svona er í pottinn búið
furðar mig á, að flutningsmenn
þessarar tillögu, skyldu ekki snúa
sér til ríkisstjórnarinnar og sam-
starfsflokka sinna á Alþingi fyr-
ir löngu, jafnvel strax í vor áður
en þingi sleit, og knýja fram
það, sem þingsályktunartillagan
fer fram á. Því þá þegar var
kunnugt að jarðýtur og fleiri vél
ar, sem kosta hundruð þús. kr.
kæmust ekki til vinnu, nema
varahlutir fengjust frá útlönd-
um. Að ótöldum búvélum bænda,
sem voru í yfirvofandi lama-
sessi.
Ef til vill hafa flutningsmenn
þingsályktunartillögunnar reynt
þetta. — En árangurinn hefur þá
orðið algjörlega neikvæður, hafa
enga áheyrn fengið, um það ber
ástandið nú ljóst vitni.
Það getur því lika verið að
þingsályktunartillagan sé neyð-
arkall þessara fylgismanna rík-
isstjórnarinnar, af því að þeim
hafi ekkert orðið ágengt. Neyð-
arkall til þeirra þingmanna, er
ekki styðja stjórnina, um að þeir
veiti sitt lið til að fá framgengt
þessu nauðsynjamáli bændastétt-
arinnar og landbúnaðarins.“
Vantraust
F ramsóknarmaima
Eins og Jón á Reynistað benti
á, er sízt vanþörf á að flytja
þessa tillögu um varahluti í
vinnuvélar landbúnaðar og sjáv-
arútvegs, og Gunnar Thoroddsen
sýndi fram á, að sama nauðsyn
tæki ekki síður til iðnaðarms.
Um leið og viðurkennd er nauð-
syn tillöguflutningsins, þá hlýtur
að rifjast upp, að hér eru Fram-
sóknarmenn að skora á sína eig-
in stjórn að gera hluti sem eru
svo sjálfsagðir, að ekki ætti að
þurfa að hafa orð á.
Því að hvaða vit er í því, að
flytja inn hundruðum saman á
ári nýjar vinnuvélar, en láta
þær, sem fyrir eru í landinu,
vera óstarfhæfar vegna skorts á
varahlutum? Slík eru vinnu-
brögðin nú. Með tillögu sinni
segja Framsóknarmenn því bet-
ur en orð andstæðinganna fá lýst,
hvernig þeim í raun og veru
líkar við stjórnarfarið nú. Þeir
þora ekki berum orðum að gagn-
rýna Hermann Jónasson og Ey-
stein Jónsson eða handlangara
þeirra í innflutningsstofnun,
bönkum og SÍS. En þeir flytja
tillögu, sem efnislega er beint
vantraust á frammistöðu allra
þessara aðila. Tíminn er og í al-
gerum vandræðum út af öllu sam
an og hefur þetta helzt til afsök-
unar frammistöðu stjórnarherr-
anna: „Á málinu er margir flet-
ir.“! Mikill er nú vísdómuririn.
Aðrar tillögur, sem Framsókn-
armenn hafa flutt á þessu þingi
eru svipaðs eðlis. Þær eru um
efni, sem þingið nýlega hefur
beint til ríkisstjórnarinnar með
einum eða öðrum hætti en stjórn
in farið þannig með, að fylgis-
menn forsætisráðherrans sjá sig
í hverju málinu eftir annað
neydda til að flytja sömu tillög-
urnar og þeir fengu samþykkt-
ar fyrir einu eða tveimur ár-
um. Stjórnin hefur annað hvort
ekkert gert í málunum, eða at-
hafnir ráðherranna eru með þeim
hætti, að stuðningsmennirnir
telja þeim opinberrar áminning-
ar þörf.
Silkisokkar
eða varahlutar
Samtímis því, sem Framsókn-
armann eru þannig að ýta við
sínum eigin mönnum, reka stjórn
arflokkarnir hver öðrum duglega
olnbogaskot. Á miðvikudaginn
skrifaði Alþýðublaðið t. d. með
sínu stærsta letri á mest áber-
andi stað grein um frammistöðu
Lúðvíks Jósefssonar. Greinin
hófst á þessari fyrirsögn:
„Lúðvík Jósefsson misnotar
ráðherrastöðu sína til að tryggja
kommúnistafyrirtæki viðskipti“,
Efnið er það, að Lúðvík Jósefs-
son sé að reyna að misnota ráð-
herrastöðu sína til að hjálpa einu
fyrirtæki kommúnista um hundr-
að þúsund króna gróða. Aðferð-
in er sú að selja síld með yfir-
verði til Finnlands gegn'því að
fá þaðan vörur, einnig seldar yfir
verði, og þeirrar tegundar, sem
sízt þarf á að halda og nefnir
blaðið þar einkum silkisokka.
Dómur Alþýðublaðsins er sá,
að her hafi Lúðvík gerzt sekur
um „reginhneyksli í embætti".
Ef þannig er farið að, þá er
ekki von að hægt sé að flytja
Framh. á bls. 14