Morgunblaðið - 18.02.1959, Qupperneq 6

6
MORCUWRLÁÐIÐ
Miðvikudagur 17. febr. 1959
)
Af sjónarhóli sveitamanns
NÚ ætla ég að segja ykkur sögu,
lesendur góðir. Það er saga, sem
hefur gerzt alveg nýlega — sönn
saga — falleg saga. — Síðan um
áramót hefur verið læknislaust
hér í sveitinni, því að það er nú
svo með okkar vel menntuðu
lækna, að allfjölmennur hópur úr
þeirri stétt, hefur kosið að starfa
í öðrum löndum, en ekki' hjá sinni
eigin þjóð. Meðal annars þess
vegna vantar víða lækna í hinum
fámennari og afskekktari byggð-
arlögum. Þetta er eitt af mestu
vandamálum dreifbýlisins, og
þess ber að geta, að satt að segja
hefur ríkisvaldið einskis látið
ófreistað í því að ráða hér bót
á. En hér við ramman reip að
draga, þar sem er fámenni og
einangrun afskekktra byggðar-
laga, þar sem fólkinu fer sífækk-
andi og takmörkuð verkefni fyr-
ir unga, dugmikla og vel mennt-
aða lækna. Þeir vilja hafa verk-
eða síðar koma okkur sjálfum í
koll og þær eru raunar farnar
að gera það.
Ég er nú alveg viss um það, að
hagur okkar í efnahagsmálurn
væri nú allur annar og betri
hefðu kröfurnar og kröfuþingin
gert samþykktir um það, að vera
ekki með hærri kröfur en fram-
leiðslugeta þjóðarinnar leyfir á
hverjum tíma, hefðu þessu vold-
ugu samtök skorað á meðlimi sína
að vinna vel, sýna sparnað og hóf
semi, svo að fjárfesting (og jafn-
vel dagleg eyðsla) þyrfti ekki að
byggjast á lántökum og gjafa-
fé. — Ja, hefði þá ekki verið
eitthvað bjartara um að litast í
efnahagslífi landsmanna í dag,
en raun ber vitni.
Þeir, sem muna tímabilið frá
aldamótum og fram undir fyrri
heimsstyrjöld, virðast vera sam-
mála um það, að þetta tímabil sé
eitt hið glæsilegasta og gifturík-
I flestum læknishéruðum eru nú nýleg, rúmgóð hús. En sums
staðar standa þau auð.
efni til að nota kunnáttu sína og
starfskrafta. Þau verkefni eru
alla jafna lítil i mjög fámenn-
um læknishéruðum. Þetta er ein
af aðalástæðunum fyrir læknis-
leysinu í dreifbýlinu.
En sagan? Já, sagan. Ekki ætl-
aði ég nú að gleyma henni. Fyrir
nokkrum árum var hér læknir,
sem nú er starfandi við heilsu-
hæli á Suðurlandi. Rétt fyrir
þorrann var hann á ferð í Reykja
vík, og þá barst það í tal við
þingmann kjördæmisins, að nú
væíu íbúar hans gamla læknis-
héraðs illa settir sakir læknis-
leysis. Læknirinn átti nokkuð eft-
ir af sumarleyfi sínu. Hann hafði
ekki tekið það allt sl. sumar. Og
nú ákvað hann að verja þessum
frítíma sínum á fornum stöðv-
um og hjálpa fólkinu þar í lækn-
isleysínu. Hann tók sér su—iarfrí
á þorranum dvaldi hér í tæpan
háfan mánuð og veitti fólkinu
alla umbeðna læknishjálp án þess
að fá nokkuð af þeim ríflegu em-
bættislaunum, sem ríkið greiðir
starfandi héraðslæknum.
Ef til vill finnst þér, lesandi
góður, að þetta sé ekki þess vert
að í frásögur sé færandi. En ég
er þar á öðru máli. Þetta er eitt
dæmi um þjónustu í þágu al-
mennings, þar sem ekki er spurt
um laun eða borgun, þar sem ekki
er verið að gera kröfu til ann-
arra, heldur til sjálfs sín, þar sem
sjónarmiðið er fyrst og fremst
þetta: að nota menntun sína og
hæfileika til að verða öðrum að
liði og bæta úr brýnustu þörfum
samferða.mannanna.
Þetta sjónarmið er þvx miður
ekki nærri nógu algengt í okk-
ar þjóðfélagi. Við sjáum þetta
bezt á öllum samþykktum fé-
lagsfundanna og landsþinganna.
Byrja þær ekki flestar eitthvað á
þessa leið: ,-,Fundurinn krefst . .“
„Þingið gerir þá ófrávíkjanlegu
kröfu“ o. s. frv.----En það er
einmitt þessi kröfupólitík, sem er
; að koma okkur öllum á kaldan
klaka, efnahagslega séð, einnig
þeim, sem fengið hafa allar sín-
ar „kröfur" uppfylltar. Allar
þessar „kröfur“ — bæði uppfyllt-
ar og óuppfylltar — munu fyrr
asta í allri okkar sögu. Þjóðin
var í djarfri sókn á andlegu og
efnalegu sviði. Hún gladdist yfir
því, að finna fjötrana rakna og
hún vissi að frelsið var henni dýr
mætt tækifæri til að notfæra sér
gæði landsins og skapa sér með
þeim vaxandi velmegun. — En
var það ekki líka eitt af því, sem
einkenndi fólkið þá, kynslóðina,
sem byrjaði þessa miklu framfara
öld — að það gerði kröfu til sjálfs
sín en ekki til annarra, vissi að
það varð að gæta hófs og viðhafa
sparsemi, en mátti hvorki lifa á
lánum né eyða um efni fram. —
Einu sinni var roskinn maður að
bera saman aldamótakynslóðina
og þá kynslóð, sem nú er ung í
landinu, og hann sagði: „Þáspurði
unga fólkið: Hvað get ég geit
fyrir ísland? En nú spyr það
miklu fremur þessarar spurning-
ar: Hvað getur það gert fyrir
mig?“.
Skákmót Hafnar-
fjarðar liafið
H AFN ARFIRÐI. — Skákmót
Hafnarfjarðar hófst hér á sunnu-
daginn og er teflt í skólastofum
Iðrwskólans. í meistaraflokki eru
10 þátttakendur og er það með
fleira móti. í fyrsta flokki eru 4
þátttakendur og þar er tvöföld
umferð. Teflt verður framvegis
á sunnudögum kl. 2 og miðviku-
dagskvöldum kl. 8. — í fyrstu
umferð vann Sigurgeir Gíslason
Kristján Finnbjörnsson, Jón Krist
jánsson vann Hauk Sveinsson,
Ólafur Stephensen vann Skúla
Thorarensen, Stígur Herlufsen
vann Ólaf Sigurðsson og Þórir
Sæmundsson vann Hjört Guftn-
arsson. — G.E.
Hrafinstubúar
MARGT ágætisfólk héfir heim-
sótt Hrafnistubúa á nýliðnu ári
og verið kærkomnir gestir.
Messur hafa flutt ýmsir prestar
úr Reykjavík og nágrenni, en
sjálfa jólamessuna flutti séra
Bjarni Jónsson vígslubiskup. Við
þessar guðsþjónustur hefir margt
fólk aðstoðað við söng og undir-
spil.
Þá skemmtu gamla fólkinu þeir
listamennirnir Gestur Þorgríms-
son og Haraldur Adolfsson um
hátíðarnar og nú eftir áramótin
heimsótti okkur ungur maður,
Jóhannes Benjamínsson að nafni,
sem þreytti þá fornu íþrótt að
kveða ífmur, en þær vekja gaml-
ar minningar nú orðið hjá þeim
sem undu löngum á vökunni í
gamla daga við slíka skemmtun.
Hrafnistubúar þakka þessum
og öllum þeim mörgu sem á einn
eða annan hátt hafa sýnt við-
leitni til að gleðja þá eða stytta
þeim stundir.
Samyrkjubúskapur r
litlum mœli í Júgóslavíu
— sagði sendiherra
mannafundi í gœr
VLADIMIR Rolovic, hinn ný-
skipaði sendiherra Júgóslavíu á
íslandi, er staddur hér um þess-
ar mundir. Hann hefur aðsetur
sitt í Osló, því að hann er jafn-
framt sendiherra lands síns í Nor-
egi — og hefur gegnt þeim störf-
um síðan 1955.
Rolovic afhenti forseta fslands
embættisbréf sitt hinn 11. þ.m. —
og boðaði blaðamenn til fundar
við sig í gær.
Rolovic kvaðst ungur hafa
gengið í flokk skæruliða í heima-
landinu, barðist með þeim frá
upphafi í heimsstyrjöldinni og er
nú herhöfðingi í varnarliðinu.
Blaðamenn beindu að sendi-
herranum ýmsum spurningum
varðandi land og þjóð hans.
Ekki kvaðst hann vita gerla al
menn viðbrögð Júgóslava við
þeirri ákvörðun Ráðstjórnarleið
toganna að bjóða ekki fulltrúa
júgóslavneska kommúnistaflokks
ins til 21. flokksþingsins í Kreml
á dögunum — þar eð hann hefði
ekki koíhið heim um skeið, en
hins vegar lagði hann áherzlu á
það, að ríkisstjórn Júgóslavíu
vildi friðsamleg samskipti við
allar þjóðir á grunvelli jafnrétt-
is og gagnkvæmar virðingar.
Því næst var hann spurður um
meginverkefni júgóslavnesku
stjórnarinnar í uppbyggingar-
starfinu. Kvað hann landbúnað-
inn t.d. einn meginþáttinn. Að-
spurður kvað hann samyrkjubú-
skapinn lítt starfræktan í Júgó-
slavíu. Aðeins um 10—20%
bændabýla væru rekin með sam-
yrkjufyrirkomulaginu. Heppi-
legra hefðu talizt önnur sam-
vinnuform — svo sem um jarð-
vinnsluverkfæri, því að það væri
reynzla Júgóslava, að með því að
leyfa bændunum sem einstakling
um að yrkja land sitt eða hluta
af því á eigin spýtur yrði fram-
leiðslan meiri og gæði hennar
einnig að sama skapi. Þetta fyrir
komulag þjónaði þess vegna
bæði hagsmunum ríkisins og ein-
staklinganna.
Var sendiherrann því næst
beðinn að fræða blaðamenn eitt-
hvað um mál Djilasar — og
kvaðst hann koma að því síðar.
Hélt Rolovic svo áfram umræð-
r skrifar úr 1
llgj w* m ^ § dagleaa lifinu J
Vörurnar hefðu hækkaff.
VELVAKANDI hefur orðið þess
var, að enn gera allir sér
ekki grein fyrir því, á hverju
verðlækkununum, sem nú er ver-
ið að framkvæma, byggjast,
hvaða vörur koma til með að
lækka mest, hverjar minnst o. s.
frv.
Eitt er það m. a., sem fólk virð-
ist ekki gera sér fyllilega ljóst
og það er, að ekki var aðeins ver-
ið að reyna að lækka hinar ýmsu
vörur, heldur jafnframt að koma
í veg fyrir fyrirsjáanlegar hækk
nar. Um þetta sagði Jónas Haralz
ráðuneytisstjóri í viðskiptamála-
ráðuneytinu í greinargóðum
fráttaauka um þetta efni í síð-
ustu viku:
„Verðgæzlan hafði ekki leyft
hækkanir á vöruverði eða á álagn
ingu vegna þeirrar kauphækk-
unar, um 9%, sem átti sér stað
1. desember sl. þegar kaup-
greiðsluvísitalan hækkaði úr 185
stigum í 202 stig. Það segir sig
sjálft, að ekki var hægt nema um
skamma hríð að halda jafnmikl-
um launahækkunum utan við
verðlagið og að miklar verð-
hækkanir hefðu verið framund-
an, ef laun hefðu ekki verið færð
niður“.
Innlendur kostnaffur
lækkar — erlendur ekki.
LAUNAGREIÐSLUR voru orðið
miðaðar við 202 vísitölustig,
áður en niðurfærsla verðlags og
launa fór fram, en eru nú mið-
aðar við 175 vísitölustig og verð-
lækkunin hlaut líka yfirleitt að
miðast við það og lækka úr 185
í 175 stig. — Varðandi þetta segir
ráðuneytisstjórinn:
„Verðlækkunin gat ekki orðið
eins mikil og þessi kauplækkun,
vegna þess að í verði sérhverrar
vöru og þjónustu eru innfaldir
kostnaðarliðir, sem laun og hagn-
aður hafa lítil eða engin áhrif á.
Sá þýðingarmesti þessara liða er
erlendur kostnaður, innkaups-
verð vöru erlendis og erlendur
hluti flutningskostnaðar . . . “.
Og seinna í greinargerðinni stend
ur: „Hversu mikil lækkunin yrði
hlaut að fara eftr, hversu mikils
launakostnaður og hagnaðar
gætti í verðinu og hversu lítils
erlends kostnaðar og þess inn-
íends kostnaðar, sem ákvarðast
af launum".
Og að lokum dregur ráðuneyt-
isstjórinn sama í stuttu máli að-
alatriðin í því, sem hann hafði
sagt:
1. Verðlækkanirnar, sem leiða
af lögunum um niðurfærslu verð
lags og launa, eru 5% fyrir inn-
þeirra hér á blaða-
um um ástandið, uppbygginguna
og starf kommúnistaflokksins í
Júgóslavíu. Sagði m.a., að meiri-
hluti almennings hefði staðið
með „Þjóðfrelsishreyfingunni“
þegar hún steypti stjórninni af
lenda þjónustu, frá 3—4% fyrir
vörur, sem framleiddar eru inn-
anlands, og frá lVz—2% fyrir
erlendar vörur.
2. Þessar lækkanir eru minni
en sú lækkun launakostnaðar um
5,4% sem áðurnefnd lög fólu í
sér, vegna þess hverja þýðingu
í verði vöru og þjónustu erlendur
kostnaður hefur og sá innlendur,
sem ekki breytist beinlínis með
launum".
Örffugleikar ttg tækní.
„Fáfróður" skrifar:
ÞÚ ræðir almenningssíma í
dálki þínum í dag og skýrir
frá því, að símayfirvöldin hafi
borið við tæknilegum erfiðleik-
um á því að koma þeim upp. Ég
minnist þess einnig að hafa séð
það í blöðum að tæknilegir erf-
iðleikar væru á því, að slökkvi-
liðið og lögreglan fengju sérstæð
símanúmer, eins og t. d. 02, 03
eða 04, sem allir geta munað
án þess að fletta upp í símaskrá
og skapa því ómetanlegt öryggi.
— Með öðrum þjóðum virðist
hafa verið framkvæmanlegt að
leysa þessa tæknilegu örðugleika
og mér er nú spurn: Er hér um
að ræða tæknilega örðugleika á
framkvæmd eða örðugleika á
tækni þeirra, sem eiga að fram-
kvæma?
Vladimir Rolovic.
stóli — og ástæðan hefði m.a. ver
ið sú, að fólkinu hefði fallið vel
það sem kommúnistar sögðu,
þeir hefðu sagt sannleikann. Að-
spurður um það, hvort meirihluti
almennings væri svo ánægður
með það, eem kommúnistar
hefðu gert — og efnt, svaraði
hann því til, að hann vildi ekkert
segja um það. Hægast væri að
spyrja þjóðina sjálfa að því.
Lét han þess þá getið, að í dag
(þriðjudag) flytti han fyrirlest-
ur í 1. kennslustofu Háskólans kl.
17,45 um utanríkismálastefnu
Júgólslavíu.
Að svo búnu kvaðst hann
verða að slíta fundinum — og
ekki hafa tíma til að ræða mál-
efni Djilasar.
Hægriflokkur
bannaður
í Frakklamli
PARÍS, 13. febrúar. (Reuter). —
Yfirvöldin í Frakklandi hafa
bannað þjóðernissinnaflokknum,
sem er hægrisinnaður öfgaflokk-
ur og var stofnaður fyrir einni
viku. Lögreglan í París réðst þeg
ar inn I skrifstofu fokksins, gerði
húsrannsókn og handtók forustu-
menn flokksins.
Ákvörðunin um að banna flokk
inn var tekin á stjórnarfundi,
sem de Gaulle var viðstaddur. —
Var ákvörðuninni haldið leyndri
þar til lögreglumenn höfðu hand
tekið 7 helztu leiðtoga flokksins,
þeirra á meðal bræðurna Pierre
og Jaques Sidos, en húsrannsókn
var einnig gerð á heimilum
þeirra.
Lögreglustjórnin tilkynnir að
handtökur og húsrannsóknir
þessar hafi verið gerðar með
heimild í hegningarlögunum, seij
fjallar um aðgerðir gegn félags-
samtökum, sem eru hættuleg ör-
yggi landsins. Mikið af skjölum
var tekið í rannsókn þessari og
20 unglingar sem voru saman
komnir í bækistöðvum flokksins
voru yfirheyrðir, en sleppt að því
búnu.
Magnús Thorlacius
hæstaréllarlögmaður.
Málflutningsskrifstol'a.
Aðalstræti 9. — Simi 1-18-75.