Morgunblaðið - 18.02.1959, Síða 12

12
MORClllsnJ 4 f)1Ð
Miðvikudagur 17. febr 1959
Dr. Benjamm Einksson:
Hitaveita og hitamiðstöð
JÓHANNES Zoega, verkfræðing-
ur, formaður Hitaveitunefndar
Reykjavíkur hefir skrifað grein í
Morgunblaðið um hitaveiíumálil,
hmn 13. þ.m. Vitnar hann í greín
mina um sama efni, sem birtist
í Morgunblaðinu 20. f.m. Mér
virðist sem við munum sammála
um sumt, en Jóhannes virðist
álíta að við séum ekki sammála
um þýðingarmikil atriði, og held
ég að það sé rétt. Auk þess þyk-
ir mér leitt að hann gengur fram-
hjá veigamiklum efnisatriðum hjá
mér.
Hitaveita, með nógu stórri
toppstöð, eða hitamiðstöð sem
nægir „meirihiuta ársins — —
það heita vatn, sem náttúran nú
lætur í té“ (eins og ég komst að
orði í grein minni), myndu
leysa að fullu hitunarmál Reyk-
víkinga í dag, hvort þessara fyr-
irtækja sem væri. En fullgerð
eru þessi fyrirtæki eitt og sama
fyrirtækið. Ástæðan til þess að
ég greindi á milli þeirra í skrif-
um mínum var einkum sú, að
ég vildi með því gera sem skýr-
astan muninn á tveimur hug-
myndum (Conception). Og það
hefir mikla þýðingu hvernig
menn sjá hlutina, eins og marg-
oft sést þegar til framkvæmd-
anna kemur.
í grein minni tók ég skýrt
fram, að hitamiðstöðin myndi
nota hið heita vatn náttúrunnar
— laugavatnið. „Sumt af þessu
vatni (hennar) myndi vera það
heita vatn, sem náttúran nú læt-
ur í té. Já, í rauninni myndi það
nægja meirihluta ársins“. Er
ekki ljóst, að það mætti segja,
að með þessum orðum væri eins
verið að lýsa hitaveitu með nógu
stórri toppstöð?
Jóhannes Zoéga segir að hjá
mér sé villa í samanburðinum
milli hinna tveggja hugmynda,
að ég byggi á því, að Reykjavík
eigi ekki kost meiri jarðhita en
þess, sem hitaveitan dreifi nú.
Þetta er ekki rétt með farið. Ég
tók skýrt fram, að það væri fjár-
hagsatriði hverju sinni hve langt
ætti að ganga í því að afla og
byggja á laugavatninu, Og þrátt
fyrir ásökun um villu hjá mér,
verður ekki séð annað en að
hann gangi inn á þessa röksemd
mína, með eftirfarandi orðum:
„Ekki er um það deilt, að oft-
ast er hagkvæmt að nota elds-
neytiskyndingu sem toppstöð til
aðstoðar hitaveitu í kuldaköst-
um. Það er ýmsum atriðum háð,
hve stór sú toppstöð á að vera,
til þess að rekstur hitaveitunnar
verði sem hagkvæmastur. Helzt
þeirra eru virkjunar- og aðveitu
kostnaður jarðhitans annars veg-
ar og kostnaður kyndistöðvar
og eldsneytis hins vegar. Hafa
verður hugfast, að enga nauðsyn
ber til að nýta virkjaðan jarð-
hita allan, og jafnvel er ekki
alltaf sjálfsagt mál að nota kynd
ingu sem toppstöð.
Eins og aðstæður og verðlag
er hér, má telja sennilegt, að
hagkvæmt afl toppstöðvar sé um
% af virkjuðum jarðhita. Slíka
toppstöð þarf að jafnaði ekki að
nota nema nokkra daga á ári“.
Um þetta mikilvæga höfuðat-
riði erum við því alveg sammála.
Jóhannes Zoega gengur meira að
segja svo langt að nefna töluna:
einn þriðji af virkjuðum jarð-
hita. Er þá rétt að kalla þessa
röksemd vafasama forsendu, sem
geri að ég fari með „villu“?
Þótt ég álíti að ekki myndi
rétt að byggja lausn hitunar-
mála Reykvíkinga á skoðuninni
um nægilega mikið heitt vatn í
nágrenninu, þá vil ég ekki bera
á móti því að það sé hugsanlegt
að laugavatn kynni að fást, sem
nægði um tíma. Ég tel mig hafa
fullgild rök fyrir því áliti. En
þau eru, að hefði í upphafi verið
miðað við hitamiðstöð, þ.e. topp-
stöð verið byggð og svo aukin
eftir þörfum, þá væri mann-1
virkið í dag — rúmum 15 árum
frá byrjun hitaveitunnar — sem
næst afskrifað.
Jóhannes Zoéga setur upp
reikningsdæmi um hitaveitu úr
Krísuvík annars vegar og hita-
miðstöð fyrir þá, sem búa utan
núverandi hitaveitusvæðis, hins
vegar. Þar talar hann um íbúa-
tölu Reykjavíkur, utan núver-
andi hitaveitusvæðis, eftir 10—20
ár, sem 60.000 manns.
Samanburður hans er. ekki
sams konar samanburður og ég
gerði. Hitamiðstöðin, sem hann
er með, á ekki að byggjast á notk
un laugavatns. Ástandið yrði
samkvæmt samanburðinum þann
ig, að laugavatnið rynni til sjáv-
ar á núverandi hitaveitusvæði
talsverðan hluta ársins. Á sama
tíma væri verið að hita vatn með
olíu í hitamiðstöðinni fyrir þessa
60.000 íbúa á nýja svæðinu.
Svona reikingum á ekki að vera
að blanda inn í umræður um
raunhæfar úrlausnir. Og í grein
minni gerði ég ráð fyrir að hita-
miðstöðin notaði laugavatnið,
UýfcfcHáfcfc Ignj
hefur S nýja kogti!
Nýr, gljáandi staudur,
svo að birtir í eldhúsinu.
Freyðir svo fljótt —
fitan hverfur samstundis —
líkast gemingum.
Mýkra, fínna duft, með
inndælum, ferskum ilm,
svo mjúkt, að það getur
ekki rispað.
Inniheldur gerlaeyði
drepur ósýnilegar
sóttkveikjur.
Inniheldur bleigiefni,
blettir hverfa gersamlega
i
l éjOiast oð eyða fitu og blettum!
S22/IC-S44S-60
sem myndi nægja henni meiri-
hluta ársins, eins og ég hefi þeg-
ar minnst á.
Þótt útreikningurinn fjalli því
ekki um leiðir, sem í dag séu
raunhæfar, má samt benda á þá
staðreynd, að þessi hitamiðstöð,
sem Jóhannes er með. myndi
veita þeim Reykvíkingum, sem
ekki njóta hitaveitunnar, ódýrari
hita en þeir hafa nú. En það má
ekki rugla henni saman við þá
hitamiðstöð, sem ég var að skrifa
um.
Það er staðreynd að hluti þess
fólks, sem býr á hitaveitusvæð-
inu, er án hita allt að 10—12
stundir á dag einmitt þegar kald-
ast er. Að minni skoðun stafar
þetta af því, að toppstöðvarmál-
inu hefir ekki verið nægilega
sinnt, og ég held því fram, að
það sé vegna þess hvernig ráða-
menn hitaveitunnar hugsa sér
hana sem hitaveitu en ekki hita-
miðstöð. Enn í dag — meir en
15 árum eftir að hitaveitan hóf
starfsemi sína — á hún enga
toppstöð. Þó segir formaður
Hitaveitunefndar að miðað við
„verðlag og aðstæður hér“ þurfi
toppstöðin sennilega að vera sem
nemur % af virkjuðum jarð-
hita. En fullnægjandi toppstöð
er ókomin: Rafmagnstoppstöðin
við Elliðaárnar tilheyrir raf-
magnskerfinu, og mun framleiða
aðeins 50 l.sek. Og það leið ára-
tugur frá því hún var byggð
þangað til stjórn hitaveitunnar
fór að nota hana sem toppstöð
(svo ófullnægjandi sem hún enn
er til þess hlutverks).
Jóhannes Zoéga segir að þetta
mál hafi þegar verið leyst með
stækkun eimstöðvarinnar við
Elliðaárnar. Þetta er heldur
mikið sagt, en góðar fréttir samt.
Verkinu er ekki lokið. Það sem
ég samt óttast er, að ráði óbreytt
ur hugsunarháttur í hitaveitu-
málunum, þá stefni fljótt aftur
að sama ástandi og nú.
Og hvað um þann helming
Reykvíkinga, sem ekki hafa
neina hitaveitu, Hafnfirðinga og
íbúa Kópavogs? Reikningsdæmi
Jóhannesar miðast við ástandið
eftir 10—20 ár. Það fer sjálfsagt
kuldahrollur um fleiri en mig
við að sjá þessa tölu. En von-
andi er talað hér í líkingum.
Jóhannes telur að „aðalatrið-
ið“ sé lausn hitunarmálsins fyrir
þá, sem búa utan hitaveitusvæð-
isins og þá sem ekki hafi ennþá
byggt sín hús. Hér eru tekin
löng skref og karlmannleg. En
mér er ekki grunlaust að með
þessu sé hann að leggja inn á
hliðarbraut. Fyrst og fremst er
ég ekki þeirrar skoðunar að út-
færsla hitaveitunnar sé aðalat-
riðið þótt hún sé stærsta vanda-
málið. Það mál, sem mest er að-
kallandi er að gera hitaveituna
að hitamiðstöð og leggja svo nið-
ur einkatoppstöðvarnar. Þetta er
aðalatriðið að mínu áliti. Meðan
jafnmikið vantar á að hitaveit-
an sé viðunandi og raun ber
vitni, á ekki að færa hana út.
Ég hef áður skýrt afstöðu
mína til notkunar laugavatnsins.
Ég er því sammála Jóhannesi
um notkun laugavatnsins til þess
að færa út hitaveituna — hita-
miðstöðina — hvort sem það yrði
sótt til Krísuvíkur, eins og hann
talar um, eða annað.
En göngum nú út frá hans eig-
in útreikningum, að öðru leyti
en því, að sökum þess hve hita-
veitan er nú ófullnægjandi fyrir
þá, sem hana hafa, þá áætla ég
toppstöð fyrir % toppálagsins.
Hitaveitan hefur nú um 350 sek-
úndulítra vatns. Gerum ráð fyr-
ir að mesta notkun sé 500 l.sek.
Toppstöðin fyrir núverandi hita-
veitu ætti því að vera kringum
170 l.sek. Hann talár um hita-
veitu fyrir 60.000 íbúa til við-
bótar (eftir 10—20 ár). Toppstöð-
in fyrir þá yrði aldrei undir
250 l.sek. Bætum svo Hafnar-
firði og Kópavogi við. Þar myndi
þurfa að gera ráð fyrir toppá-
lagi að einUm þriðja.
Þegar hér yrði komið sögu
þyrfti hin sameiginlega toppstöð
alls kerfisins að vera kringum
500 l.sek., eða stærri en öll hita-
veitan í dag.
Sú spurning hlýtur að vakna
hvort ástæða sé að bíða með
þessa framkvæmd, toppstöðina, í
10—20 ár, eða eftir Krísuvíkur-
veitunni. Það er í þessu máli,
sem mig grunar að kunni að
bera á milli hjá okkur. Ef ég skil
grein Jóhannesar Zoéga rétt, þá
myndi hann hugsa sér Krísuvík-
urveituna næst — og á henni
hlýtur allra hluta vegna að verða
okkur bið. Hann talar um 10—20
ár. Ég gæti hins vegar hugsað
mér skrefin þannig:
1) Mikil stækkun toppstöðvar-
innar, talsvert fram yfir það sem
nægja myndi til þess að leysa
svo vel vandamálið fvrir þá, sem
nú hafa hitaveitu, að þeim væri
óhætt að leggja alveg niður
kyndingu með olíu; 2) áfram-
haldandi útfærsla hitaveitunnar,
miðað við óbreytt magn lauga-
vatnsins, en aðeins ef stækkun
toppstöðvarinnar fer á undan. (f
rauninni fer magn laugavatnsins
vaxandi). Jafnframt tel ég sjálf-
sagt að aflað sé meira laugavatns
með borunum, eins og nú er gert.
Það á aðeins ekki að miða fram-
kvæmdir á sviði hitunarmálanna
við þá hugmynd, að með þessari
aðferð verði vandinn leystur.
Hve mikið ber á milli í skoð-
unum, og hvað sá skoðanamunur
þýðir í framkvæmd, myndi siást
af því hvernig við svörum eftir-
farandi spurningum:
' 1) Á að miða framkvæmdir 1
hitunarmálunum við það, að
menn haldi við einkamiðstöðvum
sínum?
2) Og á að miða við það, að
menn haldi áfram að setja niður
kyndingartæki í ný hús í Reykja
vík (fyrir 15—20 milljónir króna
árlega)?
Hér er prófsteinninn. Ég hefi
fyrir mitt leyti þegar svarað
þessum spurningum.
Talsvert er rætt um nýtingu
jarðhita til framleiðslu á vöru til
útflutnings. Mér v'"ðist slíkar
umræður ekki fyllilega raunhæf
ar meðan ófullnægt er stórum
markaði innanlands fyrir þjón-
ustu jarðhitans, og það á verði,
sem myndi vera að mun hærra
en svaraði til verðs á þeim vör-
um, sem rætt hefir verið um að
flytja út. Slík nýting jarðhitans
fyrir innlendan markað — upp-
hitun húsa, þvottavatn o. s. frv.
myndi spara dýrari innflutta
vöru, þar sem olían er.
Sœmiíeg rœk/uveiBi í
janúarmánuði
BÍLDUDALUR, 12. febr. —
Rækjuveiðin hefur verið sæmi-
leg hér að undanförnu. Tveir bát
ar veiða rækju og var afli þeirra
í janúarmánuði 1771 kg. hjá Mb.
Hinrik og 1095 kg. hjá Mb. Frigg,
miðað við skelfletta rækju. Rækj
an hefur verið unnin fyrir Eng-
landsmarkað, soðin niður í 65 gr.
dósir og hraðfryst í 4 lbs. öskjum.
Bátarnir hafa ekki getað róið
undanfarna daga, og er því núna
unnið í Matvælaiðjunni við að
steikja og sjóða niður kjöt fyrir
innlendan markað.
Nokkur skip hafa komið hér ný
lega og tekið unnar fiskafurðir.
Selfoss var hér 29. janúar og tók
1813 kassa af hraðfrystum fiski úr
Hraðfrystihúsinu. Drangajökull
kom 31 janúar og tók 359 kassa
af hraðfrystum fiski og 611 kassa
af hraðfrystri rækju. Vatna-
jökull tók 1670 kassa af hrað-
frystum fiski 8. þ.m. og Hekla
400 kassa af niðursoðinni rækju
4. febr.
Næstkomandi laugardag verð-
ur sólarkaffi hér á Bíldudal, og
sér kvenfélagið Framsókn um
það. — Hannes.