Morgunblaðið - 20.03.1959, Blaðsíða 2

2
MORCVNBLAÐIÐ
Föstudagur 20. marz 1959
ÓbragB afmjólkinni
fylgir hækkandi sól
Stutt samtal við Þórhall Halldórsson
um þetta mikla vandamál
VerBlaun fyrir psanóleik
ÓBRAGÐHE) sem er að mjólkinni
im þessar mundir, og tók að gera
vart við sig fyrir nokkrum dög-
um, er fyrirbæri í mjólkinni
sjálfri sem fylgir hækkandi sól
lengri og meiri dagsbirtu. í gær-
dag átti Mbl. samtai við Þórhall
Halldórsson mjólkuriðnaðarfræð-
ing, sem hefur m. a. það starf með
höndum hjá borgarlækni að fylgj-
ast með mjólkinni sem á Reykja-
víkurmarkað kemur.
Þórhallur sagði að þessa sama
óbragðs í mjólkinni hafi orðið
vart um líkt leyti í fyrra. Hér
væri um að ræða bragðgaila en
ekki neina skemmd í mjólkinni.
Talið er að fóður kúnna þá eink-
um seinnipart vetrar hafi áhrif
á fitu mjólkurinnar. Verður
hún mjög næm fyrir vissum
efnabreytingum. Snerting við
járn og kopar flýtir fyrir þessum
breytingum, en úrslitaáhrif hefur
birtan. Þórhallur kvað óbragðs
þessa ekki verða vart, svo vitað
væri í mjólk sem seld er í lausu
máli af brúsum. En sá sölumáti
mjólkur er sem kunnugt er mjög
óæskilegur frá hollustusjónar-
miði.
Þórhallur Halldórsson kvað
ýmislegt koma til greina, til að
sporna við óbragðinu í mjólkinni.
Nefndi hann t. d. að mjólkursam-
lögin heíðu strangara eftirlit
með ásigkomulagi mjólkurbrús-
anna en nú er og athuguðu
eigin vélakost, til að útiloka
mjólkina frá járn- og kopar-
snertingu. Höfuðatriðið er þó að
útiloka hin skaðlegu áhrif birt-
unnar á mjólkina. Kemur þá til
greina sagði Þórhallur, að Mjólk-
ursamsalan hagi flutningi og
geymslu flöskumjólkurinnar í
samræmi við þessar staðreyndir.
Ennfremur mun rétt að benda
kaupendum á að í þeirra höndum
geti flöskumjólkin spillst veru-
lega. Ættu húsmæður t. d. að hafa
það í huga að 10 mín. í sólskini
nægi til þess að óbragð komi af
mjólkinni. Flöskumjólk ætti ein-
göngu að geyma á köldum stað og
dimmum.
— Hvaða ráðstafanir þarf Sam
salan að gera í þessu máli?
Æskilegast væri að af þessum
orsökum og öðrum að neyzlu-
mjólk bæjarbúa verði seld í
pappaumbúðum, eða lituðum gler
flöskum og helzt jöfnuð (homo-
geniseruð) Pappaumbúðir eru
það æskilegasta enda mun Sam-
salan hafa hug á að gera hér til-
raunir með pappaumbúðir og sótt
um nauðsynleg leyfi í því skyni
en ekki fengið þau. Litaðar mjólk
urflöskur hafa líka verið reyndar
erlendis, en hafa ýmsa ókosti.
Sameiginlegt er það með pappa-
og lituðu flöskunum að þær
hleypa engri birtu í gegnum sig.
Einn af kostum jafnaðrar mjólk-
ur er sá, að fitan í mjólkinni er
stöðugt jafndreifð og því sest ekki
neinn .jómi ofan á hana. Ekki er
þó ráðlegt að setja jafnaða mjólk
í venjulegar mjólkurflöskur, sök-
Dagskrá Alþingis
I DAG eru boðaðir fundir í báð-
um deildum Alþingis kl. 1,30.
Á dagskrá efri deildar eru þrjú
mál.
1. Bráðabirgðafjárgreiðslur úr
ríkLssjóði 1959, frv. — Frh. 1.
umræðu.
2. Firmu- eg prókúruumboð,
frv. — 1. umræða.
3. Veitingasala o. fl., frv. —
1. umræða.
Eitt mál er á dagskrá neðri
deildar.
Veiting ríkisborgararéttar, frv.
— 2. umræða.
um þess að mjólkin er þá næmari
fyrir áhrifum birtunnar. Það verð
ur því að fara saman jöfnun
mjólkurinnar og annað hvort
pappaumbúðir eða litaðar mjólk-
urflöskur. Enn má nefna þann
kost jafnaðrar mjólkur að hún
þolir að skaðlausu lítið eitt hærri
gerilsneyðingarhita. En það hefur
í för með sér að hinar skaðlegu
efnabreytingar í fitu mjólkurinn-
ar verða minni en ella.
Þórhallur kvað Samsöluna gera
sér ljóst að hér væri mikið vanda-
mál á ferðinni og hefði hún gert
ýmsar ráðstafanir til úrbóta, til
að draga megi úr áhrifum birt-
unar á mjólkina. Til dæmis
hefði verið sett sólskyggni
yfir afgreiðslupallinn sem mjólk-
urkassarnir eru látnir út á þegar
mjólkin er flutt út um bæinn, þá
hefur verið reynt að byrgja mjólk
urbílana sem bezt svo ekki komist
birta að flöskunum meðan á flutn
ingi þeirra stendur. En fleira
þarf að gera, auk þess sem hér
hefur verið rætt um, m. a. í
mjólkurbúðunum sjálfum. Mun
borgarlæknisembættið reyna eftir
mætti að tryggja að mjólkin sæu
jafnan sem beztri meðferð. sagði
Þórhallur Halldórsson að lokum.
BLÖÐ í St. Pouls, höfuðborg
Minnesotafylkis, greina frá glæsi
legri frammistöðu ungs Reykvík-
ings, sem stundar nám við tón-
listardeild Hamline-háskólans
þar í borg. Er hér um að ræða
Þorkel Sigurbjörnsson, en hann
er sonur prófessors Sigurbjörns
Einarssonar. Þess er getið að
Þorkell hafi hlotið, fyrir frábær-
an píanóleik sinn, svonefnd Schu-
mann-verðlaun. Sé það í annað
skiptið í röð, sem þau falli hon-
um í skaut. Hafi úrslitakeppnin
um verðlaunin staðið milli
þriggja nemenda við tónlistar-
deildina. Lék Þorkell „Humor-
esque“ Schumanns og „Humores-
que“ op. 20“ og tilbrigði við Par-
titu eftir Bach. Er þess getið að
Schumanns-verðlaunin hafi aldr-
ei áður verið unnin af erlendum
stúdent við háskólann.
Þá er þess getið að Þorkell hafi
farið sem undirleikari með kór
Hamline-háskólans, sem er 50
radda kór og fór í söngför um
fylkið. Hafi kórinn þá m. a.
sungið verk eftir Þorkel sjálfan
og sé það í fyrsta skipti, sem kór-
inn flytji verk eftir nemanda við
háskólann.
Er farið viðurkenningarorðum
um Þorkel og hann talinn sérlega
efnilegur tónlistarmaður, hvort
tveggja í senn, tónskáld og
píanóleikari.
— Sprengingar
Frh. af bls. 1.
og útbreiðslu geislavirkra efna.
Hinn 31. marz 1958 tilkynnti
Sovétstjórnin, að hún hefði
ákveðið einhliða að hætta öll-
um kjarnorkusprengjutilraunum,
vegna þess, hve geislun frá þeim
væri skaðleg heilsu manna um
heim allan. Þrátt fyrir þetta
framkvæmdu Rússar á tímabil-
inu 30. september til 25. október
sl. einhverjar víðtækustu kjarn-
orkusprengjutilraunir, sem gerð-
ar hafa verið. Þeir sprengdu á
þessu tímabili að minnsta kosti
14 kjarnorkusprengjur og hefur
það nú komið í ljós, að þeir hafa
ekki skeytt sem skyldi um að
gera sjálfsagðar varúðarráðstaf-
anir til að draga úr myndun og
útbreiðslu geislavirkra efna. Hef-
ur geislavirkni háloftanna aukizt
stórlega, svo að vísindamenn
hafa áhyggjur af því, hvaða
áhrif þetta getur haft á heilbrigði
manna.
Hættulegasta efnið, sem mynd-
ast við kjarnorkuspdengingar er
hið svonefnda Strontium-90. Það
er hættulegt fyrir það, að það
heldur geislavirkni lengi í sér.
Efnið hefur marga sömu eigin-
leika og kalk og ef það kemst í
fæðu manna, vill það setjast í
beinin og getur geislavirkni efn-
isins þá haft alvarlegar afleiðing-
ar í för með sér.
Prófessor Libby sagði í erindi
sínu, að ekki væri öll sagan með
þessu sögð. Það hefur verið
ályktað af mælingum við kjarn-
sprengingar Bandaríkjamanna á
Kyrrahafi, að sex ár líði frá
sprengingum þar til geislavirk
efni fari að falla úr háloftunum.
En kjarnsprengjutilraunir Rússa
voru framkvæmdar á norðurslóð-
um, þar sem miðflóttaaflið af
snúningi jarðar er ekki eins mik-
ið og nálægt miðjarðarbaug. —
Þetta þýðir, að hin geislavirku
efni frá kjarnorkusprengingum
Rússa fara að falla strax eftir
eitt ár. Þetta skapar enn aukna
hættu, því að geislavirkni efnis-
ins er þeim mun meiri sem
skemmra hefur liðið frá spreng-
ingunni, sem það myndast við.
Mega menn því búast við því, að
strontium-innihald fæðunnar á
norðurhveli jarðar aukist veru-
lega á þessu árL svo að þörf sé
að gera sérstakar ráðstafanir til
að verjast því.
aðstæður
á barna-
vandamál til meðferðar á fundt
sínum hinn 11. marz sl. og sam-
þykkt, að athuga í samráði við
fræðslustjóra og barnaverndar-
nefnd, hve brýn þörf væri á dag-
og tómstundaheimili fyrir 6 ára
börn og eldri. Myndi Sumargjöf
óska þess að forstöðukonur Sum-
argjafar athuguðu, hvernig þau
börn væru á vegi stödd, sem nú
væru í þann veginn að hætta á
barnaheimilunum.
Þess væri að vænta að þessir
aðilar í sameiningu kæmu með
tillögur um lausn þessa máls, eu
hins vegar væri að svo komnu
máli ekki hægt að segja um hvort
slík starfsemi yrði á vegum Sum
argjafar eða annarra aðila.
Páll S. Pálsson skýrði frá þvl
að lokum, að hann hefði fyrr um
daginn skýrt borgarstjóra frá þvi
hvernig þessi mál stæðu og vildi
hann nú f.h. fulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins í bæjarstjórn bera fram
svohljóðandi dagskrártillögu við
tillögu Valborgar Bentsdóttur:
„Með hliðsjón af því, að Barna
vinafélagið Sumargjöf hefur tek
ið þetta mál til athugunar, vænt-
anlega í samráði við fræðslu-
stjóra og barnaverndarnefnd, sér
bæjarstjórnin ekki ástæðu til á-
lyktunar um málið að svo stöddu
og tekur fyrir næsta mál á dag-
skrá“.
Dagskrártillaga Páls S. Páls-
sonar var samþykkt með 10 at-
kvæðum gegn 3.
Heimild um
greiðslur úr ríkissjóði
verði framlengt til I. maí
FUNDUR var haldinn í Efri
deild kl. 3 síðdegis í gær. Á dag-
skrá var tekið frv. til laga um
framlengingu á gildi laga um
bráðabirgðafjárgreiðslur úr ríkis
sjóði á árinu 1959 frá meirihluta
fjárhagsnefndar. Er efni fr i j-
varpsins á þá leið, að nefnd
heimild skuli gilda til 1. maí
1959.
Framsögumaður fjárhagsnefnd
ar Bernharð Stefánsson tók fyrst
ur til máls. Kvað hann frumvarp
þetta flutt af meiri hluta fjár-
hagsnefndar deildarinnar sam-
kvæmt beiðni fj ármálaráðherra.
Einn nefndarmanna hefði ekki
verið viðstaddur er málið var
afgreitt í nefndinni og annar
nefndarmanna hefði ekki verið
reiðubúinn til að taka afstöðu til
þess. Bernharð Stefánsson kvaðst
reiðubúinn til að taka afstöðu til
þess. Bernharð Stefánsson kvaðst
mundu mega vænta þess, að ekki
þyrfti að afgreiða fleiri greiðslu
heimildir á þessu þingi, en þetta
yrði í þriðja sinn sem heimildin
yrði afgreidd. Hefði verið æski-
legt, að fjármálaráðherra hefði
verið viðstaddur til að veita upp-
lýsingar um, hvað liði afgreiðslu
fjárlaga.
Björn Jónsson talaði næstur.
Kvaðst hann ekki greiða at-
kvæði á móti þessu máli, en hins
vegar vilja óska þess við for-
seta deildarinnar, að hann frest-
aði málinu og kæmi þeim tilmæl-
um á framfæri við fjármálaráð-
herra, að hann kæmi á fund deild
arinnar og skýrði frá því, hvern
ig stæði á þessum óhæfilega
drætti á afgreiðslu fjárlaga.
Eggert G. Þorsteinsson skýrði
frá því, að hann hefði átt sam-
tal við fjármálaráðherra og væri
hann fús að mæta á fundum deild
arinnar, er framhaldsumræður
færu fram um málið.
Forseti deildarinnar kvaðst fyr
ir sitt leyti telja óþarft að fresta
þessarri umræðu, þó kvaðst hann
vilja verða við óskum þingdeild-
armanna um þetta atriði. Málið
yrði tekið á dagskrá á morgun
og rætt, hvort sem fjármálaráð-
herra yrði við eða ekki. Bað
deildarforseti Eggert G. Þorsteins
son að tilkynna fjármálaráð-
herra þetta. Fleira var ekki gert
og fundi slitið.
Sumargjöf athugar
barna, sem hætta
heimilum
Á BÆJARSTJÓRNARFUNDI í
gær kom til umræðu svohljóð-
andi tillaga frá Valborgu Bents-
dóttur, er sat fund í forföllum
Þórðar Björnssonar, bæjarfull-
trúa Framsóknarflokksins:
„Bæjarstjórn beinir því til bæj-
arráðs, að það, í samráði við
fræðslustjóra, athugi möguleika
á því að koma á fót, svo fljótt sem
auðið yrði, dag- og tómstunda-
heimili fyrir börn, sex ára og
eldri, sem ekki hafa samastað til
náms og leikja, meðan foreldrar
þeirra stunda vinnu“.
Fylgdi flutningsmaður tillög-
unni úr hlaði með nokkrum orð-
um, og drap á að Bamavinafélag-
ið Sumargjöf ræki barnaheimili
fyrir börn á aldrinum 2—5 ára,
en víða sköpuðust erfiðleikar er
börnin næðu þeim aldri, að þau
fengju ekki lengur inngöngu á
barnaheimili, en ættu ekki vís-
an samastað á heimili, þar sem
foreldrar ynnu bæði úti.
Páll S. Pálsson, formaður Barna
vinafélagsins Sumargjafar, tók
næstur til máls. Kvaðst hann í
tilefni þessarar tillögu vilja skýra
nokkuð frá starfsemi Sumargjaf-
ar.
Barnavinafélagið Sumargjöf
hefðu frá upphafi einbeitt starf-
semi sinni að börnum frá 2—5
ára, þ.e. upp að 6 ára aldri. Hefði
Sumargjöf reynt eins og auðið
hefði verið að fullnægja allra
brýnustu þörfum í þessum efn-
um og kvaðst ræðumaður vilja
nota þetta tækifæri til að þakka
bæjarstjórninni þann skilning,
sem hún hefði sýnt þessu máli,
með auknu framlagi til barna-
heimila.
Þá skýrði Páll S. Pálsson frá
því, að nýlega hefði verið aukið
við dagheimilið í Laufásborg,
stækkaður leikskólinn í Grænu-
borg og set upp nýtt barnaheim-
ili, Austurborg, en erfiðasta
vandamálið í sambandi við rekst-
ur barnaheimilana væri húsnæð-
isleysi. Nú væri á vegum Sumar-
gjafar verið að reisa hús við Forn
haga og ef allt gengi vel, gæti
starfsemi í því húsi hafizt næsta
haust. Þetta barnaheimili við
Fornhaga ætti að taka við af
Tjarnarborg, er yrði að rýma af
þeirri lóð, sem húsið stendur á.
Kvaðst ræðumaður vilja koma
því á framfæri, að það yrði Sum
argjöf kærkomið, ef Tjarnar-
borg yrði ekki rýmt af lóðinni,
fyrr en brýna nauðsyn bæri til.
Ræðumaður kvað það rétt, sem
fiutningsmaður tillögunnar hefði
talað um, að mörg 6 ára böm
mundi vanta varanlegan sama-
stað. Hefði Sumargjöf haft þetta