Morgunblaðið - 20.03.1959, Blaðsíða 10

1 c
MORCTINJiLAÐlD
Föstudagur 20. marz 1959

TTtg.: H.f. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefónsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mónuði innamands.
I lausasölu kr. 2.00 eintakið.
UTAN UR HEIMI
AUKIN SAMVINNA HÉRAÐANNA
FYRIR nokkrum árum hófst
hreyfing í þá átt, að ein-
stakir landsfjórðungar
mynduðu með sér samtök í þeim
tilgangi að greiða fyrir framgangi
ýmissa hagsmunamála héraða
sinna. Þannig mynduðu Vestfirð-
ingar með sér fjórðungssamband,
sem náði yfir allar sýslurnar á
Vestfjörðum, Norðlendingar og
Austfirðingar munu einnig hafa
myndað slík fjórðungssambönd.
Aðallega munu það hafa verið
sýslufélögin og einstakar sýslu-
nefndir, sem beittu sér fyrir þess.
arri auknu samvinnu innan lands
fjórðunganna.
Hér var vissulega um að ræða
spor í rétta átt. Fólkið úti í strjál-
býlinu fann, að það stóð sterkara
að vígi í baráttunni fyrir sam-
eiginlegum hagsmunum sínum, ef
það myi.daði stærri heildir en
hinir einstöku kaupstaðir og
sýslufélög eru. Þess vegna mynd-
uðu margar sýslur og kaupstaðir
hin svokölluðu fjórðungssam-
bönd. Hafa a. m. k. sum þessara
sambanda orðið að töluverðu liði,
enda þótt þau hafi starfað stutt-
an tíma og hafi ef til vill ekki
ennþá komizt á nægilegan traust-
an grundvöll.
Engum viti bornum manni
hefur komið til hugar að með
myndun þessara fjórðungssam
banda væri verið að rýra sjálf-
stæði hinna einstöku sýslu-
eða bæjarfélaga, eða draga úr
áhrifum fóiksins í strjálbýlinu
á meðferð þess eigin mála.
Þvert ú móti hafa menn gert
sér ljóst, að hér var um að
ræða tilraun til þess að styrkja
aðstöðu almennings úti um
land í baráttunni fyrir hags-
munamálum hans.
Stóru kjördæmin
stefna í sömu átt
Nú er unnið að undirbúningi
nýrrar kjördæmaskipunar, sem
byggir fyrst og fremst á
því að kjördæmin verði stærri
heildir en þau hafa verið hingað
til. í einstökum landshlutum
munu þessi nýju kjördæmi hafa
nákvæmlega sömu takmörk og
fjórðungssamböndin, sem sýslu-
og bæjarfélögin hafa undanfarið
verið að stofna með góðri sam-
vinnu og þátttöku fólks úr öllum
stjórnmálaflokkum. Auðsætt er,
að eftir að stóru kjördæmin eru
komin á laggirnar, hlýtur sam-
vinna héraðanna um mál íbúa
sinna að verða miklu meiri og
nánari.
Ungur maður úr Mýrasýslu,
Kristófer Þorgeirsson á Varma-
landi, minnist á þetta atriði í
skynsamlegri og vel rökstuddri
grein, er hann ritaði hér í blaðið
í gær. Kemst hann þar m. a. að
orði á þessa leið:
„Við Mýramenn höfum góða
reynslu af samvinnu við önnur
héruð um opinber mál. Eins og
kunnugt er eru Mýrasýsla og
Borgarfjarðarsýsla saman í lög-
eagnarumdæmi. Hefur jafnan
verið hin bezta samvinna milli
þessara héraða á þessu sviði. Hef
ég engan mann heyrt halda því
fram. að nauðsyn bæri til að
skilja þessar sýslur úr því sam-
bandi, sem þær hafa um langan
aldur haft með sér.
Nú stendur væntanlega fyrir
dyrum að taka upp samvinnu við
Borgarfj arðarsýslu, Snæfellssýslu
og Dalasýslu um kjör til Alþingis.
Hyggjum við Mýramenn gott til j
þeirrar samvinnu.“
Samvinnumenn“
Nýjungar í smíði togara munu einnig verða til umræðu á ráðstefnunni.
Er hœgt að segja fyrír um sjóhœfni
skips eftir teikningunni einni saman?

gegn samvinnu
Kristófer á Varmalandi heldur
síðan áfram:
„En hvað gerist? Framsóknar.
menn ærast alveg yfir slíkri sam-
vinnu sýslnanna um kjör til Al-
þingis. Það eru flokksbroddarnir,
sem eru hræddir við forréttindin.
En allt venjulegt fólk er í raun-
inni samþykkt væntanlegum
breytingum, þar á meðal Fram-
sóknarfólk, sem hefur einhverja
sanngirni til að bera. Það er al-
veg ljóst mál, að með stækkun
kjördæmanna eru sköpuð skilyrði
til margháttaðrar samvinnu þing.
manna ólíkra flokka og hérað-
anna sjálfra um sameiginleg hags
munamál viðkomandi héraða.
Gæti slík samvinna komið í veg
fyrir hreppapólitík og sýndar-
mennsku.“
Undir þessi ummæli Mýra-
mannsins mun áreiðanlega allt
öfgalaust fólk í sveitum landsins
geta tekið. óhætt er að fullyrða,
að samvinna héraðanna verði
miklu nánara og raunhæfari eftir
að 4—5 sýslur hafa sameinazt um
kjör á þingmönnum sínum. Þeir
verða að líta á heildarhagsmuni
héraðanna og berjast sameigin-
lega fyrir þeim.
Héröðin verða ekki
afskipt
Allar líkur benda til þess,
að þessir mörgu þingmenn verði
úr flestum, ef ekki öllum, stjórn-
málaflokkum landsins. Fólkið í
héraðinu hefur þannig tryggingu
fyrir því, að einhverjir af þessum
þingmönnum þess séu í stjórnar-
aðstöðu og hafi þannig góða að-
stöðu til þess á hverjum tíma að
kcma málum þess fram.
Þannig verður miklu minni
hætta á því, eftir að hin nýja
kjördæmaskipun hefur verið
upp tekin, að einstök héröð
verði afskipt og almannavald.
inu sé misbeitt gegn þeim, eins
og því miður hefur stundum j
tíðkazt á undanförnum árum.
Því fer þess vegna víðs fjarri
að stækkun kjördæmanna feli' í
sér hættu á minnkandi fraro-
kvæmdum í strjálbýlinu eða
versnandi aðstöðu til áhrifa á
stjórn landsins. Þvert á móti mun
hin aukna samvinna héraðanna
innan stóru kjördæmanna leiða j
til bættrar aðstöðu fólksins þar
til þess að koma hagsmunamálum
sínum fram.
Allt skynsamt og hugsandi,
fólk í sveitum landsins og í j
strjálbýlinu yfirleitt, hvort!
heldur er við sjó eða í sveit,
hlýtur þess vegna að fylkja
sér um hina nýju kjördæma-
skipun, sem er merkilegt spor
í þá átt að treysta grundvöll
íslenzks þingræðis og lýðræðis,
um leið og hún treystir sam-
vinnu héraðanna og fólksins
í sirjálbýlinu yfirleitt.
FAO gengst fyrir alþjóöaráðstefnu sér-
frœðinga í fiskibátagerð í nœsta mánuði
MENN hafa lengi verið sammála
um, hve æskilegt það væri, ef
hægt væri að smíða fiskibát, sem
sameinaði alla kosti slíkra far-
kosta, en væri laus við gallana.
Það eru einkum eftirfarandi kost-
ir, sem talið er, að góður fiski-
bátur þurfi að hafa: að hann sé
traust og öruggt skip, sem fer
vel í sjó, ekki óhóflega dýr í
rekstri að vinnupláss sé þægilegt
og hentugt.
Nú hefur Matvæla- og land-
búnaðarstofnun Sameinuðu þjóð-
anna — FAO — ákveðið að efna
til alþjóðaráðstefnu bátasmiða og
annarra sérfræðinga í fiskibáta-
útgerð. Ráðctefnan verður haldin
í Rómaboorg dagana 5.—10. apríl.
Sænskur bátasmiður, Jan-Olaf
Traung, sem er starísmaður FAO,
verður framkvæmdastjóri ráð-
stefnunnar. f viðtali við blaða-
menn hefir Traung látið hafa
þetta eftir sér um ráðstefnuna,
tilgang hennar og væntanlegan
árangur:
Þýðingarmikið spor.
„Við væntum þess, að fiski-
bátaráðstefnan muni marka þýð-
ingarmikið spor í viðleitni FAO
til að alþjóðlég samvinna takist
um fiskibátasmíði. Við væntum
þess og, að árangurinn af því,
að margir kunnustu fiskibátasér-
fræðingar heims bera saman
bækur sínar og skiptast á upp-
lýsingum og reynslu verði sá, að
í framtíðinni verði byggðir ör-
uggari, betri og í alla staði hent-
ugri fiskibátar en hingað til. Það
væri óneitanlega mikils virði
ef hægt væri að sameina í einum
báti allt, sem reynslan hefur sýnt
að er heppilegast og hagkvæmast.
Það er rétt, að málið er flókið,
og virðist þar stundum allmót-
sagnakennt. T. d. má nefna, að
bátur, sem tekur langar og hæg-
ar veltur í sjógangi er þægilegri
til vinnu, en hinn, sem „hoppar
og skoppur“ í kröppum veltum í
öldugangi. En sá báturinn, sem
tekur langar dýfur er ekki talinn
eins öruggur og hinn, og honum
er hættara að hvolfa. Ef skipa-
smiðir þekktu aðferð til að
ákveða sjóhæfni skips, þegar er
það er teiknað, væri mikið unnið.
Því miður er engin viðurkennd
aðferð til, sem nota má með fullu
öryggi. Þó sé ég á þeim erindum,
er mér hafa borizt í hendur og
lögð hafa verið fyrir ráðstefn-
una, að von er til þess, að reynsla
bátasmiða víðs vegar um heim
leiði til þess, að finna megi að-
ferð til þess að segja fyrir með
fullri vissu um sjóhæfni skipa
áður en þau eru sett á sjó“.
Mikilvæg reynsla Japana.
„Við höfum í höndunum", held
ur Traung áfram frásögn sinni,
„upplýsingar frá japönskum báta.
smiðum, þar sem skýrt er frá
mikilvægri reynslu. Upplýsingar,
sem munu vekja athygli sérfræð-
ingá. Sannleikurinn er sá, að
Japanar hafa lagt fram „bækur“
sínar í bátsmíði og leyft birtingu
á upplýsingum, sem flestar aðr-
ar þjóðir myndu halda leyndum,
ef þær réðu yfir slíkri reynslu
og kunnáttu.
Skýrslur Japana eru mjög ýtar
legar. Þar eru t. d. ýtralegar frá-
sagnir og skýrslur um þungahlut
föll í byrðing þeirra japanskra,
er bezt hafa gefizt, sagt er frá
ganghraða þessara báta, - vinnu-
skilyrðum um borð, sjóhæfni s.
s. frv“.
Þýzk hugmynd.
„Þýzkur skipstjóri, W. Moeck-
el að nafni, fullyrðir í erindi,
sem hann leggur fyrir ráðstefn-
una, að hann treysti sér til að
segja fyrir, eða reikna út á mjög
einfaldan hátt eftir teikningu
skips hvernig sjóhæfni þess verði.
Hann leggur til, að aðferð hans
verði sannnprófuð á sjó“.
Hleðsla og þungamiðja.
Traung telur að búast megi
við, að skoðanir manna verði
mjög skiptar á ráðstefnunni um
það, hvernig hlaða beri skip, og
hvar þungamiðja bátsins skuli
liggja. Sumir bátasmiðir halda
því fram, að þungamiðjan eigi
að vera miðskips, en aðrir að
bezt sé að jafna þunganum niður
sem jafnast á byrðinginn. Þá eru
menn ekki sammála um lestar-
fyrirkomulagið í fiskiskipum og
og hvernig þau skuli hlaðin.
Var rétta aðferðin fundin
fyrir 20 árum?
„Það er annars einkennilegt",
heldur Traung áfram, „að sér-
fræðingar í Bandaríkjunum, í
Bretlandi, Japan og í mörgum
öðrum löndum, heims skuli vera
að glíma við vandamálið um,
hvernig finna megi aðferð til þess
að segja fyrir um sjóhæfni skipa,
þegar á teiknistiginu, ef það er
rétt, að örugg aðfgerð til þess
hafi verið fundin upp fyrir 20
árum. Finnskur prófessor, A. Ra-
hala, heldur því fram, að hann
hafi árið 1939 fundið aðferð, sem
með fullkomnu öryggi segi til
um hvergnig skip fer í sjó, um
leið og teikningin liggur fyrir“.
En einnig þessi aðferð mun nú
verða sett undir smásjá sérfræð-
inganna á ráðstefnunni.
Úreltar öryggiskröfur.
Bandarískur bátasmiður,
Dwight S. Simpson, er þeirrar
skoðunar, að ákvæði um skipa-
eftirlit og reglugerðir í mörgum
löndum um þykkt styrktarbita í
tréskipum séu úrelt og óþörf.
Ákvæði um þetta séu víðast hvar
ævagömul og frá þeim tímum, er
menn þekktu ekki vísindalegar
aðferðir til þess að ákveða styrk
leika og þensluþol bitanna. Simp-
son telur, að lækka mætti bygg-
ingarkostnað tréskipa um allt
að 10%, ef þessi úreltu ákvæði
yrðu afnumin.
Traung telur, að líklegt sé, að
skoðanir Simpsons, veki deilur á
ráðstefnunni, því að langt sé frá
að allir bótasmiðir séu honúm
sammála.
Utanborðsmótorar
og brimbótar.
Meðal annarra dagskrárliða á
fiskibátaráðstefnunni í Róm, eru
utanborðsmótorar og brimbátar.
Hingað til hafa utanborðs-
mótorar aðallega verið notaðir í
skemmtisiglingarbáta, en upp á
síðkastið er einnig farið að nota
utanborðsmótora í fiskibáta í
allmiklum mæli. Utanborðsmótor
ar hafa einkum rutt sér til rúms
í hinum svonefndu vanyrktu lönd
Framh. á bls. 19.

/ .. / '/ / sS' S' / // ? ™
Er hægt að sameina alla kosti fiskibáta í einum báti — og losna
við alla gallana?