Morgunblaðið - 22.04.1959, Blaðsíða 6

e
MORGUNBLAÐ1Ð
Miðvikudagur 22. apríl 1959
liEÐlÐ EFXIR NIXON. — Eins og skýrt hefur verið frá í frétt-
um, er búizt við að Nixon, varaforseti Bandaríkjanna, fari til
Moskvu hinn 25. júlí nk. til að vera viðstaddur þar ameríska
sýningu. Skopteiknari blaðsins Hamburger Abendblatt hugsar
sér, að Krúsjeff bíði eftir Nixon á þann hátt, sem að ofan er
sýnt. —
\Leggur brezka stjórnin til kosninga?\
) i
ÞAÐ frefur vakið allmikla at-
hygli, hvernig fjárlög voru, sem
brezki fjármálaráðherrann lagði
fram í þinginu fyrir stuttu síðan.
Eins og siður er, þá tók hann
handritið af f járlögunum úr lítilii
rauðri leðurtösku og síðan héit
hann blaðalaust 2ja tima ræðu
um þetta lagafrumvarp og fékk
sér aðeins við og við sopa af
glasi, en í þessu glasi fjármála.
ráðherrans var sama blandan, og
alltaf er, en það er mjólk, hun-
ang og romm hrært saman. Flest-
ir þingmenn ráku upp stór augu,
þegar fjármálaráðherrann sýndi
frumvarp sitt. Mörgum varð á að
hvísla hver að öðrum, að hér
væri greinilega um kosninga-
fjárlög að ræða, það væri auðséð
á fjárlögum ráðherrans að stjórn
Harold Macmillans mundi leggja
til kosninga í ár. Með öðru móti
gátu menn ekki skýrt það vegna
hvers íhaldsstjórnin brezka léti
nú allt í einu rigna himnabrauði
yfir kjósendurna á þann hátt, sem
fjárlagafrumvarpið bar vott um.
★
Fjármálaráðherrann hafði eiit-
hvað handa öllum í þessu frum-
varpi sínu. Fyrst ber að telja að
tekjuskatturinn er verulega lækk
aður og einnig er mjög verulega
lækkaður hinn svonefndi „Pur-
chase Tax“, eða kauptollur og
gildir sú lækkun fyrir allar nauð-
synjar almennings og einnig
fjölda margar aðrar vörur. Þá er
gert ráð fyrir því, að hraðað
verði greiðslum á styrjaldarlán-
um, hækkuð verði eftirlaun til
embættismanna og hinn svo-
kallaði fjármagnsskattur afnum.
inn og loks koma ýmsar aðrar
tilslakanir, sem koma almenningi
til góða. Allt þetta hefur þau
áhrif, að nokkuð auknar kröfur
eru gerðar á hendur ríkinu, en
þrátt fyrir það er gert ráð fyrir
geiðsluafgangi á þesum fjárlög-
um, sem nemur um 102 millj.
punda. Aðeins í einu tilfelli er
gert ráð fyrir sérstakri skatt-
hækkun en það er í því formi, að
þeir sem láta bíla sína standa á
götum úti um nætur í stað þess
að hafa þá í bílskúr, verða að
borga á ári 12 pund í eins konar
götugjald.
Öðru eins og þessu hafði brezk-
ur almenningur og raunar flestir
brezkir stjórnmálamenn ekki bú-
ist við. En menn hafa dregið þá J
ályktun af f járlögunum, að nú ]
hafi fjármálaráðherrann viljað i
nota það góðæri, sem skapazt hef |
ur á dögum rikisstjórnarinnar tilj
þess að létta byrðar aimennings
og búa vel í haginn fyrir kosn-1
ingar, sem sífellt er talað um að:
séu á naestu grösum í Bretlandi. |
Þær ráðstafanir, sem gert er ráð ;
fyrir í fjárlögunum og koma til
léttis almenningi, taka ýmist
gildi þegar í stað, ellegar þær
taka gildi hinn 1. júní nk. Það
er búist við að vegna frágangsins
á fjárlögunum, þá muni um 150
þús. atvinnuleysingja fá vinnu, en
það hefur verið þungui skuggi
yfir brezku stjórninni að þar í
landi skuli vera um haif milljón
atvinnulausra manna, og hafa
stjórnarandstæðingar notað það
óspart gegn stjórninni. Smátt og
smátt er svo búizt við að tala
hinna atvinnulausu minnki.
Nú brjóta menn heilann um
það, einu sinni, hvenær Mac-
millan muni leggja til kosning-
anna. Ekki er búizt við að þingið
verði búið að koma öllum þeim
lögum fyrir, sem þarf í sambandi
við fjárlögin, þannig að kosning-
ar gætu orðið fyrri heldur en til
dæmis fimmtudaginn hinn 11.
júní en það er fastur siður í Engl-
andi að kjósa á fimmtudögum.
Sumir segja að þessi dagur verði
valinn vegna þess að þá verði
hinar nýju breytingar fólkinu í
sem ferskustu minni og þá yrði
drottpingin rétt ófarin til Kanada,
en þangað á hún að fara í opin-
bera heimsókn hinn 18. júní.
Einnig hafa menn hallazt að því,
að kosningarnar yrðu haldnar
snemma, vegna þess að forsætis-
ráðherrann, sem ef til vill verður
Macmillan áfram, muni vilja
hafa sem frjálsastar hendur og
sem mest á bak við sig, þegar
kemur til hinna miklu funda, sem
gert er ráð fyrir að verði meðal
hinna æðstu stjórnmálamanna í
sumar.
Aðrir segja, að það sé ekki trú-
legt að kosið verði svo snemma,
heidur muni nýjar .kosningar
ekki fara fram fyrr en í haust og
þá í október. Ef þetta sé gert, þá
sé hægt að ganga frá fjárlögun-
um og öllu því sem að þeim fylg-
ir, í ró og spekt, og forsætisráð-
herrann geti þá einbeitt sér að
þeim verkefnum, sem liggja fyrir
stjórnmálafundunum í sumar án
þess að vera að hugsa um nýjar
kosningar og það sem þeim fylgir.
Einmitt vegna þess, að dr. Aden-
auer hefur nú boðað landi sínu
að hann muni taka að sér forseta-
embættið, — er talið að Mac-
millan muni verða enn meira á-
berandi maður á þeim fundum,
sem gert er ráð fyrir, heldur en
ella hefði orðið. Hafin yrði þar
eins konar fasta fulltrúi Vestur-
Evrópu, að því er sumir telja.
Þá benda margir á það, að í
haust verði greinilegar komnar
fram ýmsar góðar afleiðingar
fjárlaganna, svo sem minnkandi
atvinnuleysi og sé því hagstæðara
þess vegna að hafa kosningarnar
seint á árinu heldur en snemma.
★
Það er svo sem ekki í fyrsta
sinn, sem það hefur verið boðað
í heimsblöðunum og raunar verið
lætt um það meðal brezkra stjórn
málamanna og almennings, að nú
stæðu kosningar alveg fyrir dyr-
um. Hvort svo fer í þetta skipti
leiðir framtíðin í Ijós, en margir
þykjast nú fullvissir í sinni sök
um kosningar muni verða, eftir að
komið er fram þetta fjárlaga-
frumvarp, sem þeir kalla kosn-
ingafj árlög íhaldsstj órnarinnar.
Miklir liitar
Gautaborg, 17. apríl.
SAMKVÆMT þeim skýrslum,
sem til eru, hefur aldrei verið
jafnmikill hiti í Gautaborg svo
snemma vors eins og í gær. Þá
voru mældar hér 22 gráður.
Mösti hiti samkvæmt skýrslum
var 12. apríl 1906, 20 gráður.
Hinn mikli munur á hitanum í
Suður-Svíþjóð og Norður-Sví-
þjóð hefur vakið mikla athygli.
Á sama tíma og hitabylgjan
gengur yfir Gautaborg og Suður-
Svíþjóð, er 20 stiga kuldi í Nai-
macka. Næstu daga er búizt við
að kólni í veðri vegna kulda-
svæðis sem liggur yfir Frakk-
landi og færist norður á bóginn.
„Þegjondi hemoi þorsknr í ólo“
Fyriilestur prófessors Jóns Helgasonar
um brúðkaupssiðabækur
Prófessor Jón Helgason flutti síð-
ara fyrirlestur sinn í hátíðasal há-
skólans kl. fimm síðdegis á laug-
ardaginn. Fjallaði fyrirlesturinn
um brúðkaupssiðabækur á 16. til
18. öld. Var hvert sæti skipað í
hátíðasalnum og auk þess hlýddi
fjöldi manns á fyrirlesturinn
standandi.
í upphafi máls síns veik próf-
essor Jón að elztu brúðkaupssiða
bókinni, sem varðveitzt hefur. Er
hún frá síðustu tímum kaþólsk-
unnar, en aldurinn er ákvarðaður
eftir ýmsum orðmyndum, sem eru
í bókinni og ekki koma fyrir í
ísienzku máli nema á takmörk-
uðu tímabili.
Þessi elzta brúðkaupssiðabók
inniheldur átta ræður. Eru þar
fyrst þrjú minni fyrir þrjár per-
sónur guðdómsins, þá minni
Martinusar biskups, minni brúð-
arinnar og loks kveðjuorð.
Kveri þessu kvað hafa verið
lítill gaumur gefinn fram eftir
öldum, en þó lét Jón Sigurðsson

\

17 NÝIR dægurlagasöngvarar
komu fram á miðnæturhljómleik-
um. sem haldnir voru í Austur-
bæjarbíói í gærkvöldi. — Með-
fylgjandi mynd er af einni söng-
konunni, Emmy Þórarinsdóttur.
Hljómleikarnir verða endurteknir
í kvöld kl. 11,15.
skrifar úr 1
dagiega lífínu J
Skúraklastrið
BORGARI, sem oft hefur skrif-
að Velvakanda bréf um ýmis-
legt, sem betur mætti fara í bæn-
um, skrifar:
„Svo er fyrir að þakka að yfir-
leitt er umgengni innanhúss í
þessum bæ orðin mjög sómasam-
leg og víða með hinni mestu
prýði. Um fram allt er þetta kven
þjóðinni að þakka. Umgengni ut-
anhúss er líka að breytast til batn
aðar á síðari árum, en fjarska
vantar mikið á að enn sé vel íj
þessu efni. Það er garðræktin og
umgengni í görðum, sem einkum
er að setja menningarlegri svip
á bæinn, og einnig hér er það
kvenfólkið, sem mestu orkar á
betra veginn.
Það sem mest lýtir nú í um-
gengni á húsalóðum, er skúra-
farganið. Einhverja viðleitni mun
bæjarstjórn hafa sýnt í að afmá
þenna draslarahátt, og má vera
að helzt sé borgaralækni að
þakka. En betur má ef duga skal.
Það eru ógrynni af skúrum, sem
hreinsa þyrfti burt af baklóðum,
og það er mál til komið að með
öllu verði tekið fyrir að klastrað
sé upp skúrum, en það er á allra
vitorði að enn er ákaflega sótt á
i að fá leyfi til að koma upp bak-
lóðaskúrum undir ýmis konar
’ yfirskini nauðsynjar. Er tími til
kominn að mönnum verði gert
það skiljanlegt að þetta heyri ai-
gerlega til liðinni tíð.“
Ágæt landkynning
FLESTAR þjóðir heims hafa
nú áttað sig á því hve æski-
legt er að fá erlenda ferðamenn
með hinn eftirsótta gjaldeyri inn
tö >rKpr
í land sitt, og leggja margar
hverjar í mikinn kostnað til að
kynna það, sem landið hefur upp
á að bjóða.
Hér er heldur lítið gert fyrir
ferðamenn eða til að laða ferða-
menn að. Þó eigum við nokkuð,
sem við getum ófeimnir haldið
fram — og það er fagurt lands-
lag. En fagurt landslag dregur
ekki að, nema fólk hafi af því
spurnir.
Tilefni þessara hugleiðinga er, |
að nýlega bárust þær fregnir frá
Noregi, að þar hefði verið tvö j
þúsundasta sýningin á Norður- (
löndum á íslenzkri kynningar- j
mynd. Kjartan O. Bjarnason var j
þar á sýningarferð með myndina
„Sólskinsdagar á íslandi“, en
undanfarin ár hefur hann ferðast
með hana um Danmörku, Sví-
þjóð, Finnland og Noreg, og hvar-
vetna fengið ágæta aðsókn og
góðar viðtökur.
Sýningarferð Kjartans um Nor-
eg hófst í Telemarkén í janúar-
mánuði, en þar sýndi hann þessa
fslandsmynd 55 sinnum. Eftir
þrjár sýningar í Osló,
lá leið hans um Norður-
Noreg, alla leið til Kirkenes, og
þar var myndin sýnd 65 sinnum.
Síðast þegar við höfðum af hon-
um spurnir, var hann á ferðinni
í Þrændalögum með kvikmynd
sína og þar var það einmitt, sem
.Sólskinsdagar á íslandi" var
sýnd í tvö þúsundasta sinn.
Á þessu ári hafa því margir
Norðmenn haft af því ofurlítil
kynni, sem ísland hefur upp á að
bjóða, og aðsóknin að kvikmynda
sýningunum sannar að sú kynn-
ing er þsssari frændþjóð okkar
kærkomin.
skrifa það upp. Ekki hafði sú
afskrift tekizt að öllu leyti vel og
tók prófessor Jón Helgason sem
dæmi setningu úr upphaflega
kverinu, sem er þar þannig.
„Sæmd er graðsvínunum að sorga
fyrir engu“. Hér ætti auðsjáan-
lega að standa: „sæmd er það
sveinunum“ o. s. frv. Afritarinn
hafði lesið þ sem gr. í handritinu
og skrifað: „Sæmd er það grað-
svínunum------“ og þannig komst
nýtt orð inn í orðabækur, og skor
aði prófessor Jón nú á orðabóka-
höfunda, að farga þessari leiðu
skepnu.
★
Næst vék prófessor Jón að brúð
kaupssiðabók frá 17. öld, en í
henni er minnunum nokkuð
breytt með tilliti til þess, að nýr
siður var upp tekinn í landinu.
Martinusarminni skyldi nú drukk
ið í minningu Marteins Lúthers
og í þessu kveri er afstaða til
dýrlinga orðin öll önnur.
Þriðja brúðkaupssiðabókin geym
ir forsagnir um hvernig brúðkaupi
skyldi hagað og er þannig helzta
heimild um hvernig brúðkaup
voru haldin fyrr á öldum. Er þar
skýrt frá því, að hámark athafn-
arinnar hafi verið er ljós voru
borin í stofu á sunnudagskvöidi
(brúðkaupið mun hafa hafizt á
laugardag). Þeir sem komu með
ljósin í stofuna sungu, en hmir,
sem fyrir voru, svöruðu.
~k
Fjórða og síðasta brúðkaups-
siðabókin, sem prófessor Jón
Helgason ræddi um, var brúð-
kaupssiðabók Eggerts Ólafssonar.
Er hún samin 1757 og er einkum
ætluð höfðingjum og m. a. gert
ráð fyrir að hljóðfæraleikari sé
til staðar í brúðkaupinu.
Eggert hefur gerbreytt öllum
fyrri minnum og sett önnur í
þeirra stað. Eru það heilsuminni,
frjóvgunarminni, konungsminni
og loks íslandsminni, sem mun
vera hið elzta, sem til er.
★
Brúðkaupsræðan í bók Eggerts
Ólafssonar hefst á þesum orðum:
,Þegjandi kemur þorskur í ála“.
Mjög góður rómur var gerður
að máli prófessors Jóns Helga-
sonar, enda efni brúðkaupssiða-
bókanna auðskilið og öllum þorra
manna hugleikið. Brúðkaupssiðir,
sem fjallað er um í þessum bók-
um frá 16. og 18. öld munu standa
rótum í heiðinni forneskju. Koma
heiðnar trúarskoðanir sums stað-
ar fram í minnunum eins og t. d.
þar sem sá er talinn þóknanleg-
astur guðdóminum, sem ótæpileg.
ast þreyti drykkjuna.
Kosið í fulltrúo-
rdð
FULLTRÚARÁÐ Verkalýðsfé-
laganna í Hafnarfirði hélt nýlega
aðalfund sinn.
í stjórn voru kjörnir: Hermann
Guðmundsson, formaður, Pétur
Kristbergsson, ritari, Bergþór A1
bertsson, gjaldkeri. í varastjórn
voru kjörnir: Bjarni Rögnvalds-
son, Þórunn Sigurðardóttir Krist-
jánsson. Endurskoðendur voru
kjörnir: Sveinbjörn Pálmason og
Sigurður Guðmundsson. í fram-
kvæmdanefnd til að sjá um 1.
maí hátíðahöldin voru kjörnir:
Ragnar Sigurðsson, Málfríður
Stefánsdóttir, Sigurður Péturs-
son.
í nefnd þessa koma síðar fmi-
trúar allra verkalýðsféi a
innan fulltrúaráðsins og væntan-
lega einnig frá Starfsmannafél.
Hafnarfjarbæjar og Iðnnemafé-
lagi Hafnarfjarðar, en samþykkt
var að bjóða þessum félögum að
vera með í 1. maí hátíðahöld-
unum eins og verið hefur ávailt
áður.