Morgunblaðið - 05.05.1959, Blaðsíða 8

8
MORCUNfíL 4ÐIÐ
Þriðjudagur 5. maí 1959
Indriði Waage og Kristbjörg Kjeld
Þjóð/eikhúsið
Tengdasonur óskast
Gamanleikur eftir Wilham D. Home
Leikstjóri: Gunnar Eyjólfsson
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ frumsýndi
s.l. miðvikudagskvöld gaman-
leikinn „Tengdasonur óskast“
eftir skozka rithöfundinn Willi-
am Douglas Home. Höfundurinn
er á miðjum aldri og hefur sam-
ið fjölda leikrita, sem njóta mik
illa vinsælda í Englandi og víð-
ar, en þekktasta leikrit hans og
ræðalegur.
Aðalhlutverkin þrjú, Jimmy
Broadbent, Sheilu konu hans og
Jane dóttur þeirra, leika þau
Indriði Waage, Guðbjörg Þor-
bjarnardóttir og Kristbjörg
Kjeld og mæðir þó mest á Guð-
björgu í hlutverki Sheilu. —
Frú Sheila er ekkert gáfnaljós,
vinsælasta mun þó vera leikrit hins vegar „snobbuð" vel og til-
það, sem hér er um að ræða, ! gerðarleg með afbrigðum. Minnti
enda var það sýnt í London í i hún mig mjög um allt þetta á
tvö ár samfleytt, og hefur auk lady Elizabeth í The Confidential
Clerk eftir Eliot, sem var frum-
sýndur í Edinborg haustið 1953,
þess verið kvikmyndað.
Leikurinn gerist í London nú
með hinum frábæru leikkonu Isa-
timum a heimili hefðarfolks. I,__. T„ , , , . , . , ,, ,
_. _ . , bet Jeans í hlutverki Elizabeth’s
Jimmy Broadbent og kona hans, T •, „ _ ,.
cu.i,. T„„J'— Leíkur Guðbjargar Þorbjarnar
dóttur er afburðagóður, hver
hreyfing hennar, svipbrigði og
raddhreimur, er í svo fullu sam-
ræmi við þá manngerð, sem frú
Sheila er, að ég held að á betra
verði vart kosið. Guðbjörg hefur
oft leikið ágætlega, en varla
nokkurn tíma betur en að þessu
sinni. Þá er Indriði Waage ekki
síðri í hlutverki Jimmy’s. Nýtur
sín hér vel hin hljóðláta og nota-
lega kímni Indriða og svipbrigði
hans og látbragð allt þegar dóttir
hans er að yfirheyra hann um af-
skpti hans af konum fyrr á ár-
um, er hreinasta snilld. — Jane,
semKristbjörg Kjeld leikur, er
Sheila, eiga eina dóttur, Jane,
sem er ung og gjafvaxta stúlka
og er þeim mjög hugleikið að
kynna dóttur sína i samkvæmis-
lífinu og sjá henni fyrir sam-
boðnum biðli. Einkum er frú
Sheila áköf í þessu efni og leiðir
það til hinna skringilegu mis-
taka og misskilnings. Biðlarnir
láta heldur ekki á sér standa, en
það eru tveir ungir og myndar-
legir menn, David Bulloch og
David Hoylike-Johnston, en ein
mitt það, að þessir góðkunningj-
ar eru nafnar, veldúr hinum mis
skilningi og eru reyndar gáfna-
fari frúarinnar ofraun. Hér við
bætist að Jane vill hvorki heyra
né sjá David Bulloch, en heillast
af hinum. Bregst frú Sheila hin
versta við þessu, því að David
Hoylike-Johnston hefur verið
bendlaður við leiðinleg kvenna-
mál, að ósekju þó. En úr öllu
þessu greiðist þó að lokum.
Gunnar Eyjólfsson hefur sett
leikinn á svið og annazt leik-
stjórnina. Gunnar hefur verið
mikilvirkur í leiklistarlífi borg-
arinnar á þessu leikári, bæði
sem leikari og leikstjóri og leyst
hvorttveggja prýðilega af hendi.
Honum hefir einnig að þessu
sinni tekizt vel sviðsetning og
leikstjórn svo að hvergi slaknar
á leiknum og staðsetningar allar
eru eðlilegar. Hann hefði þó
gjarnan mátt laga höfuðburð
Brynju Benediktsdóttur, sem
leikur ungu stúlkuna Clarissu,
því að hann er áberandi vand-
fullkomin andstæða móður sinn-
ar. Hún er heilbrigð í skoðunum,
hefur að engu allan hégóma sam-
kvæmislífsins, fer sínar eigin göt-
ur og vill sjálf ráða því hver
verður tengdasonur Broadbent-
hjónanna. Kristbjörg túlkar eink-
ar vel þessa ungu stúlku og er
mjög aðlaðandi, en hún talar
að þessu sinni og í „Húmar hægt
að kvöldi“. óþarflega hátt,
Mabel Crosswaite, vinkonu
Sheilu, leikur Inga Þórðardóttir.
Bregður Inga upp glöggri mynd
af þessari konu, sem þrátt fyrir
alla „vináttuna“ við Sheilu, er
full undirhyggju og jafnvel ill-
kvittni í garð leikkonunnar þótt
fagurt mæli, enda þarf hún líka
að koma Clarissu dóttur sinni á
framfæri. — Biðlana þá nafnana,
leika Bessi Bjarnason og Rúrik
Haraldsson. En þeir báðir hinir
gerfilegustu menn og sóma sér
vel á biðilsbuxunum. — Sigurlín
Óskarsdóttir leikur frú Edgar,
lítið hlutverk, sem gefur ekki til-
efni til sérstakrar umsagnar.
Leiktjöld Lárusar Ingólfssonar
eru gerð af mikilli smekkvísi og
falla ágætlega við leikinn.
Skúli Bjarkan hefur þýtt leik-
inn á lipurt og lifandi mál.
Leikur þessi er ekki veigamik-
ill skáldskapur en hann er léttur
og skemmtilegur og oft bráð-
fyndinn og þar deilt allneyðar-
lega, en þó án illlcvitni á hégóma-
hátt brezks samkvæmislífs.
Var leiknum tekið með miklum
fögnuði og mikið hlegið í leik-
húsinu þetta kvöld.
Sigurður Grímsson.
Jón Guðmundsson í Valhöll
Minning
JÓN Guðmundssor. fyrrum bóndi
á Brúsastöðum og gestgjafi í Val-
höll á Þingvöllum andaðist á
Landsspítalanum hinn 24 apríl sl.
eftir langa vanheilsu.
Jón var þekktastur fyrir störf
sín sem gestgjafi á Þingvöllum á
árunum 1917—1944.
Um aldamótin síðustu hafði
Tryggvi Gunnarsson bankastjóri
gengizt fyrir byggingu gisti- og
veitingahússins Valhallar á Þing-
völlum. Árið 1917 seldi Tryggvi
Jóni veitingahúsið. Rak Jón síðan
veitinga- og gistihús í Valhöll,
að sumarlagi í 27 ár, jafnframt
búskap sínum, fyrst í Heiðarbæ
og síðan á Brúsastöðum.
í sambandi við Alþingishátíð-
ina 1930 var Valhöll flutt af völl-
unum austan við Öxará vestur
fyrir ána, þar sem hún stendur
nú. Fóru þá fram gagngerðar um-
bætur á húsekynnum. Fengin
voru ný húsgö a og allur búnaður
bættur efti því, sem aðstæður
leyfðu. Haiði Jón mikinn áhuga
á að koma þessum umbótum í
framkvæmd og naut til þess at-
beina hins opinbera, eins og eðli-
legt var. Ekki var hann kröfu-
harður fyrir sjálfan sig í þessu
efni. Fyrir rás viðburðanna sner-
ust þessar framkvæmdir og við-
skipti þau, sem Jón átti við- ríkið
í því sambandi, honum í hag svo
að hann átti Veitingahúsið Val-
höll skuldalítið undir lok síðari
heimsstyr j aldarinnar.
Voru þá komnir nýir tímar og
meiri kröfur gerðar til gisti- og
veitingahúsa, en áður hafði verið,
og orðið erfitt um allt fólkshald
við sumarrekstur, Jón sjalíur
heilsulítill og kominn á sjötugs-
aldur.
Vorið 1944 seldi hann hluta-
félagi, sem hann átti sjálfur hlut
í, veitingahúsið Valhöll.Sjálfur
fluttist Jón þá til Akraness um
tíma. Keypti hann þar Hótel
Akranes og rak það unz hótelið
brann til kaldra kola hinn 15.
apríl 1946.
í starfi sínu í Valhöll kynntist
Jón fjölda manna, sem lögðu leið
sína til Þingvalla. Tókst kunnings
skapur og vinátta milli Jóns og
sumra þeirra. Einkum áttu list-
málarar, sem dvöldu langdvölum
á Þingvöllum við málverkagerð
sína, hauk í horni, þar sem hann
var. Launuðu þeir Jóni stundum
greiðann með því að gefa honum
Guðbjörg og Rúrik
málverk. Eignaðist hann þannig
mörg málverk, sem hann mun
flest hafa gefið aftur. En eitt var
það málverk í eigu hans, er hann
mat öllum listaverkum framar og
vildi hvorki gefa né selja. Var
það Þingvallamálverk með Val-
höll í baksýn. Hafði . meist-
arinn Jóhannes Kjarval gefið
Jóni það sjálfur að loknu
dagsverki, blautt af penslin-
um. Hafði Kjarval hafið verkið
um óttuskeið og haldið áfram til
náttmála og tekizt með afbrigð-
um vel. Sagði Jón mér, að Kjar-
val hafi sagt við sig er hann
afhenti honum málverkið, að það
væri ekki fullgert og þyrfti lag-
færingar við. Jón bað meistar-
ann í guðanna bænum að breyta
ekki málverkinu „því að í dag
hafa æðri máttarvöld stýrt hönd-
um þínum, og getur málverkið
ekki betra verið“.
Málverk þetta hékk Jengi í
einni af veitingastofunum í Val-
höll, og telja margir það eitt bezta
listaverk Kjarvals. Jón fiutti
Þingvallamálverkið með sér til
Akraness og þar var það í íbúð
Jóns á Hótel Akranesi þegar hó-
telið brann 1946. Jón var ekki
heima þegar brunann bar að
höndum. Fékk hann ekki fregn-
ina fyrr en honum var sagt að
húsið væri alelda og mannbjörg
hafi orðið. Spurði hann þá, hvort
Þingvallamálverkið hefði bjarg-
ast, og var honum sagt að svo
væri. Sagðist hann þá ekki hafa
spurt um fleira, því að það eitt
hefði honum þótt óbætanlegt að
missa. Minntist hann oft þessarar
björgunar með barnslegri gleði.
Þingvallamálverkið er nú í vörzlu
Ásbjarnar Ólafssonar stórkaup-
manns.
Jón í Valhöll var enginn hávaða
maður, eða fyrir að látaásérbera,
en hann var hugsjónamaður, sem
bar hag fósturjarðarinnar mjög
fyrir brjósfi, og sýndi í verki,
að hann vildi láta gott af sér leiða.
Þegar hann hafði selt Valhöll,
lagði hann þrjú hundruð þúsund
kr. af andvirðinu í skógræktar-
sjóð til fegrunar Þingvalla. en
sjóð þann hafði hann sjálfur
stofnað áður og einnig líknar- og
menningarsjóð.
Gjöfina til skógræktarsjóðs gaf
hann til minningar um konu sína,
Sigríði Guðnadóttur og dóttur
þeirra Guðbjörgu.
Jón var fæddur 3. september
1883 að Hörgsholti í Hrunamanna
hreppi. Foreldrar hans voru Guð
mundur Jónsson, sem þar bjó um
hálfrar aldar skeið og kona hans
Katrín Bjarnadóttir bónda að
Tungufelli Jónsonar.^ Jón hóf
búskap að Heiðarbæ í Þingvalla-
sveit 1908. Þaðan fluttist hann að
Brúsastöðum 1919. Hann var
lengi hreppsnefndarmaður, og
oddviti Þingvallahrepps var hann
í 15 ár. Hann var stjórnarnefnd-
armaður og deilarstjóri Sláturfél.
Suðurlands og gegndi fleiri trún
aðarstörfum í byggðarlagi sínu.
Jón var fyrstur manna í sinm
sveit til þess að raflýsa bæ sion,
fyrst með mótor og síðar með
vatnsvirkjun. Einnig var hann
fyrstur sinna sveitunga til þess
að kaupa sláttuvél og síðar drátt-
arvél. Dráttarvél Jóns mun hafa
verið ein hinna fyrstu af minni
gerðinni sem komu til landsins
eftir tímabil hinna stóru ,,þúfna-
bana“.
Árið 1908 kvæntist Jón Sigríði
Guðnadóttur Högnasonar. Var
hún fædd 11. febrúar 1880 og and
aðist 28. september 1935. Þau
hjón eignuðust eina dóttur, sem'
lézt tveggja ára. Tóku þau hjónin
5 fósturbörn, og ættleiddu tvó
þeirra sem kjördætur: Sigrúnu,
systurdóttur Jóns, er giftist Gísla
Sigurðssyni rafvirkja í Vest-
mannaeyjum, og Sigríði, sem
giftist Friðþjófi Daníelssyni tré-
smið á Akranesi, sem nú er látinn.
Hin fósturbörnin eru: Haraldur
Einarsson starfsmaður hjá SÍS í
Reykjavík, Áskell Einarsion, syst
ursonur Jóns, bæjarstjóri á Húsa
vík, og Magnús Magnússon blikk
smiður í Reykjavík, bróðursonur
Jóns. Létu þau hjónin sér mjög
annt um fósturbörn sín.
Systkini Jóns á lífi eru- Guð-
mundur bóndi í Hlíð í Hruna-
mannahreppi, Bjarni bóndi í
Hörgsholti og Kristín gift Einari
Ólafssyni verkstjóra í Keflavík,.
Látin eru: Magnús útgerðarmaður
í Reykjavík og Guðmann fiski-
matsmaður í Keflavík, sem báðir
fórust í flugslysi 31. janúar 1951,
Ólafía kona Einars Þorkelssonar
skrifstofustjóra, Guðrún, sem gift
var Skúla Skúlasyni trésmið í
Keflavík, Bjarni sem dó í æsku.
Hálfbróðir Jóns var Árni Árna-
son bóndi í Oddgeirshólum í Flóa.
Öll voru þau systkin vel gefin
og mörgum að góðu kunn.
Jón var lítill maður vexti og
heilsutæpur lengst af ævi sinn-
ar. Mun heilsuleysið hafa vaidið
því, hversu hlédrægur hann var
og lítið fyrir að hafa sig i frammi
nema nauðsyn bæri til. En með
Jóni brann sú andans glóð og
áhugi á velferðarmálum lands og
þjóðar og hans nánustu, sem allir
urðu varir við, sem af honum
höfðu veruleg kynni. Kom þá
glöggt fram, að hann var greind-
ur og góðgjarn. Beindist hugur
hans jafnan á þá braut að leita
hins betra kostar í mannlífinu
og þess, sem horfði til framfara.
í þeirri leit var hann óþreyt-
andi meðan kraftar entust.
Munu ávextir slíkar leitar vera
hið bezta vegarnesti, þegar lagt er
í hina hinztu för í þessari veröld
á leið til æðri og betri heima.
Minningarathöfn um Jón fer
fram í Dómkirkjunni kl. 10,30
árdegis í dag og útför hans verð-
ur gerð samdægurs frá Þingvalla
kirkju.
Sveinn Benediktsson.