Morgunblaðið - 11.06.1959, Blaðsíða 8

8
MORGUIVBLAÐIÐ
Fimmtudagur 11. júní 1959
Gehnaparnir voru hressir að fluginu loknu. — Það var sá stærri, sem drapst.
Erlenf fréttayfirlit í stuttu máli:
Hughvarf Auenauers vatn á myllu
jafna&armanna
Adenauer verður áfram kanslari — Deilt um kjarnorkuvopn
í Frakklandi — Mýs og apar í geimflugi — Blóðbað í Tíbet
Finnar harðir — Krúsjeff í Albaníu — Brúðkaup í Belgíu.
SÍÐLA fimmtudags i síðustu
viku tilkynnti Adenauer kansl-
ari, að hann mundi hætta við
framboð sitt til forsetakjörs í
sumar af hálfu kristilega demó-
krataflokksins en gegna kansl-
araembættinu áfram enn um
skeið. Fregn þessi vakti heims-
athygli og miklar deilur — bæði
I V-Þýzkalandi og erlendis og
háværar óánægjaraddir heyrðusl
í herbúðum flokksmanna Aden-
auers sjálfs.
Kanslarinn hafði sem kunnugt
er ákveóið að verða við óskum
flokksmanna sinna um að gefa
kost á sér í forsetaembætti við
kosningar á þessu ári, því að
kjörtímabil Theodors Heuss er
nú brátt á enda. Hin skyndilega
ákvörðun Adenauers um að fara
áfram með kanslaraembættið
kom flokki hans því mjög illa
bæði inn á við og út á við, en
helztu ástæðuna fyrir ákvörðun
sinni sagði Adenauer vera þá,
að nú færu í hönd tímar mikillar
óvissu fyrir Þýzkaland og brýna
nauðsyn bæri til þess, að haldið
yrði á málunum með festu og
hvergi yrði hvikað frá markaðri
utanríkisstefnu. Taldi hann sig
bezt færan um að stýra hina réttu
leið, halda vinsamlegum sam-
skiptum við bandalagsríki V-
Þýzkalands.
Óttaffist linkind við Rússa
Því hefur ekki verið mælt i
ínót, að Adenauer óttaðist mjög,
að efnahagsmálaráðherranum,
Ludwig Erhard, yrði falið kansl-
araembættið, en Adenauer hefur
róið að því öllum árum, að fjár-
málaráðherrann, Franz Etzel,
verði arftaki embættisins. Skoð-
anamunar mun hafa gætt hjá
Adenauer og Erhard — og sagt
er, að kanslarinn hafi óttazt að
Erhard yrði of sveigjanlegur við
Rússa, ef hann tæki við stjórn-
artaumunum — og þess vegna
hafi hann riðið á vaðið og óskað
eftir að halda embætti enn um
sinn, er hann hafði fullvissað sig
um að meirihluti flokksmanna
hans studdi Erhard til embætt-
isins.
Adenauer hlaut stuffning
þrátt fyrir óánægjuna
Það eitt, að Erhard var stadd-
ur í Bandaríkjunum, þegar
Adenauer tilkynnti ákvörðun
sína, vakti strax athygli. Erhard
hélt heimleiðis fyrr en áætlað
var og ætlaði að koma í tæka
tíð til þess að sitja fund mið-
stjórnar þingflokks Kristilegra
demókrata þar sem endanlega
átti að gera út um málið. En
vegna ýmissa tafa, m. a. bilunac
á flugvélinni, sem hann ferðað-
ist með frá New York, var fund-
urinn afstaðinn, þegar Erhard
kom heim — og þingflokkurinn
féllst á ákvörðun Adenauers eft-
ir miklar umræður og harðar.
Aff vísu ætlaði Erhard ekki
að beita sér gegn Adenauer, en
hann sagði viff brottförina frá
New York, aff til væru fleiri
Þjóffverjar en Adenauer, sem
hlynntir væru vestrænu sam-
starfi.
Kristilegir demókratar í hættu
Jafnaðarmenn hafa notað
tækifærið óspart til áróðurs og
brigslað Adenauer um einræðis-
tilhneigingu. Og þrátt fyrir
mikla gagnrýni úr röðum kristi-
legra demókrata var það litt
hugsanlegt að flokkurinn sýndi
helzta forystumanni sínum van-
traust og ræki hann úr embætti.
Slíkt hefði orðið Kristilega demo
krataflokknum þungt áfall — og
jafnaðarmenn hefðu hagnazt enn
meira á málinu.
Þrátt fyrir aff Adenauer hafi
nú hlotiff stuðning þingmanna
flokksins er langt frá, aff deil-
um út af þessu máli innan flokks-
ins sé lokiff. Erhard er kominn
heim — og enn má búast við tíð-
indum. Útlitið er mjög tvísýut
hjá flokknum.
Situr viff sama í Gcnf
Því var fleygt í sambandi við
stefnubreytingu Adenauers, að
efst í huga hans væri ríkisleið-
togafundurinn, sem almennt var
búizt við að boðaður yrði að
loknum utanríkisráðherrafundin-
um í Genf. Ekki er ólíklegt, að
Adenauer telji sig sjálfsagðan
fulltrúa V-Þýzkalands á slíkum
fundi. En hins vegar er síður en
svo fullvissa fengin fyrir því að
slíkur fundur verði haldinn.
Eisenhower hefur margsinnis
tekið fram, að hann muni ekki
sækja ríkisleiðtogafund, ef utan-
ríkisráðherrarnir komist ekki að
neinu grundvallarsamkomulagi.
Þá sé með öllu gagnslaust að
þinga frekar um málin að sinni.
Og eftir tæplega 5 vikna funda-
höld í Genf eru utanríkisráð-
herrarnir sagðir engu nær sam-
komulagi en þeir voru í u^phafi.
Vesturveldin segjast hafa gengið
eins langt í samkomulagsátt og
unnt sé, en Rússar vilia hvergi
slaka til.
Rússar ósveigjanlegir
Umræffur hafa að mestu snúizt
um Þýzkaalndsmálin, þá aðallega
Berlínardeiluna — og Vestur-
veldin hvika ekki frá kröfu
sinni um aff Rússar viffurkenni
rétt þeirra til þess að hafa her-
liff í V-Berlín á meðan samein-
ing . Þýzkalands er óleyst mál.
Þá er krafizt, aff Rússar geli
tryggingu fyrir því, aff sam-
gönguleiffunum milli V-Þýzka
lands og V-Berlínar verffi ekki
lokaff, en Rússar hafa ekki orffið
viff þeim kröfum. Ótal fundir,
bæði fyrir opnum og luktum
tjöldum, hafa veriff haldnir, en
árangur er ekki sýnilegur og ó-
víst hve lengi ráðstefnan getur
dregizt á langinn.
Deila innan NATO
Þær fregnir hafa komizt á
kreik, að Norstad, yfirherforingi
Atlantshafsbandalagsins, ætli að
flytja allar sveitir bandarískra
herflugvéla úr Frakklandi vegna
ágreinings við Frakka út af
kjarnorkuvopnum. Frakkar
munu hafa krafizt jafnra yfir-
ráða við Bandaríkjamenn og
Breta í yfirstjórn NATO hvað
kjarnorkuvopnum í Frakklandi
viðkemur. Bæði Bretar og Banda
ríkjamenn framleiða nú kjarn-
orkuvopn og hafa gert með sér
samning um gagnkvæm viðskipti
á því sviði. Bandaríkjamenn láta
þessi vopn hins vegar ekki af
hendi við neina þjóð og gæta
þeirra sjálfir þar sem þau eru
geymd í útlöndum. Vegna kjarn-
orkusamvinnunnar við Breta
gegnir þó öðru máli hvað þeim
viðvíkur. Frakkar hafa nú kraf-
izt jafnréttis við Breta á þessu
sviði, en Bandaríkjamenn hafa
enn ekki talið heppilegt að verða
við óskum þeirra, fyrst og fremst
vegna þess að Frakkar framleiða
enn ekki þessi vopn af eigin
ramleik.
Ef gerff yrffi undanþága hvað
Frökkum viðkemur telja Banda
ríkjamenn, aff stór og smá banda-
lagsríki teldu sig einnig eiga rétt
á aff fá kjarnorkuvopn frá Banda-
ríkjunum. Máliff er enn óútkljáff,
en mikið rætt bak viff tjöldin.
Api drapst — mýsnar týndust
Bandaríkjamenn sendu tvo apa
með eldflaug út í geiminn ekki
alls fyrir löngu — og náðu þeim
aftur lifandi. Hafði þeim ekki
orðið meint af fluginu. Fyrir
flugferðina hafði kviðrista verið
gerð á báðum öpunum og smáum
rannsóknartækjum og mæli-
tækjum verið komið fyrir í kvið-
arholi þeirra.
Þegar aparnir voru skornir
upp eftir geimflugiff og fjarlægja
skyldi tækin drapst annar þeirra,
hinn stærri. Ekki vegna eftir-
kasta eftir flugiff, heldur sakir
þess, aff hann þoldi ekki svæf-
ingúna.
Bandaríkjamenn reyndu og í
síðustu viku að skjóta eldflaug
Danska flutningskipiff „Inge Toft“ er bundið t höfn í Port Said. Egyptar stöffvuffu þaff á leiff
um Súez-skurff meff útflutningsvarning frá ísrael. Nasser hefur ákveðiff aff gera varninginn upp-
tækan og ætlar ekki aff sleppa skipinu fyrr en öllu hefur veriff skipað upp úr því. Hann segir,
aff Israelsmenn muni aldrei fá aff flytja neitt um skipaskurðinn, hvorki á eigin skipum né ann-
arra. — Myndin er af danska leiguskipinu í Port Said. —
með fjórum músum út í geiminn
— og var ætlunin að þær kæm-
ust heilu og höldnu til jarðar.
Þetta fór á annan veg. Þær urðu
að vísu geimfarar, en heimferð-
in gekk ekki samkvæmt áætlun.
Skeytið fannst aldrei.
65.000 drepnir
Á vegum alþjóðasamtaka lög-
fræffinga hefur farið fram rann-
sókn á Tíbetuppreisninni og sam-
kvæmt framburði flóttamanna
hcfur verið áætlaff, aff 65.000
Tíbetbúar hafi falliff í viffureign
viff hersveitir kínverskra komm-
únista síffan 1956. Þar aff auki
hafa um 20 þús. Tíbetbúa veriff
fluttar nauðugar úr landi. 2
milljónir Kínverja hafa veriff
fluttar til búsetu í Tíbet, en
Tíbetbúar sjálfir eru affeins um
3 millj.
Tveir sigrar
Finnar hafa unniff tvo
„diplomatiska“ sigra á Rússuna
undanfarna daga. Krúsjeff krafð-
ist þess að fá að koma í opinbera
heimsókn til Finnlands áður en
hann heimsækti hin Norðurlönd-
in í sumar, en Finnar neituðu.
Sögðu hann velkominn eftir
heimsóknina til hinna landanna.
I öðru lagi barst finnska þinginu
boðsbréf undirritað af Kuusinen
um að sendir yrðu þingmenn 1
heimsókn til Rússlands í sumar.
Finnar endursendu bréfið og
sögðust ekki svara neinu bréfi,
sem Kuusinen skrifaði undir.
Rússar skrifuðu þá aftur og lof-
uðu jafnvel, að Kuusinen yrði
ekki í Moskvu samtímis finnsku
þingmönnunum, ef þeir kæmu.
Kuusinen er gamall finnskur
kommúnisti, sem flúði til Rúss-
lands, eins og kunnugt er.
Flugskeytastöffvar í Albaníu
A-þýzkir kommúnistaleifftog-
ar fjölmenna nú í Moskvu til
viffræffna viff Krúsjeff, sem ný-
lega er kominn úr langri heim-
sókn til Albaníu. Eftir dvölina á
Balkanskaga sagffi Krúsjeff, að
Rússar mundu setja upp flug-
skeytastöffvar í Albaníu, ef
Vesturveldin settu upp slíkar
stöðvar í Grikklandi og á ítalíu.
Leopold fluttur úr höllinnl
Til tíðinda hefur borið í Belgíu.
Leopold, fyrrum konungur og
kona hans eru flutt úr konungs-
höllinni, en þar hafa þau búið
síðan Leopold varð að fá Baud-
ouin syni sínum konúngsvöld i
hendur. Óánægjuraddir verða sí-
fellt háværari um að Leopold
hafi allt of mikil áhrif á Baudoin
— og komi það m. a. fram í þvi,
að hagsmunir Belgíu séu oft létt-
vægari í konungshöllinni en alis
kyns dekur við önnur lönd.
Var talið', að þetta hafi m. a.
komiff greinilega fram í tilkynn-
ingu um fyrirhugaðan hjúskap
Alberts Belgíuprins (bróffur
Baudoin) og ítölsku prinsessunn-
ar Paola Ruffa di Calabri. Vígsl-
an var ákveffin í Péturskirkjunn!
í Róm hinn 1. júlí, en ekki í
Belgíu samkvæmt hefðbundnum
venjum konungsfólks Belgíu.
Sauff þá alvarlega upp úr og ótt-
uffust menn jafnvel stjórnar-
kreppu af þessum sökum. En þá
flutti Leopold úr höllinni og
skömmu síðar var tilkynnt, aff
borgaralegt brúffkaup hjónaefn-
anna færi fram í Belgíu, en
kirkjulegt brúðkaup í Róm á hin-
um ákveðna degi.
Kosningarnar á Sikiley
Samfylking kommúnista og
vinstri arms kristilegra á Sikiley
sigraði í kosningunum á sunnu-
daginn og mun því engin breyt-
ing verða á stjórn eyjarinnar.
Atlantshafsráffstefnan hefur
staffið í I.ondon. Þaff kom m. a.
fram á ráffstefnunni, aff Rússar
eru taldir hafa yfirburffi yfir
Vesturveldin í áróffri. Sagffi i
nefndaráliti um þetta efni, aff
ósigur fyrir Rússum á áróðurs-
sviðinu gæti orffið jafn hættuleg.
ur lýffræffisríkjunum og ósigur á
vígvelli. Lagt var til, aff komiff
yrffi á fót tveimur samvinnu-
miffstöffvum frjálsra ríkja um
gagnáróður.