Morgunblaðið - 22.07.1959, Blaðsíða 10

10
MORCUlVnLAÐIÐ
Miðvikudagur 22. júlí 1959

Utg.: H.t. Arvakur Reykjavlk.
f’ramkvæmdastjóri: Sigfús Jónsscn.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýs’ngar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innaruands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
AF HVERJU HEFUR SÍS SÖLU■
BÚÐIR í REYKJAVÍK?
M ENN getur greint á um það,
hvort eignir eða viðskipti
í félagi eigi að ráða at-
kvæðisrétti manns þar eða ekki.
Um hitt ætti ekki að þurfa að
deila, að fari atkvæðisréttur eft-
ir viðskiptamagni, þá sé ekki
hægt að hrósa sér af því, að hver
hafi „eitt atkvæði án tillits til
viðskipta“, eins og sagði í fyrstu
höfuðreglu Rochdalefélagsins.
En það er viðskiptamagnið, sem
tekið e" tillit til um val fulltrúa
á aðalfund SÍS, svo sem sýnt
hefur verið fram á hér í blað-
inu.
Vegna þeirrar reglu, sem SÍS
hefur ákveðið, að magn viðskipta
skuli ráða en ekki jafnrétti ein-
staklinga, þá er svo komið, að
Kaupfélag Árnesinga, sem ekki
nær % af fjölda félagsmanna. á
móts við KRON í Reykjavík, hef-
ur jafn marga fulltrúa á áðal-
fundi SÍS sem KRON. Reglan,
sem þessu ræður, getur verið góð
eða ill. Hvort heldur er, verða
menn að átta sig á, að svona er
hún og eftir henni er farið.
Ekki nóg með það. Það* eru
ekki félagsmennirnir sjálfir, sem
kveða á um, hversu mikil við-
skipti félag þeirra skuli hafa við
SÍS og ráða þar með atkvæðis-
réfti sínum. Ákvörðunarvaldið
um það er í höndum stjórnenda
SÍS en ekki mannanna, sem
koma inn í búðir samvinnufélaga
og gera þar kaup sín.
Á Selfossi eða annarsstaðar í
Árnessýslu eru engar SÍS búðir
eða bílaverkstæði, sem rugla um
fyrir samvinnumönnum hjá
hverri deild hins mikla félags-
skapar þeir skuli hafa viðskipti
sin. Þess vegna er magn viðskipta
þeirra við SÍS mikið og þeir hafa
fullan atkvæðisrétt á aðalfund-
um þess.
í Reykjavík er þessu allt öðru
vísi háttað. Eysteinn Jónsson
hældi sér einu sinni af því, að
hann hefði látið KRON fá inn-
flutningsleyfi „sem vel hefði ver-
ið hægt að úthluta til annarra".
Þetta var á æskudögum hins ráð-
snjalla manns. Nú er hann fyrir
löngu búinn að læra betur. SÍS
hefur í mörg ár búið svo að
VÍSINDIN EFLA ALLA DÁÐ
UTAN UR HEIMI
Flugfnaðurinn varð móður og frœnda
að bana og sœrði unnustu bróðurins
— er hann steypti flugvelinni
i kveðjuskyni
Einstœður og
í Danmörku
KRON, að það hefur átt mjög í
vök að verjast. Svo mjög, að ekki
alls fyrir löngu varð það að leita
til SÍS og Framsóknar um fram-
kvæmdarstjóra. Á meðan fram-
kvæmdarstjórinn var ekki af
réttu sauðarhúsi, þá var þessu
stærsta kaupfélagi landsins ekki
veitt almenn þjónusta í aðalstöðv
um heildarsamtaka samvinnu-
manna.
Jafnréttið var þó ekki þar með
fengið. í Reykjavík heldur SÍS
uppi öflugri samkeppni á móti
stærsta samvinnufélagi landsins.
Allir.þekkja sölubúð SÍS í Aust-
urstræti. SÍS hefur einnig sina
eigin bókabúð í Hafnarstræti,
SÍS hefur ullarvörubúð í Kirkju-
stræti, SÍS hefur rafmagnsbúð í
Hafnarstræti, SÍS hefur bifreiða-
verkstæði og bílaverzlun, er
gengur undir nafninu Jötunn.
SÍS hefur fyrirtæki, sem nefnist
Dráttarvélar h.f., SÍS hefur mat-
vörubúð, sem gengur undir nafn-
inu Kjöt og grænmeti.
Áreiðanlega er ekki allt talið
með þessu. Vel má vera, að állt
sé þetta nauðsynlegt vegna þess,
að ekki séu jafn dugmiklir menn
í stjórn KRON og SÍS. En ein af-
leiðing þess er sú, að atkvæðisrétt
ur hvers meðlims í KRON um
fulltrúaval á aðalfund SÍS verð-
ur minni en verið hefði, ef
KRON hefði samskonar aðstöðu
og kaupfélög úti á landi. Ráða-
menn SÍS eru að kveða á um
atkvæðisrétt manna innan þeirra
samtaka, sem þeir veita forystu,
um leið og þeir sýna dugnað sinn
og framtakssemi í stofnun marg-
háttaðrar starfrækslu hér 1
Reykjavík.
Hér skal ekki um það dæmt,
hvort þetta framtak SÍS er lofs-
vert eða ekki, heldur einungis
bent á þá staðreynd, að með því
eru mennirnir, sem hæla sér af
því, að í félagsskap þeirra sé
hvorki tekið tillit til eigna né við
skipta, að hagræða átti viðskipt-
um stærsta samvinnufélags lands-
ins við heildarsamtök samvinnu-
félaga á íslandi svo, að atkvæðis-
réttur verði sem allra ójafnast-
ur og viðskiptamagn komi í stað
mannréttinda.
JpLUGTAKIÐ tókst vel. Flug
maðurinn, Börge Öster
Christensen, flaug einn hring
yfir bænum, en stakk flug-
vélinni síðan niður að litlum
hóp fjölskyldumeðlima, sem
stóðu á sléttum vellinum —
að líkindum ,til þess að veifa
til þeirra í kveðjuskyni. En
hann fór aðeins of lágt. —
átakanlegur atburður
um sem steinrunnið af skelf-
ingu.
Þessi átakanlegi atburður gerð
ist á Samsö í Danmörku á mið-
vikudaginn í s.l. viku. — Hinn
óhamingjusami flugmaður sem er
18 eða 19 ára gamall hefir um
skeið stundað ljósmyndun úr
lofti á vegum fyrirtækis Sylvest
nokkurs Jensens í Odense, undir
stjórn flugmanns að nafni Egil
Jensen. — Báðir þessir menn
hafa lýst því yfir í sambandi við
þetta einstæða og óhugnanlega
Annað lendingarhjólið banaði móður flugmannsins.
Móðir hans og frændi biðu
samstundis bana, er lending-
arhjólin rákust á þau af
feiknaafli — og unnusta bróð-
ur flugmannsins, Else Iver-
sen, lá meðvitundarlaus á
grænum vellinum með blæð-
andi höfuðsár, sem hún hlaut,
þegar brak úr flugvélinni
rakst á hana. — Flugvélin
lenti magalendingu á túninu
skammt undan. Flugmaður-
inn staulaðist út úr henni og
fleygði sér í grasið, yfirkom-
inn af krampakenndum gráti,
en hitt fólkið stóð hjá líkun-
slys, að þeir séu mjög undrandi
á því að slíkt sem þetta skyldi
®eta komið fyrir Christensen.
Þeir töldu hann báðir ágætlega
færan flugmann, athugulan og
rólegan. — Raunar hafði hann
nýlega verið sektaður fyrir að
fljúga of lágt yfir Samsö, en það
er haft eftir Eigil Jensen, að
honum hafi virzt Christensen
taka sér þann atburð svo nærri,
að það hlyti að vera honum næg
áminning til þess að láta slíkt
ekki koma fyrir aftur.
★
Nánari atvik hins hryllilega
atburðar, virðast vera þessi, sam-
kvæmt fregnum dönsku blað
anna, sem þó eru ekki fyllilega
samhljóða.
Síðdegis á miðvikudaginn fékk
Börge öster Christensen lánaða
flugvél þá, er hann venjulega
flaug á vegum fyrirtækisins, til
þess að skreppa í heimsókn til
foreldra sinna, er búa á Brund-
bygaard, fyrir vestan Ballen á
Samsö. Hann var mjög kunnugur
öllum staðháttum þar og skil-
yrðum til flugs, því að hann
hafði oft áður farið þangað í
þessari sömu flugvél, sem er af
gerðinni KZ—III, og aldrei hafði
neins konar óhapp hent hann á
þeim ferðum. — Hann hlaut rétt
indi til þess að fljúga vél þessari
í apríl s.l. og hafði lengst af
siðan verið í þjónustu fyrrnefnds
fyrirtækis Sylvest Jensens. En
ætiun hans var að halda áfram
flugnámi, með það fyrir augum
að gerast atvinnuflugmaður.
★
Þegar Christensen kom trl
Brundbygaard voru þar gestir
í heimsókn. Voru það móður-
bróðir hans, Gunnar Kvorning
frá Nyköbing, kona hans og tvö
börn. Auk þess ung stúlka Else
Iversen, sem mun hafa verið
heitbundin bróður Christensens,
Jörgen. Eftir nokkra dvöl í góð-
um fagnaði á heimili foreldra
sinna, bjó Christensen sig til
brottferðar á ný, en hann þurfti
að vera kominn til Odense fyrir
vissan tíma um kvöldið. Foreldr-
ar hans og gestirnir fylgdu hon-
um að flugvélinni, sem stóð
skammt frá bænum, þar sem
hann var vanur að lenda, á
sléttri grund. — Hinn litli fjöl-
skylduhópur kvaddi þar unga
manninn með óskum um að fá að
sjá hann skjótt aftur.
★
Christensen settist inn í stjórn-
klefann ræsti hreyfilinn, og inn-
i stundar þaut hin litla flug-
vél af stað eftir sléttri grundinni
— og var komin á loft að vörmu
spori. Vinir hans veifuðu í ákafa
er hann flaug lítinn hring yfir
bænum, fremur lágt. Skyndilega
steypti hann flugvélinni niður
að fólkinu — og þá varð hið
hörmulega slys, sem fyrr er sagt.
Sjónarvottar telja, að hann hafi
þarna ætlað að leika þá list,
sem flugmenn gera stundum, að
„veifa“ til fólksins með vængj-
um flugvélarinnar.
Orsök slyssins virðist helzt
hafa verið sú, að lendingarhjól
flugvélarinnar hafi snert raf-
magnsvír, er flugmaðurinn
steypti vélinni og hjólaútbúnað-
urinn við það brotnað af, en
Christensen misst stjórn á flug
vélinni. — Annað lendingarhjól-
ið féll á móður flugmannsins,
Helgu, sem var 57 ára gömul en
Niels Kvorning, 17 ára sonur
Framh. á bls. 13.
„Jr AÐ sýndi sig, að moldin hér
er mjög mikið frábrugðin því,
sem er hjá flestum okkar ná-
grannaþjóðum. — — — Eigin-
leikar íslenzku moldarinnar eru
frábrugðnir almennt ríkjandi
skoðunum um jarðveg.
Vegna þessara eiginleika ís-
lenzku moldarinnar er tiltölulega
lítið hægt að notfæra sér hér á
landi þá jarðvegsþekkingu, sem
nágrannaþjóðir okkar hafa afl-
að sér, heldur verðum við ís-
lendingar að byggja á eigin
grunni og gera nauðsynlegar
undirbúningsrannsóknir, áður en
hægt er að bollaleggja nokkuð í
þessum efnum, t.d. um notkun
áburðar og innflutning nýrra
gróðurtegunda.
__ ___ — Er því augljóst að
mold hér og mold þar hljóta að
hafa mjög mismunandí eigin
leika, jafnframt því sem aðrir
þættir, er stuðla að jarðvegs-
j mynduninni eru mjög frábrugðn
l ir, eins og t. d. veðurfarið á ís-
landi, sem tæpast á sinn líka ann-
arsstaðar."
Á þessa leið fórust dr. Bjarna
Helgasyni orð við Morgunblaðið
fyrir nokkrum dögum. Þessi um-
sögn sannar enn, hversu nauð-
synlegt er að við íslendingar
höldum uppi okkar eigin vísinda-
og rannsóknarstarfi. Undirstöðu-
þekkinguna verðum við að sækja
til annarra. En land okkar er á
margan veg svo frábrugðið öðr-
um, að sá lærdómur, sem við
fáum annarsstaðar á ekki aðeins
við um landið sjálft, veðurfar
og jarðveg, heldur einnig um
þjóðfélagið. Þj óðfélagshættir
eru að mörgu leyti frábrugðnir
hér því sem gerist í öðrum stærri
og fastmótaðri þjóðfélögum. Við
getum lært mikið af öðrum, en
lærdóminn verður að heimfæra
hér. Það er kostnaðarsamt, en í
þann kostnað verðum við að
leggja, því að reynslan
margfaldlega sannað, að
verður látið í askana.
ÉÉÉH

bókvitið I Óhappaflugvélin. - Lendingarliljólin brotnuðu af, hæðarstýri laskaðist og fleiri skemmd.
* á flugvélinni við slysiff.