Morgunblaðið - 01.09.1959, Blaðsíða 8

8
UORCrrnrnr inif)
Þriðjuifagur 1 sept. 1959
20 ár frá upp-
hafi styrjaldar
Extrablatt
Extrablatt
l-6>»Wr
VOLKISCHER©BEOBACHTER
ffamrfblaM Mf «4li«aaNf«|ia(i(l(id)<« ð<a>«)Ma4 ar«i»<M(f<b<aoM
5^;''zzrizzzrjstr.“JbSVsfc3
Stofritf 0e$ ftuþrers
■■■■■■*■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
an bic 38eþrma<ftf
ISMtn nídtt mchc ocœillí 6íe ðeutfrhe fHeíchðgcenje ju athfcn
3len ieht ah: Weroair negen CHctoalt!
Stoiwf nm @bce unð Sebewcerhl ðee uueðececitandenen ðeulirhen ðfoftetf
3ín ð»< J8cprmad)f!
0<r po(ní?d)< &taai bai bie 109 mír <riír<b<< fri<ö(icb< Kcgelunð nacbbar(ídí<r 3e}íd)una<n o<ru>eið<r(, <r
bot ((ottbefien «1 0<< IBaffen •oueU.Vrt
Oi< Oeutfdjen in PoUn tperöen mít blutiaem lerror oerfoiði, oou 6au« unð ftof 0<rfri<6<n. <£in< JUtlj< oon
ffir <*"< CSfrofimacbt unertracjluben C«r e 0 i t> < r (< t) u n 9 < a beroetfi, boú öi< Pol<u ni d)( m<6r ð<u>i((f
fiuö, Ote 0<t ffcb< Xettbíareuje (• acbten Um Oiefem roabnœi()ia<n Ireíben <iu (£nö< $u beretien,
K»i6t aur fein .nO<r« Kiittel, ato oou Kttt ab 0<®aK ð<<<» Atvali }u feften.
Ot< Oeutfdic ®ebrmacb( ooirð 0<u V jrapf ura Oú (Sbre unð 0í< £<6<nor<(6<< 0« œieOerauferflanðenen Oeuffdxn
35olf<» out b a r (< 1 <£ n t f di (0 f f < u b < i < fúbreu
3d> erwarie, 0a6 jeOer©o(0a(, einaeöenf 0<r ðro6<níraOiiion 0<« eto<ð<n Oeuifcben6o(0at<n(um«, feine pfiidjf
.!(( }am íeblea erftlllen œirO,
25(<ibt <£ud> ff<t« unð fn alten £að<n 6<tou§(, 0a6 36< 6te Kepráfenfanteu Oeð nafionalfoiialifíifdxn ®ro6*
0<uffd?lan0« feiOf
(Sð íebe unfer »o(f unð unfer 3íeíd?! ,
33er(in, 0<u 1. expf«m6<r 1939. 3(ðo(f &(<(er
Forsíffan á málgfaffni nazista flutti 1. scptember 1939 ávarp frá Hitler, þar sem lýst er yfir beitingu
hervalds. En hann hafði þann gamla sið að skella allri skuldinni á smáríkið.
FYHIR nokkrum dögum kom
maður n,..kur hér í bæ til
Mbl. með gamalt þýzkt blað.
Hann hafði geymt það sem
sögulegt plagg í 20 ár.
Myndin hér á þessari blað-
síðu sýnir forsíðu þessa blaðs.
Það er Völkischer Beobacht-
er, málgagn nazistaflokksins,
frá 1. september 1939.
Á allri forsíðunni er aðeins
ein herhvöt frá Adolf Hitler
einræðisherra til þýzka hers-
ins. Hún hefur hið sama átak-
anlega svipmót sem heimur-
inn hefur kynnzt oft síðan,
þegar stórveldi ráðast á smá-
ríki. Þau hafa þá venju, að
saka smælingjann um að eiga
upptökin að ófriðnum.
★
Efnið á þessari sögulegu for-
síðu Völkischer Becbachter er
svolátandi:
Herhvöf foringjans til
þýzka hersins.
Pólland er ekki lengur
fáanlegt til að virða þýzku
ríkislandamærin.
Héðan í frá skal ofbeldi
svarað með ofbeldi!
Barátta um heiður og lífs-
réttindi hinnar endurupp-
rísnu þýzku þjóðar.
Til þýzka hersins!
Pólska ríkið hefur hafnað því
friðsamlega samkomulagi, s’em ég
reyndi að koma á varðandi ná-
grannasamskipti okkar. Þess í
stað hefur það beitt vopnum.
Þjóðverjarnir í Póllandi eru
ofsóttir með blóðugum ógnum, og
flæmdir brott frá húsi og heim-
ilum. Samhangandi röð af landa-
mæraskerðingum, sem stórveldi
getur ekki unað við sýnir, að
Pólverjar eru ekki lengur fáan-
legir til að virða þýzku ríkis-
landamærin. Til þess að binda
enda á þetta vitfirringslega at-
ferli, hef ég engin önnur ráð en
að beita héðan í frá ofbeldi gegn
ofbeldi.
Þýzki herinn mun heyja bar*
áttuna fyrir heiðri og lífsrétt-
indum hinnar endurupprisnu
þýzku þjóðar með vægðarlausri
viljafestu.
Ég vænti þess, að sérhver her-
maður uppfylli skyldu sína til
hins hinsta 1 anda stærstu erfða-
venjanna í eilífum þýzkum hetju
dáðum.
Verið yður ætíð þess meðvit-
andi, hvai sem þér eruð, að þér
eruð fulltrúar hins nazistíska
Stór-Þýzkalands.
Lifi þjóð okkar og ríki!
Berlín 1. september 1939.
Adolf Hitler.
★
Kannig var forsíða helzta mál-
gagns þýzku stjórnarinnar dag-
inn sem heimsstyrjöldin brauzt
út. En það er einnig fróðlegt að
fletta þessu blaði og líta á inn-
aíður þess. Mestur hluti frétta og
gt-eina þess fjallar um yfirgang
Pólverja. Það má telja upp nokkr
ar fyrirsagnir: „Árás pólskra ó-
aldarflokka inn fyrir landamæri
Þýzkalauds vísað á bug eftir blóð
uga bardaga". — „Pólverjar æsa
til bardaga við landamæravörð
Daniigr", — „Pólverjar valda
nóðum i þýzku landamærabér-
aði“, — „Pólverjar brottnema
þýzka konu“, — Árásir á bústaði
þýzkra manna“.
En innan um þessar tilbúnu áróð
ursfréttir er ein stór frétt með
þessari fyrirs: „Æðstaráð Rússl.
samþ. einróma hinn þýzk-rúss-
neska griðasáttmála. Molotov tal-
ar um samning friffarins“. f þess-
ari frétt er rakin ræða Molotovs
fyrir Æðstaráðinu. Þar segir m.a.:
„Griðasamningur sá sem
undirritaður var í Moskvu 24.
ágúst bindur enda á f janðskap
Sovétríkjanna og Þýzkalands.
Þessi tvö stærstu ríki Evrópu
hafa ákveðið að fella niður
styrjaldarhótanir í garff hvors
annars og lifa saman friðsam-
lega. Jafnvel þótt ekki væri
hægt að komast hjá styrjöld
í Evrópu, þá er það tryggt með
þessum samningi, að sú styrj-
öld yrði takmörkuð. Þess
vegna ríkir nú óánægja með
samninginn, aðeins meðal
stríðsæsingamannanna, sem
stunda iffju sína í gervi frið-
arvina".
★
í dag eru 20 ár síðan heims-
styrjöldin síðari brauzt út, en
hún er ægilegasti og blóðugasti
hildarleikur, sem yfir jörðina hef
ur diíhið. Það má að vísu deila
um, hvenær styrjöldin brauzt í
rauninni út. Það var ekki fyrr
en tveimur dögum síðar, þann 3.
september sem Bretar og Frakkar
sögðu Þjóðverjum stráð á hend-
ur. Eins mætti líka halda því
fram að styrjöldin hafi byrjað
með griðasáttmála Hitlers og
Stalíns 23. ágúst, því að með hon-
um ákváðu þessir tveir einræðis-
herrar skiptingu Póllands. Að
jafnaði mun þó miðað við þann
dag, þegar hernaðarátök hófust
og þýzki herinn réðist inn fyrir
pólsku landamærin kl. 6 að
morgni 1. september.
Strax eftir að þýzk-rússneski
griðasáttmálinn var undirritaður
hafði Hitler tekið þá ákvörðun,
að hefja innrás í Pólland 26.
ágúst. Virðist hann hafa búizt
við, að Bretar og Frakkar myndu
láta undan og hætta stuðningi við
Pólland, sem nú var komið í úlfa-
kreppu milli hinna þýzku og rúss
nesku vopnabræðra. En í stað
þess að láta undan hertu Vestur-
veldin á skuldbindingum gagn-
vart Póllandi. Varð þetta til þess
að Hitler frestaði innrásinni og
lézt nú í nokkra daga vilja semja
um pólska hliðið og önnur á-
greiningsatriði við Pólverja.
Það verður þó Ijóst, að hinar
svokölluðu sáttatillögur Hitlers
síðustu daga ágúst-mánaðar voru
yfirskin eitt. Þetta sést þegar af
því að í leynilegum viðbótar-
samningi Þjóðverja og Rússa 23.
ágúst, ákváðu þeir að uppræta
Pólland og skipta því milli sín.
Árásin á Pólland var því endan-
lega ákveðin af þeim Ribbentrop
og Molotov austur í Moskvu.
Þar fékk ekkert um haggað.
LEIFTURÁRÁS
Á PÓLLAND
Innrástn í Pólland varð fyrsta
sýnishorn þýzkrar leifturárásar í
styrjöldinni. Þar kynntust menn
fyrst Junkers steypiflugvélunum
og þýzku vélaherdeildunum. —
Pólverjar höfðu ekkert bolmagn
gegn Þjóðverjum, sem sóttu mót-
spyrnulítið inn í landið. Mann-
tjóni og eigna í loftárásum var
lýst miklu, en í rauninni voru
þessir bardagar og tjón af þeim
í mjög smáum stíl miðað við það
sem síðar átti eftir að verða í
styrjöldinni. Pólland varð miklu
verr útleikið í seinni flótta Þjóð-
verja og sókn Rússa vestur á
bóginn.
Þann 8. september voru fyrstu
þýzku hersveitirnar komnar að
Varsjá, þann 15. var borgin um-
kringd og þýzkar hersveitir bún-
ar að taka bæinn Brest Litovsk
um 120 km fyrir austan hana og
þann 17. september réðust Rúss-
ar inn í landið að austan í fullu
samræmi við samninginn við
Þjóðverja.
Undir lok mánaðarins gáfust
Pólverjar upp og þann 29. sept-
ember gerðu Þjóðverjar og Rúss-
ar nýjan samning um skiptingu
Póllands. Var þar nokkuð breytt
takmarkalínum, þannig að í samn
ingnum 23. ágúst hafði verið á-
kveðið að Póllandi skyldi skipt
um fljótið Vislu, en Þjóðverjar
fá í sinn hlut smáríkið Litháen.
Nú ákváðu samningsaðilar að
skipta á þessu. Þjóðverjar fengu
stærri hluta af Póllandi, en Lit-
háen skyldi falla til Rússa.
N Á I Ð
SAMSTARF
Með árásinni á Pólland hófst
tveggja ára náið samstarf Rússa
og Þjóðverja. Séu sagnfræðileg-
ar heimildir um þetta tímabil
rannsakaðar, verður ekki komið
auga á það, að Rússar hafi verið
-sérlega varir um sig í því sam-
starfi. Þvert á móti voru þeir sá
aðilinn sem trúði barnalega á
samstarf við nazista.
Það var á grundvelli þessa sam-
starfs, sem Rússar tóku undir
sig Eystrasaltsríkin og Bessara-
bíu, hluta af Rúmeníu og samið
hafði verið um að þeir mættu
einnig taka Finnland, þótt þeir
yrðu þar frá að hverfa. Nazistar
höfðu einnig margháttaðan hag
af samstarfinu við Rússa. Þeirra
mesta keppikefli var að þurfa
ekki að berjast á tvennum víg-
stöðvum í einu í heimsstyrjöld
þeirri sem var að brjótast út. Og
þegar Þjóðverjar hófu herferð
sína vestur á bóginn í maí 1940
töldu þeir sig geta treyst Rússum
svo takmarkalaust, að þeir fluttu
nær allan her sinn til Vesturvíg-
stöðvanna. Eftir var aðeins í Pól-
landi lítið lið tii varðgæzlu. Þetta
átti m. a. ríkan þátt í því, að
Vesturveldin nöfðu ekkert bol-
magn gegn Þjóðverjum.
Þjóðverjar fengu einnig að-
stöðu fyrir kafbáta sína í Mur-
mansk. Þangað sigldu mörg kaup
för þeirra, sem verið höfðu úti á
höfunum. Herskip þeirra fengu
að sigla norðan Síberíu til Kyrra-
hafsins. Þeim voru einnig stór-
lega mikilvægir birgðaflutningar
frá Rússlandi, einkum þó á olíu.
Mikill hluti benzínsins sem knúði
þý.zka skriðdreka í innrásinni í
Danmörk, Noreg, Holland, Belgíu
og Frakkland var kominn frá
olíulindum Rússa við Baku.
HEILLAÓSKIR
MOLOTOVS
Það eru til söguleg gögn um
það að Molotov hafi sagt, þegar
Þjóðverjar hófu innrás í Noreg
þann 9. apríl 1940: „Við óskum
Þýzkalandi bezta gengis í þessum
varnaraðgerðum þess“ og rús.s-
neska blaðið Isvestia Dirti forustu
grein þar sem það lagði áherzlu
á það, „að Eystrasalt er nú full-
komlega á valdi .Rússa og vina
þeirra".
Þegar Þjóðverjar síðan hófu
innrás í Holland, Belgíu og Frakk
land, lýsti Molotov því yfir, „að
sér þætti vænt um þessar fregn-
ir, pg að hann skildi nauðsyn
Þjóðverja að verja sig gegn
brezk-franskri árás“, og hann ef-
aðist ekki um, að Þjóðverjum
myndi verða vel ágengt".
Enn má því vjð bæta, að þegar
Þjóðverjar stóðu á hátindi sigra
sinna og allt útlit fyrir að styrj-
öldinni væri að ljúka með úr-
slitasigri þeirra, þá hófust um-
ræður milli Rússa og Þjóðverja
um það, hvernig þessi tvö stór-
veldi ættu að skipta heiminum
eða að minnsta kosti gamla heim-
inum á milli sín. Þeir virtust
ásáttir um það í aðaldráttum, að
Þjóðverjar skyldu fá Afríku, en
Rússar fengju Vestur- og Suður-
Asíu. Gert var ráð fyrir því, að
Japanir héldu Austur-Asíu. Við-
ræður þessar komust þó ekki á
lokastig m.a. vegna þess, að Rúss
ar vildu seilast til yfirráða í
Tyrklandi og á Balkanskaga.
Ótal mörg fleiri dæmi rná nefna
um nána samstöðu Þjóðverja og
Rússa á þessu tveggja ára tíma-
bili. Þetta samstarf varð und-
irstaða heimsstyrjaldarinnar. Upp
haf þess var skipting Póllands og
þær þjáningar, sem Pólverjar
urðu að þola. Böl þeirra af hendi
Rússa var hið sama og frá Þjóð-
verjum. Báðir þessir sigurvegar.
ar stofnuðu fangabúðir í Póllandi,
þar sem tugþúsundir Pólverja
Xetu lífið. Það er alkunna að í
apríl—maí 1940 létu Rússar taka
af lífi 4000 pólska herforingja og
hermenn í Katyn og 10,000 í
Kossielsk, skammt frá Smolensk.
Þá má benda á það, að í upp-
reisn Pólverja gegn Rússum fyr-
ir 3 árum,- var það ein höfuð-
krafa Pólsks almennings, að fang
ax, sem Rússar tóku og höfðu
h|ft í fangabúðum í Síberíu i
15—17 ár, fengju að snúa heim.
Innrásin í Pólland varð ekki
aðeins upphaf mikilla þján-
inga fyrir hina pólsku þjóð,
heldur fyrir allan heiminn.
Það hefur verið áætlað að
milli 30 og 40 miiljónir manna
hafi látið lífið af völdum stríðs
ins þau sex ár sem það stóð
yfir. Nýjar töltur sem Rússar
hafa birt um mannfall hjá sér
gefa jafnvel ástæðu til að
halda að mannfallið hafi veriff
nær 50 milljónum.
O R S A K I R
STIRJALDAR-
I N N A R
Og hver var nú frumorsök þess
að allar þessar hörmungar
skyldu dynja yfir þjóðir heims.
ins. Það er erfitt að staðhæfa
nokkuð um slíkt, jafnvel þótt
20 ár séu liðin frá þessum at-
burðum og menn fari nú smám-
saman að geta litið á þá í ljósi
sögunnar.
Orsakanna má jafnvel leita I
þjóðfélagslegum aðstæðum liðins
tíma. Menn geta leitazt við að
íhuga, hvers vegna öfgastefnur
komi upp meðal þjóða, hvers-
vegna byltingarkenningarkomm-
únismans komu upp, og hvers
vegna bylting brauzt síðan út í
Framh. á bls. 14.