Morgunblaðið - 19.12.1959, Blaðsíða 13

Laugardagur 19. des. 1959
MORGinSBLAÐIÐ
13
Auður Auðuns greinir frá
fjölgun skóla, barna
heimila og leikvalla
Menn og minningar
Bók Valtýs Stefánssonar
en
Stórstigari fjölgun vagna SVR
nokkru sinni fyrr í sögu fyrirtækisins
AUÐUR AUÐUNS borgar-
stjóri félagsmála gerði á bæj-
arstjórnarfundi í fyrrinótt
grein fyrir framkvæmdum og
fyrirhuguðum aðgerðum í
þeim málaflokkum, sem hún
fer með stjórn á. Var þetta
við lokaumræðu um fjár-
hagsáætlun Reykjavíkurbæj-
ar, en tilefni þessara greinar-
gerða borgarstjórans voru
breytingatillögur og ályktun-
artillögur minnihlutaflokk-
anna í bæjarstjórn, sem voru
eins og svo oft áður sýndar-
tillögur um aukin framlög og
framkvæmdir í skólamálum,
barnaheimili, leikvelli o. fl.
Enginn rökstuðningur
Auður hóf ræðu sína með því
að benda á það, að minnihluta-
flokkarnir vildu skera niður
kostnað við rekstur ýmissa stofn-
ana bæjarins, svo skrifstofu
fræðslustjóra og við framkvæmd
heilbrigðismála, en hún benti á
það, að enginn rökstuðningur
hefði fylgt þessum niðurskurðar-
tillögum nema slagorð um skrif-
stofubákn. Minnihlutaflokkamir
ættu engin ráð, úr hvaða starf-
semi þessara stofnan^ ætti að
draga.
Barnaheimili við Fornhaga
Borgarstjórinn gaf nokkrar
upplýsingar um barnaheimili.
Hún sagði að á næsta ári yrði
fullgert barnaheimilið við Forn-
haga. Hins vegar sagði hún að
bygging barnaheimilis í Hlíðun-
um hefði mætt erfiðleikum þar
sem lóðin þar sem húsinu væri
ætlaður staður væri austan vatna
skila og rynni því ekki afrennsli
í vestur. En þörfin fyrir barna-
heimili hefur verið talin brýn-
ust í Hlíðunum. Meðan ekki væri
afráðið, hvað gera skyldi í þessu,
kvaðst hún leggja til að athugað
yrði, hvar þörfin væri nú brýn-
ust næst á eftir Hlíðunum.
Auður skýrði frá því, að Eski-
hliðarskóli, sem upphaflega var
leikskóli en var breytt til bráða-
birgða í barnaskóla yrði nú aft-
ur gerður að leikskóla og losnaði
þar þá pláss fyrir 120 börn.
Srnábarnagæzla á 14 stöðum
Næst vék ræðumaður að leik-
vallamálunum og minntist á
framkvæmdir síðustu ára. Hún
greindi frá því að smábarna-
gæzla væri nú á 14 stöðum. Al-
mennir gæzluvellir fyrir börn á
öllum aldri eru á 6 stöðum og
opin leiksvæði með leiktækjum
eru á um 30 stöðum í bænum.
Dró ræðumaður fram uppdrátt af
Reykjavík, sem leikvellirnir voru
merktir inn á og mátti sjá það,
að þeim var dreift út um öll
hverfi bæjarins.
Það er ákveðið á næsta ári
að hefja gerð tveggja leikvalla í
hinu nýja hverfi í Kringlumýri
og Háaleiti. Þá á að framkvæma
það nýmæli að gera fjöruleik-
völl við Skerjafjörð. Unnið er að
undirbúningi leikvalla við Heið-
argerði og við Efstasund.
Enn gat ræðumaður þess að
fyrirhugað væri að koma upp
leikvöllum á 8 stöðum á óbyggð-
um svæðum milli húsa ásamt
skrúðgörðum samkvæmt tillög-
uru frá 1955.
24 nýjar kennslustofur á
næsta ári
Borgarstjóri félagsmála vék
næst að skólabyggingamálunum
og taldi að stóryrði minnihluta-
flokkanna um aðgerðarleysi í
þeim efnum væru ástæðulaus.
Nú eru í smíðum sex skólar:
Breiðagerðisskóli, Laugalækjar-
skóli, Réttarholtsskóli, Hagaskóli,
Hlíðarskóli og Vogaskóli. Á ár-
inu 1960 er áætlað að ljúka 23
fullkomnum kennslustofum. En
á undanförnum rúmlega tveim
skólaárum hafa verið byggðar
45—50 kennslustofur. Taldi frú
Auður, að framkvæmdir í skóla-
byggingamálum hefðu gengið
mjög sæmilega, þótt stundum
hefði það tafið fyrir að staðið
hefði á leyfum og samþykki ráðu
neytis á teikningum. Einnig gat
hún þess, að miklar endurbætur
hefðu verið gerðar á Lindargötu-
skólanum.
Þá er næst að undirbúa og
hefja byggingu skóla í nýju
hverfunum austan við Hlíða-
hverfið. I því sambandi skýrði
Auður Auðuns að núverandi fjár-
málaráðherra hefði lýst því yfir
að hann væri reiðubúinn að fall-
ast á fjárframlög frá ríkinu til
byggingar æfingaskóla við hinn
nýja Kennaraskóla, en fyrir
nokkrum árum bauðst bærinn til

Auður Auðuns
að taka þátt í slíkri byggingu,
ef um semdist, og má ætla, að
nú verði senn gengið frá samn-
ingum um það mál.
Stórfelld aukning strætisvagna
Vagnakostur Strætisvagna
Reykjavíkur hefur aukizt veru-
lega síðustu mánuði. í janúar
n. k. á að taka í notkun fimm
nýja vagna og mun þeim þar
með hafa fjölgað um 12 á tæpu
hálfu ári, ágúst 1959 til jan. 1960
og þýðir 960 manna viðbótar
farþegapláss. Það hefur aldrei
fyrr í sögu strætisvagnanna orð-
ið svo stórstíg aukning hjá því
fyrirtæki. í ágúst sl. var farþega-
pláss vagnanna 2450, en nú bæt-
ast við 960, sem er meira en
þriðjungur af því sem fyrir var.
Valtýr Stefánsson:
MENN OG MINNINGAR
Fimmtíu þættir. — Bók-
fellsútgáfan h.f. 1959.
ÞETTA er skemmtileg bók eftir
Valtý Stefánsson ritstjóra, full
af lifandi þjóðlífslýsingum og
fróðleik. Aður hafa komið út:
Þau gerðu garðinn frægan, árið
1956 og Myndir úr þjóðlífinu
1958. Þessar bækur urðu met-
sölubækur og svo mun einnig
verða með þessa bók; Menn og
minningar.
Hér eru ótal frásagnir um ólíka
menn á öllum sviðum mannlífs-
ins, í heimi andlegra starfa, vinn-
unnar og listanna. Allt er þetta
ólíkt hvað öðru, en fólkið
allt merkilegt og skemmtilegt að
heyra það, sem á daga þess hefur
drifið.
Þarna heyrum við sagt frá því
þegar Ólafur Magnússon prófast-
ur í Arnarbæli var sendisveinn
í Veltunni eða þegar örninn
rændi Ragnheiði Eyjólfsdóttur
og mun sú frásögn vera fágæt,
þótt leitað væri um heim allan.
Hér er einnig þáttur um Emil
Thoroddsen, sem var svo hugljúf
ur og alhliða listamaður að slíkt
er jafnvel einsdæmi á Islandi á
síðari tímum.
Þá er stórmerkileg frásögn frá
Hannesi Jónssyni dýralækni,
þegar hann dreymdi nóttina áður
verkefnið, sem hann svo hlaut
í prófi daginn eftir.
Þá má minnast á þátt um hið
gamla Reykjavíkur Apótek. Það
var mjög rómantískt hús, þar sem
Frumstæðar þjóöir
Edward Weyer. Almenna
bókafélagið, Rkv. 1959.
NÝR gestur hefur kvatt dyra á
bókamarkaði ársins. Hann kemur
að vísu á síðustu stundu, en vel
búinn og mikill í sniðum. Má
því víst vænta þess, að honum
verði víða vel tekið og með nokk-
urri forvitni, því að hann er
sendiboði þeirra þjóða, er við
höfum sjaldan spurnir af. Sumir
kynnu þó að hugsa sem svo, að
okkur varði lítið um fjarlægar
og frumsæðar þjóðir — líkt og
nemendur í skóla nokkrum, sem
mættu í kennslustund miður vel
lesnir í lexium um Mið-Afríku
og þarlendar þjóðir. Kennarinn
var við þessu búinn og hóf því
kennslustundina með því að lesa
yfir þeim ræðustúf í bundu máli
og með sínu lagi, hvar í voru
þessar hugleiðingar:
Er um nætur einn ég vaki,
iðja mín er stundum sú
að heimsækja í huga mínum
halanegra í Timbúktú.
Kannski liggur sá hinn sami
og sendir þanka í norðurveg
til einhvers hér á ísalandi,
og sá peyi er kannski ég.
Undurfróðlegt víst það væri
að vita allt um slíkan mann,
hvernig kjörum hans er háttað,
hvernig lífið fer með hann.
Ætli hann svíki undan skatti?
Ætli hann langi í pelann sinn?
Ætli hans sonur, svartur patti,
sé jafnóþekkur og minn?
Er hans kona ung og fögur
eða kannski lík og mín?
Er hún bljúg og undirgefin,
eða vill hún teljast fín?
Ætli hún sé æst í pelsa
eða gangi stöðugt ber?
Hefur hún stóran hring í nefi,
eða hringamergð á fingrum sér?
Hef ég fyrir satt, að nemend-
ur hefðu stórum meiri áhuga á
Afríkuþjóðum en áður.
En svo ég komist að efninu i
alvöru, þá er hér um að ræða
nýja bók í 4-blaðabroti með 160
lesmálssíðum og 212 myndum,
sem Almenna bókafélagið hefur
nýlega gefið út. Mydnimar eru
forkunnarvel prentaðar á ágæt-
an myndapappír og margar í eðli
legum litum. Eru þær prentaðar
í Sviss, en lesmál allt í Reykja-
vík. — Bókin er rituð af nær-
fæmi og staðgóðri þekkingu á
ýmsum þjóðflokkum og þjóða-
brotum, sem byggja afskekkta
staði í fjöllum, villiskógum og
á eyjum víðs vegar um heim,
hafa lítt eða ekki átt samneyti
við hvíta menn og haldið þannig
ævafomum þjóðsiðum, tungu og
trúarbrögðum. Sumar eru enn á
steinaldarstigi, og geta þá lifnað-
arhættir þeirra gefið hugmynd
um líf og siðu okkar forfeðra á
steinöld.
Það yrði hér oflangt mál að
nefna dæmi um hina ýmsu sund
urleitu og kynlegu þjóðflokka,
sem teflt er fram í bókinni. Þeir
eru oftast fámennir, en flestir
ofjarlar okkar Islendinga að
höfðatölu.
Eins og kunnugt er, ganga
flestar hitabeltisþjóðir fáklædd-
ar, og nær sá siður að vísu furðu
langt út frá hitabeltinu. Mynd-
irnar sýna fatatízku þeirra, og
skreytingar. Um fríðleikann má
deila eftir smekk, en hitt leynir
sér ekki, að vöxtur þeirra margra
og limaburður ber af flestum
hvítum mönnum, einkum á æsku
skeiði.
Bókin virðist vandlega þýdd á
mjög læsilega islenzku. „Inn-
fæddir menn“ lætur samt leiðin-
lega í eyrum, enda danska. Ekki
herjaði Egill gamli á „innfædda“
í Eistlandi — heldur blátt áfram
á landsmenn eða þarlenda, ef ég
man rétt. Þá hefði verið ástæða
til að gera ísl. lesendum nokkra
grein fyrir bókinni og höfundi
hennar, en að því er varla vikið
einu orði.
Ég er ekki í neinum vafa um,
að bæði ungir og gamlir á landi
hér muni hafa mikla ánægju af
þessari bák og sækja í hana
gagnlegan fróðleik. Hún er skrif-
uð í þeim anda að enga þjóð beri
að fyrirlíta fyrir litarhátt, fá-
menni eða fornar þjóðvenjur.
Enda þótt fámenn og afskekkt
þjóð óttist aðkomumenn og verj-
ist afskiptum þeirra grimmilega,
þarf hún ekki að vera „villt“ eða
illa innrætt í raun og veru.
„Sannleikurinn er sá, að í sinn
hóp hafa þeir tilhneigingu til að
vera eins viðfelldnir og ástúð-
legir og annað fólk. Þeir virða
réttindi annarra og hlýða flókn-
um umgengnisvenjum. Eigin-
maðurinn er kannski eins dekr-
aðar eða hrjáðar og hinn sið-
menntaði bróðir hans, eiginkonan
eins trygg eða geðvond. Eins og
margar „siðmenntaðar" þjóðir
eru „villimennirnir" villtir að
eins gagnvart óvinum sínum“
eins og komizt er að orði í inn-
gangi bókarinnar.
Jón Eyþórsson.
bæði látnir og lifandi kandidatar
brugguðu meðulin á víxl. Síðasta
sagan, sem ég heyrði þaðan var
frá árinu 1927 þegar þvottakon-
an hreinsaði receptúrinn morgun
einn og hinn þöguli lyfjafræðing-
ur í sínum hvíta búningi færði
sig til, eftir því sem konan þvoði
gólfið. Og í þessari gömlu bygg-
ingu og líka í landssímahúsinu
nýja, hafa sézt fagrar skraut-
klæddar konur, sem álitið er að
séu á einhvern hátt tengdar við
þetta gamla apótek. Ég á sjálfur
endurminningar frá þessu gamla
apóteki um ágætan húsbónda og
indælt fólk.
Að lokum vil ég minnast á
gullfögur minningarorð um fiú
Asthildi Thorsteinsson, ekkju
Péturs Thorsteinssonar frá Bíldu-
dal. Alltaf verður hún mér ó-
gleymanleg þessi fallega, gáfaða
og göfuga kona, sem með tign
og sæmd hefði getað setið í hvaða
heiðurssæti sem var hér á jörðu.
Þessi fáu dæmi tel ég nægja,
en það vil ég taka fram, að allt
hitt efni bókarinnar sem ekki er
hægt að telja upp og rita úm er
á sama hátt skemmtilegt, mynd-
auðugt og fróðlegt bæði hvaS
mannlýsingar og þjóðhætti snert-
ir og er það þess vegna áreiðan-
legt að þessi ljómandi og lifandi
bók Valtýs Stefánssonar ritstjóra
mun verða mörgum kærkomin
gjöf nú á þessum jólum.
Jón Thorarensen.
Gylfi bilaður
í Bremerhaven
PATREKSFIRÐI, 17. desember:
— Togarinn Gylfi liggur nú ósjó-
fær í höfninni í Bremerhaven og
hefur hann legið þar í 10—12
daga. Astæðan er sú, að sjór
komst inn á kúplingu við vélina.
Ekki er hægt að fá nýtt vara-
stykki með öðrum hætti en láta
steypa það. Verður það gert í
Bretlandi, en á meðan verður tog
arinn að liggja í höfninni í Brem
erhaven.
Nokkur hluti skipshafnarinnar
kom hingað til lands um daginn
með einum Hafnarfjarðartogar-
anna, Færeyingar sem á skipinu
hafa verið, eru á leið heim til
sín með togaranum Ölafi Jóhann-
essyni, og með honum munu
einnig koma heim aðrir skips-
hafnarmenn og er Ölafur væntan
legur hingað til Patreksfjarðar á
Þorláksmessu og verða því áhafn
ir beggja togaranna heima um
hátíðarnar.
Ekki mun varastykkið í kúpl-
inguna verða tilbúið fyrr en kring
um 10. janúar og er því óvíst hve
nær Gylfi getur aftur farið á
veiðar. — TÁ.
Upp í Slipp til að
kalla á slökkvi-
liðið
KLUKKAN að ganga 3 í fyrradag
sást maður hlaupa upp allan Æg-
isgarðinn. Eldur var í báti þar
við þessa stóru bryggju, en bruna
sími er þar enginn, né heldur
almenningssími, svo maðurinn
varð að hlaupa alla leið upp í
Slipp!
Þegar slökkviliðið kom á vett-
vang, að vörmu spori, lagði nokk-
urn reyk upp um lúkar vélskips-
ins Hrefna EA 33. Þar niðii var
enginn maður, og reyndist skipið
mannlaust. Það tók skamma
stund að ráða niðurlögum elds-
ins, en kviknað hafði í út frá
olíukyndingu í lúkamum. Hrefna
er stórt tréskip, og varð það ekki
fyrir neinum teljandi skemmd-
um.