Morgunblaðið - 18.02.1960, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 18.02.1960, Blaðsíða 8
8 MORCUWBLAÐIÐ Fimmtudagur 18. febr. 1960 Spyrjið ekki ÞAÐ væiri óskamm- feilni af mér að reyna að tala um Rússland eins og ég væri því gagnkunnug eftir að- eins þriggja vikna dvöl í landinu. Ég er bara ekki eins fáfróð um málefni Rússlands og áður en ég fór. Að segja frá Rúss- landi í stuttu máli er einna líkast því að skeira upp alt hveitið á þessu gífurlega land- flæmi og reyna síðan að sá því aftur á títu- prjónshaus. Sovétríkin ná yfir meira en einn fimmta af yfirborði jarð- ar. íbúar þeirra eru 208 mill- jónir. Það myndi þurfa ellefu armbandsúr til að vita, hvað klukkan er í hverjum hluta Sovétríkjanna á þessari stundu. Þetta á ekki að vera fræði- leg ritgerð. Ég fór ekki til Rússlands til að vega og meta stjórnmálaástandið eða efna- hagskerfið. Ég er hvorki hag- fræðingur né þjóðfélagsfræð- ingur. Viðfangsefni mitt er mennirnir sjálfir og vandamál þeirra. Ég fór til Rússlands til að tala við fólkið um vandamál þess til að kynnast því, hvemig þeir reyna að leysa þau. Með þessa ferð í huga hóf ég nám i rússnesku. Éf ég hefði orðið að treysta ein- göngu á túlk, hefði ég aðeins fengið að heyra varfærnis- lega íhuguð ummæli gegnum millilið, sem hefði svo aftur getað rangfært þau eftir sínu höfði. Rússneska er erfitt mál, en hljóðin létu mér ekki ókunn- uglega í eyrum. Foreldrar mínir komu til Bandaríkjanna frá Rússlandi 1908. Ég heyrði málið og söngvana í bernsku. Og hér er ofurlítið dæmi um glettur örlaganna. Faðir minn veðsetti gullúrið sitt til að komast út úr Rússlandi, en ég vann 16 stundir á dag vikum saman til að skrifa Landers- dálkana fyrirfram, svo að ég gæti farið þessa ferð! Minna um geðveiki. Dr. Leon Gendelviteh, for- stjóri geðveikrahælis í Lenin- grad, sagði mér, að í Sovét- ríkjunum væri hlutfallslega minna um geðveiki en í nokkru öðru landi heims, af því að „stjórnin leysir öll vandamál". Máli sínu til stuðnings hélt hann áfram á þessa leið: „Enginn Rússi þarf að hafa áhyggjur vegna atvinnu. Hér er ekkert um atvinnuleysi. — Stjórnin sér mönnum fyrir læknishjálp, menntun og or- lofi. Húsnæði kostar ekkert. Skattar eru mjög lágir. Stjóm kerfið leysir okkur undan auð valdsáhyggjum. Þjóðin unir sér vel í þessu landi“. Bandarísku og þýzku sál- fræðingamir, sem hlýddu á þessi ummæli, störðu vantrúar augum á rússneska lækninn. Sérfróðir menn um andlegt heilbrigði vita, að flestar trufl anir á geðsmunum eiga ekkert skylt við fjárhagsvandræði. „Heldur þessi maður, að við séum • pípulagningamenn?“, hvíslaði þýzki læknirinn að hinum bandaríska stéttarbróð Það er algengt að konur vinni erfiðisstörf í Rússlandi. meöan aörir heyra Artn Landers, bandarísk blaðakona heimsækir Rússland ur sínum. „Ég trúi því ekki, að hann taki þennan komm- únistaþvætting sem góða og gilda vöru“. Ég komst að því, að stjórnin léttir vissulega mörgum fjár- hagsáhyggjum af fólki, en þegar öllu er á botninn hvolft, verður einstaklingurinn að leysa sín eigin tilfinningamál í Rússlandi — eins og alls staðar annars staðar. Geðveikrahælið, sem ég heimsótti, er svo úr sér geng- ið, að það hefði verið búið að dæma það ómannhelt í Banda ríkjunum fyrir 20 árum. En sjúklingarnir fá ágæta að- hlynningu — miklu betri en veitt er í flestum rikisstofn- unum af þessu tagi í Banda- ríkjunum. Ég sá hvergi meira en tylft rúma í sjúkrastofu, og þrír starfsmenn eru á vakt nótt og dag. Ég skammaðist mín fyrir okkar ríkisspítala, sem flestir eru svívirðilega ofsetnir af sjúklingum og aum lega vanbúnir starfsfólki. Vandamálin þau sömu. Hvað veldur rússnesku fólki áhyggjum? Eins og mig grun- aði: Ivan er einangraður af hugs uninni um yfirmann Irenu i húsgagnaverksmiðjunni. — Hann hefir heyrt' kviksögur, og hún hefir stundum komið seint heim. Trina hefur áhyggjur af drykkjuskap Al- exanders. Hann var tvo daga frá vinnu í síðustu viku. — Doctorovitch-hjónin eru á- hyggjufull út af Tómasi syni sínum. Hann er niðurbrotinn af prófraunum og hefur létzt um 15 pund á tveimur mán-1 uðum. Ludmilla og Serge eru ást-1 fangin og langar til að gifta sig, en verða að bíða a. m. k. tvö ár eftir íbúð. Yfirmaður I Elínar er óreglumaður. Igor | hatar tengdamóður sína. — Vandamál fólks eru þau sömu um allan heim. I Moskvu eru þau í rússneskum búningi. Eitt, sem menn virðast ekki hafa áhyggjur af, er stríð Á það var aldrei minnzt. Mér j NÝÚTKOMINNI árbók Hins ís- þaðan. Hafa sögusagnir um at- eru vinir. Gjörið svo vel að koma inn). Þeir opnuðu vodka flösku og heimtuðu, að við settumst að kvöldverði með þeim. „Því skyldi ég vlija það?“ Ég eyddi mörgum stundpm í rússneskum réttarsölum og fylgdist með vandræðum „þessa fólks, sem unir sér svo vel“, og stjórnin leysir öll vandamál fyrir. Síðar í þess- um greinaflokki mun ég lýsa allnákvæmlega því, sem ég sá og heyrði. Stúdentar frá Moskvuhá- skóla sögðu mér, að þeir hefðu allt það frelsi sem þeir vildu. Ég spurði Sasha, sem vinnur að rannsóknum í kjarneðlis- fræði, hvort hann gæti ferð- azt borg úr borg í Sovétríkj- unum án þess að hafa innan- ríkisvegabréf sitt. Hann spurði: „Því skyldi ég vilja það?“ Þegar ég sagði honum, að slíkt skilyrði væri einkenni á lögregluríki, hló hann. Og ekki má gleyma þessari ágætu sögu: Ég heimsótti eitt samkunduhús Gyðinga í Moskvu, en í borginni búa 600 þúsund Gyðingar. Mér varð á sú skyssa að bjóða túlknum mínum með mér. Við lentum við hliðina á gömlum hrukk- óttum manni með mikið skegg. Samkvæmt siðvenju hafði hann jarmelka (skotthúfu) á höfði og var kælddur tollis (bænaskjali). Ég spurði hann á jiddisku, hvernig væri að búa við nú- verandi stjórnarfyrirkomulag. Hann horfði á mig óttaslegn- asta augnaráði, sem ég hef nokkurn tíma séð óg hvíslaði: „Gjörið svo vel að spyrja mig ekki slíkra spurninga, meðan aðrir heyra. Ef yður langar til að ræða um þessa hluti, þá skuluð þér koma aftur á morg un — einsömul“. „Allir bræður“. Hvað eftir annað heyrði ég hjá þjónum, þjónustustúlkum, bílstjórum, götusópurum, sölustúlkum, menntaskólanem endum og túlkum, að það væri engin stéttaskipting í Rúss- landi. „Við erum öll jafnrétt há hér“, sagði leiðsögumaður við mig. „í Bandaríkj unum mega blökkumenn ekki kjósa né matast á veitingahúsum né sækja skóla“. (Túlkun Pravda). „Josephine Baker og Paul Robeson urðu að fara frá Bandaríkjnum til að finna frelsi. í Rússlandi eru allir menn bræður“. En tveimur dögum áður, er ég hafði spurt leiðsögustúlku frá Intourist, hvort henni lík- aði starfið, svaraði hún: „Bandaríkjamenn eru mjög þægilegir, en það kemur alltof mikið af Gyðingum frá New York“. Ég heyrði við hvert fótmál, að „veraldlegir hlutir skipti litlu máli“, en ekki leið svo dagur, að fólk byði mér ekki að kaupa fötin utan af mér, skóna mína, veski, sokka, milli pils, hanzka, eymalokka — hvað sem var. Og verðið skipti engu máli. Ferð mín til Rússlands hef- ur verið mér lærdómsrík, heillað mig og vakið hug minn, verið mér skóli, en ekki orlof. Ég borðaði rússneskan mat, ferðaðist í rússneskum strætisvögnum, neðanjarðar. lestum, leigubílum og sov- ézkri þotu. Ég heimsótti snyrti stofu, geðveikrahæli, deilda- verzlun, sjúkrahús, nýlendu- vöruverzlanir, samkunduhús Gyðinga, hlýddi á rómversk- kaþólska messu og sá Moskvu bókasafnið. Ég talaði við rúss neska unglinga, gamalmenni, þjóna, þjónustustúlkur, bíl- stjóra, stúdenta, lækna, af- greiðslufólk, lögfræðinga, verksmiðjufólk, ritstjóra fréttablaða og túlka. Ég horfði á rússneskt sjónvarp, fylgdist með fréttablöðum og hlýddi á útvarp. Ég ferðaðist 14 þúsund míl- ur í þeirri von, að ég gæti orð- ið snortin og gæti talað við eitthvað af því fólki, sem byggir næstvoldugasta land veraldar. Ég varð snortin, og það fékk mér aftur trúna á að menn um allan heim elski hverjir aðra. Ég vona, að ég geti fært reynslu mína í þann búning, að þið munið einnig verða snortin. Mannabeinin við Höföa enskum rœn- 1431 af \. • mgjum frá fannst fólkið hlýlegt og ástúð- lenzka fornleifafélags er m.a. legt, hafa mjög skemmtilega grein eftir þá Kristján Eldjárn, kímnigáfu—líkari okkar eigin þjóðminjavörð og Jón Steffensen kímni en nokkurrar annarrar prófessor um niðurstöður þeirra þjóðar, sem ég hefi heimsótt Rússum fellur mjög vel við Bandaríkjamenn; og að vissu leyti er erfitt að skilja það. Þeir vita aðeins það, sem þeir lesa í sínum eigin blöðum, og það, sem þeir lesa greiðir ekki fyrir vináttu. Kvöld eitt bar Ann Land- ers og ungan lækni frá Buff- alo í Wyoming að garði ó- kunnugra Rússa. Þau kváðust vera Bandaríkjamenn, sem langaði til að koma í heim- Jum. sókn. Rússarnir tóku okkur tveim höndum, buðu okkur velkomin og hrópuðu „Ameri- kansky, droogvy-deetsyeh, pajaloosta". (Bandaríkjamenn a rannsóknum á mannabeinum, er fundust við vegagerð við Höfðaá á Höfðaströnd í júnímár.- uði 1952. En einmitt á þeim slóð- um á að hafa slegið í brýnu milli Islendinga og yfirgangs- samra Englendinga árið 1431 og íslendingar borið hærri hlut. Rannsóknirnar styrkja mjög grun og mega reyndar heita nær ^óyggjandi sönnun um að þarna séu komnar leifarnar af Englend ingum, sem féllu í óeirðum þess- Staðarákvörðun dysjanna röng Skip Englendinga þeirra, sem hér um ræðir, lá fyrir Kol- beinsárósi árið 1431 og munu óeirðirnar hafa orðið skammt burð þennan smám saman breytzt og magnazt. Einnig hafa myndazt sagnir um að ræningj- arnir séu heygðir í dysjum nokkrum við Mannskaðahól í Skagafirði. Rauf Kristján Eld- járn skurði gegnum þrjár af dysj unum þarna í rannsóknarskyni og komst að raun um að þar hef- ur aldrei neinn verið dysjaður. Styður þetta þá skoðun, að mannabeinin við Höfðaá séu einmitt af Englendingunum frá 1431 ,en almenningur hefur smám saman ruglast í staðar- ákvörðun grafar þeirra. Kúpurnar brotnar Jón Steffensen álítur beinin úr fimm mönnum. Kúpurnar eru brotnar og er öruggt að tveir mannanna hafa hlotið áverka í bardaga, af bitrum vopnum, og a. m. k. Tveir hafa verið háls- höggnir. Þá hefur Jón Steffen- sen komizt að raun um, með sam anburði á meðalmáli mannanna frá Höfða við meðalmál íslenzkra karla frá því fyrir siðaskiptin og Lundúnabúa á 17. öld, að tölurn- ar eru mun líkari milli Höfða- mannanna og Lundúnabúa en þeirra fyrrnefndu og íslendinga. Styrkir þetta þann grun að beina grindurnar frá Höfða séu af Eng- lendingum. Sama sýna rannsókn- ir á tannskemmdum og kjálka- garði á beinagrindunum, því tannskemmdir voru miklu al- gengari í Englandi en hér, en kjálkagarður fátíður þar. Er nið- urstaða athugananna á beina- grindunum frá Höfða sú, að þær séu af erlendum mönnum, er hafi lent í vopnaviðskiptum og venð tekmr af lífi. Á'Umá WBEk HRINGUNUM FRA mm L7 (J HAFHA«‘T* «

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.