Morgunblaðið - 18.02.1960, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 18.02.1960, Blaðsíða 11
Fimmtudagur 18. febr. 1969 MORCTJNfíLAÐIÐ 11 Páll Theódórsson mælir daglega geislavirkni í ryki og regnvatni. erfðir. Og í tölum munar þús- und sinnum á því magni, sem þeir svartsýnustu og þeir bjartsýnustu telja skaðlegt. Hér hefir aldrei fundizt nema brot af því magni sem skemm ir frumur en margir erfða- fræðingar eru á móti allri geislavirkni sem hægt er að komast hjá, vilja ekki láta bæta við skammtinn, sem maður fær alltaf og hefur allt- af fengið í náttúrunni. Þeir telja að við getum ekki leyft okkur neina bjartsýni meðan svo lítið er vitað um þetta. Geislavirk efni til rannsókna — Eg sé að þið eruð þarna með armbandsúr. Mælið þið geislavirkni í armbandsúrum? — Já, fólk kemur og biður okkur um að athuga hvort geislavirku efnin, sem sett hafa verið á vísa og tölur úr- anna svo þau lýsi í myrkri, séu of mikil. Alltaf þegar hér hraðminnk- aði á síðastliðnu ári Hvað verður nú eftir spreng- inguna í Sahara ? ingu hefur það? spyr fáfróður blaðamaður. — Það hefur þýðingu fyrir almennar jarðfræðilegar rann sóknir, gefur t. d. hugmynd um hvernig jarðlögin liggja, en það er hagkvæmt, einkum í sambandi við heita vatnið. En Þorbjörn er önnum kaf- inn og er ljósmyndarinn hef- ur fengið að taka mynd af honum og öðrum starfsmönn- um í nýju húsakynnum, hverf ur hann brott og við snúum okkur að undirmönnum hans. FRÁ EÐLISFRÆÐI- Jókst efíir síðustu kíaru- STOFNUN Háskólans er orkusprengingu nýlokið skýrslugerð um Páll Theódórsson, eðlis- mælingar á geislavirkni á fræðmgur, ser um geislamæl- + - mgarnar. Hann kom heim fra Islandi siðastliðið ar og námi og starii hjá dönsku tölur sýna að geislavirkni í ryki er ekki nema hundr- aðasti hluti af því sem var W. fyrir ári og tíundi hluti í regnvatni. Fréttamaður blaðsins brá sér upp í Þjóðminjasafn, þar sem Eðlisfræðistofnunin hefur nýlega fengið inni í kjall- aranum, til að leita nánari frétta af geislamælingum og öðru því sem þar er að gerast. — Aðalverkefnin núna eru á geislavirkum efnum og seg- ulmælingar og smíði á tækj- um til segulmælinga, sagði Þorbjörn Sigurgeirsson pró- fessor, forstöðumaður Eðlis- fræðistofnunarinnar. Hann skýrði ofurlítið frá segulmæl- ingastöð við Leirvog, þar sem eru síritandi segulmælar og mælingum á segulsviðinu úr lofti og á jörðu, með tilliti til segulkortagerðar. — Og hvaða hagnýta þýð- Örn Garðarsson með segul- mælingatæki sitt, hið fyrsta sinnar tegundar. kjarnorkustofnuninni haustið 1958 og hefur síðan annazt reglulegar mælingar á geisla- virkni í ryki og rigningar- vatni hér á landi. Rykkornun- um, sem geislavirku efnin sitja á í loftinu, er safnað í pappírssíur á Rjúpnahæð og eru síurnar teknar kl. 6 á hverjum morgni til mælinga á geislavirkni síðasta sólar- hringsins. Regnvatninu er aft- ur á móti safnað í mánuð, og geislavirkni þess mæld. — Síðan við hófum mælingar hefur geisla- virkni minnkað mjög mik- ið hér, og var núna í des- ember aðeins um 1/100 i ryki af því sem var fyrir ári. Haustið 1958, eftir að síðasta kjarnorkusprengj- an var sprengd, en hana sprengdu Rússar í Síberíu, steig geislavirknin skyndi- lega hér. Um sumarið mældist enn nokkuð mik- il geislavirkni, en síðan hefur hún farið jafnt og þétt minnkandi. Nú er orð- in mjög lítil geislavirkni hér, aðeins 0.03 pc/m3 1 ryki í des., hvað sem verð- ur nú, þegar Fransmaður- inn er farinn að sprengja í Sahara. — Verður þess vart alla leið hingað? — Já, við verðum þess vafalaust varir innan þriggja vikna. — Hefur magn geislavirkni hér nokkurn tíma verið ná- lægt því sem skaðlegt getur talizt fyrir manninn? — Það er lítið vitað um áhrif geislavirkni á lifandi verur. Skaðsamlegu áhrifin eru tvenns konar, sú skemmd sem strax verður á frumum líkamans og skaðinn, sem seinna kemur fram gegnum Fyrsta segulmælingatækið í borholur Þorbjörn Sigurgeirsson minntist í upphafi samtalsins á smíði á tæki til segulmæl- inga. Örn Garðarsson, raf- magnsverkfræðingur, með sér námi í eðlisfræði, hefur í nær eitt ár unnið að smíði á þessu tæki. Og nú þegar því er að verða lokið, er hann á förum til Brookhaven-tilraunastöðv- arinnar í Bandaríkjunum, en til þess hefur hann fengið árs styrk frá Alþjóða kjarnorku- málastofnuninni. — Hvernig stendur á því að greinar koma um slíkt í blöð- unum, streyma úrin til okk- ar. Við höfum þó aldrei fund- ið meira magn en það sem algengast er að nota. Meðan ég stend við, kemur Þórunn Þórðardóttir, fiski- fræðingur, með vövka í til- raunaflösku. Hún er farin að nota geislavirk efni í sam- bandi við svifrannsóknir. Eg spyr Pál, hvort hann fái verk- efni frá fleiri stofnunum, og hann segir, að tilraunir hafi verið gerðar til að nota geisla- virk efni við rennslismæling- ar fyrir vatnsveitur og vatna- mælingar og að próf. Davíð Davíðsson hafi notað slík efni dálítið til lækninga. Mælingar á þessum efnum annast Eðlis- fræðistofnunin. — Það leikur ekki vafi á því að í framtíðinni verða geislavirk efni notuð í sjúkra- húsúm og við margháttaðar rannsóknir í sambandi við landbúnaðinn, segir Páll. — Þetta er tækni, sem kemur til með að verða þáttur í tækniþióuninni og það ekkert síður í litlum þjóðfélögum sem okkar. Þessar mælingar á ryki og regnvatni, sem við gerum núna, koma þegar fram í sækir sjálfsagt ekki til með að verða nema lítill hluti af starfi okkar. — Nokkrar ákveðnar fyrir- ætlanir? — Það er margt sem kemur til greina, Til að nefna eitt- hvað má geta þess að Gunnar Böðvarsson hefur áhuga fyrir að láta mæla innihaldið af þungu vetni í vatni, með til- liti til almennra upplýsinga um heita vatnið. En það kost- ar miklar rannsóknir. — Ég hélt þið vilduð enga óþarfa notkun á geislavirkum efnum? — Það stafar engin hætta af litlu magni af geislavirkum efnum, sem maður hefur vald á. Þeim er haldið innan af- markaðs svæðis og dreifast ekki. 'l i l Þorbjörn Sigurgeirsson, prófessor, veitir Eðlisfræði- stofnuninni forstöðu. þið fóruð að smíða slíkt tæki sjálfir? spyr ég Örn. — Sambærileg tæki eru ákaflega dýr, kosta 6—12 þús. dollara, og reyndar engin slík til notkunar í borholur, þar sem hitinn getur orðið 200 stig. Ég veit ekki til að neinn hafi mælt í holu með jafnháu hitastigi og hér. — Er þetta merkilega tæki þá fyrsta sinnar tegundar i heiminum? — Já, ég held að það sé hvergi til annars staðar. Rúss- ar hafa að vísu mælt í bor- holum, en þeirra tæki er byggt allt öðru vísi upp. Við teljum þetta tæki einfaldara. Það byggist á segulmögnun vökva, sem inniheldur vetni. — Og er nú tækið tilbúið? — Já, eiginlega, en ég er að vinna að endurbótum á því, í sambandi við notkun þess í heitum borholum. Ég fæ að skoða þetta merkis tæki og verð fyrir hálfgerð- um vonbrigðum yfir að það skuli ekki vera fyrirferðar- meira, en allar þessar víra- flækjur vaxa þó leikmanni í augum. — Þetta tæki er ákaflega þægilegt í meðförum. Við höf um meira að segja farið með það upp á Esju, segir Örn. En nú hætti ég að spyrja fleira út í flókin vísindi og kveð. E. Pá. i I t Síldveiðar Norðmanna ÁLASUNDI, 16. febrúar. — (NTB) — í DAG hefur orðið einn bezti afladagurinn á norsku síld- veiðunum. Bendir allt tii þess að dagsveiðin komist upp fyr- ir 200 þúsund hektólítra. En kl. 9 í kvöld höfðu horizt á land á þessum eina degi um 150 þús. hl. Voru þá enn mörg skip á leið í höfn. Þrátt fyrir þetta gætir mikillar óánægju meðal fiskimanna vegna þess hve síldin stendur djúpt og munu enn í dag alltof fáir í stór- afla. Mikið af netum skemmdist m. a. við að festast í botninum og „búmmköstin" voru óteljandi. Einstöku bátar voru heppnir og fengu milli 2 þús. og 3 þús. hl. afla. Heldur batnaði veiðin, þeg- ar leið á kvöldið. Veður helzt á- gætt og lagði mikill fjöldi rek- netabáta úr höfn í kvöld. Skortur á vatni og vinnuafli Það óhapp varð í Kristjáns- sundi í dag að síldarbátur villtist sl. nótt, er hann var að koma í höfn. Sigldi hann inn á vitlausa vík, en þar hagaði svo til að há- spennuleiðsla lá yfir víkina. Reif báturinn hana niður með mastr- inu. Aleiðingin varð sú, að vatna dæiur bæjarins stöðvuðust og olli vatnsskorturinn erfiðleikum við vinnslu síldarinnar. MikiU skortur er á starfsliði í Kristjáns- sundi. Er síldin nú söltuð hvíld- arlaust. Mestur hörgull er á sölt- unarstúlkum. Ef aflahrotan held- ur áfram er í ráði að stöðva allar framkvæmdir á vegum bæjarina og senda starfsmennina í síldina.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.