Morgunblaðið - 28.02.1960, Blaðsíða 13

Sunnudagur 28. febrúar 1960
MORGVNBLAÐIÐ
13
i»ESSI mynd biríist í Morgunblaðinu 2. september 1958, og er tekin út af Dýrafirði. Brezka herskipið á myndinni er H. M. S.
Bussel, sem mjög kom við sögu fyrstu daga fiskiveiðideilunnar. — Nú hafa Bretar ákveðið að kalla herskip sín heim af íslands-
miðum og telja þá ákvörðun munu styrkja aðstöðu sína á Genfarráðstefnunni.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard 27 febrúar
H« C. Hansen
Útför H. C. Hansen, forssetis-
ráðherra Danmerkur, fer fram
nú um helgina. Jarðarförin verð-
ur vafalaust vegleg og fjölmenn.
Emil Jónsson ráðherra verður
þar fulltrúi ríkisstjórnar Islands
og í fylgd með honum Gísli Jóns-
son formaður utanríkismálanefnd
ar og Islands-deildar norræna
ráðsins.
Með H. C., eins og hann var
kallaður, hafa Danir misst einn
sinn mikilhæfasta mann og jafn-
aðarmenn á Norðurlöndum for-
ingja, sem þekktur var í hópi
jafnaðarmanna og stjórnmála-
manna um alla Vestur-Evrópu og
víðar.
íslendingum var H. C. Hansen
mjög velviljaður. Hingað hafði
hann komið nokkrum sinnum og
var vel metinn af öllum, sem
honum kynntust. Hið óformlega
frjálsa viðmót hans átti einkar
vel við okkar skap.
Lítil endur-
minnisig
. H. C. Hansen var mikill að-
dáandi málverka Jóhannesar
Kjarvals og hafði mætur á sjálf-
um listamanninum. Er hann var
staddur hér sumarið 1958 í opin-
berri heimsókn, minnist sá, er
þetta ritar, þess að hann var
morgunn einn á gangi eftir Aust-
urstræti. Sá hann þá H.C. og
Kjarval vera að fara upp í bíl
með öðrum mönnum. Er þeir óku
vestur götuna, kölluðu þeir á
bréfritarann og buðu honum með
sér. Ferðinni var þá heitið til að
skoða málverk eftir Kjarval víðs-
vegar um bæinn. Var síðan hald-
ið í nokkur hús, m.a. einkaheim-
ili, þ. á. m. í verkamannabústöð-
um og málverk meistarans skoð-
uð. Ferðalagið tók svo langan
tíma, að nokkuð var liðið fram
yfir það, sem forsætisráðherrann
átti að vera kominn á ákveðinn
stað til að leggja í för til Þing-
valla eða austur yfir Fjall ásamt
einhverjum heldri mönnum. En
H.C. gaf sér góðan tíma, bæði til
að virða fyrir sér málverkin og
spjalla við heimamenn, þar sem
komið var, sumstaðar húsmóður-
inni að óvörum. H. C. Hansen
rabbaði glaðlega við alla, enda
hafði hann komizt til hinna
æðstu valda, ekki sízt vegna ó-
venjulegra hæfileika til að um-
gangast menn úr hinu ólíkasta
umhverfi, og í Danmörku brá
hann því fyrir sig á mannfund-
um að syngja fyrir áheyrendur
og spila sjálfur undir á mandolín.
Greiiiin, sem livarf
Frásögn Morgunblaðsins af
greininni um bók Jóns Krabbe
sem hvarf úr miklum hluta
danska blaðsins Politiken, hefur
að vonum vakið nokkra furðu
hér á landi, einkum eftir að menn
höfðu kynnst efni hinnar horfnu
greinar í þýðingu Morgunblaðs-
ins. Þar var á hlutlausan hátt
sagt frá endurminningum Krabb-
es um skipti Kristjáns konungs
X við Islendinga, en enginn mað-
ur er þeim kunnugri en einmitt
Jón Krabbe. Frásögn hans er því
ómetanleg heimild fyrir alla þá,
sem satt vilja vita um síðasta
kafla í sögu sambands Islands og
Danmerkur.
Sá kuldi í garð Islendinga, sem
eftir 1944 hefur orðið vart hjá
sumum Dönum, og greinarhöf-
undur víkur að, stafar ekki sí?t
af því, að þeir hafa ekki viljað
kynna sér báðar hliðar málsins.
í fullu samræmi við það er, að
nú skuli reynt að fela hina stór-
merku frásög'n Jóns Krabbe.
Skoðanir hans eru þó mótaðar af
sjónarmiði manns, sem í lengstu
lög vildi halda sambandi land-
anna. Allra sízt hafa Danir á-
stæðu til að kvarta undan því,
að sambandinu skyldi slitið á
meðan stríðinu stóð. Þar var far-
ið eftir tímamörkum, sem ákveð-
in höfðu verið strax 1918, þegar
ómögulegt var að sjá, hvernig á
mundi standa aldafjórðungi síð-
ar. Því til viðbótar kemur, að
rökin fyrir meðferð Dana á mál-
efnum íslands voru þau, að þeir
gætu veitt íslendingum vernd.
Margir íslendingar voru ætíð van
trúaðir á þá vernd. Islendingum
er að vísu sízt til ánægju að rifja
upp ógæfu Dana á árunum 1940
—1945. En ástæðulaust er að
gleyma þvi, að þá sannaðist, að
því fór fjarri, að Danir gætu veitt
íslendingum vernd. ’ Sambandið
við þá faerði einungis auknar
hættur yfir ísland. Héðan af hef-
ur allt þetta aðeins sögulega þýð-
ingu. En þegar Islendingar verða
þess varir, að Danir vilja dylja
jafnvel þá túlkun á málstað Is-
lendinga, sem Dönum er hag-
stæðust, þá er því síður ástæða
fyrir íslendinga að gleyma hinu
sanna samhengi.
Bretar hverfa
úr íslenzkri
landhelgi
Ákvörðun Breta að hverfa úr
íslenzkri landhelgi, a. m. k. fram
yfir Genfarráðstefnu, hlýtur að
vekja fögnuð hér á íandi. I því
efni skiptir ekki máli, þó að Bret
ar hafi nú fyrirvara á, svo að
sumir segi, að þetta sé einungis
af klókindum gert, vegna þess að
á þennan veg ætli Bretar að búa
sér betri vígstöðu á sjálfri Genfar
ráðstefnunni. Ef vígstaða Breta
verður betri þar af þeim sökum,
sannar það ótvírætt, að herhlaup
Breta hingað hefur orðið þeim til
tjóns, en ekki til styrktar, eins
og þeir ætluðu. Allt þetta flan
Breta var þeim frá upphafi til
vanvirðu. Út yfir mundi þó taka,
ef þeir hörfuðu héðan undan al-
menningsálitinu einungis á með-
an á ráðstefnunni stæði og kæmu
aftur að henni lokinni. Að ó-
reyndu verður því ekki trúað, að
Bretar muni láta slíka skömm
um sig spyrjast, þó að það sé nú
haft við orð, á meðan verið er
að sætta ofstækismenn þar í landi
við, að Bretar losi sig úr sjálf-
heldunni, sem þeir settu sig í með
frumhlaupi sínu.
Mikill sigur
Um það verður ekki villzt, að
brotthvarf Breta úr landhelginni
nú er mikill sigur fyrir Islend-
inga. Af því sannast einnig,
hversu gersamlega ástæðulausar
voru dylgjur stjórnarandstæð-
inga, bæði Framsóknar og komm-
únista, um, að núverandi stjórn-
arflokkar nyggðu á undanhald í
landhelgismálinu. Sigurinn nú
hefur ekki sízt unnizt vegna þess
að eftir fall V-stjórnarinnar
hefur verið haldið á málinu af
hálfu Islendinga í senn með festu
og hyggindum. Auðvitað er þetta
enginn fullnaðarsigur. Nú er okk-
ar að halda svo á, eftir því sem
við bezt getum, að brotthvarf
Breta verði ekki einungis til
bráðabirgða, heldur upphaf fulln
aðarsigurs okkar í málinu. Það
gerurn við m.a. með því að sýna
algera þjóðareiningu um málið.
Eðlilegt er, að hún komi m.a.
fram í því, að fulltrúar allra
flokka fari á Genfarráðstefnuna.
Endurtökum ekki
ndstökin
Ráðstefnuna 1958 sóttu utan-
ríkisráðherra og sjávarútvegs-
málaráðherra, sem ákvörðun
landhelgisstærðarinnar þá heyrði
undir, ásamt nokkrum sérfræð-
ingum. Sjálfstæðismönnum, sem
þá voru í stjórnarandstöðu var
ekki gefinn kostur á því að senda
fulltrúa. Auk ráðherra, sem með
málið fara, eru sérfræðingar nú
sjálfsagðir eins og áður. Eðlilegt
er að fulltrúum stjórnarandstöð-
unnar verði einnig boðin þátt-
taka. Með því sanna Islendingar
gegn umheiminum, að þeir standi
sem einn maður í þessu máli.
Sjálfstæðismenn hafa aldrei
efast um, að það vaki jafnt fyrir
öllum Islendingum að fá sem
stærsta landhelgi. Nú er um að
gera að láta ekki deilur um það,
sem liðið er, verða til sundrung-
ar, heldur hitt, að allir leitist í
sameiningu við að vinna sigur í
málinu.
Jafnvel brezk blöð eru nú far-
in að tala um, að sennilega muni
Islendingar verða ofan á. Lang-
líklegasta leiðin til þess að svo
megi fara er að stuðla að sam-
þykkt á tillögu Kanada um 6
mílna landhelgi að viðbættri 6
mílna fiskveiðilögsögu. Talið er,
að ýmsar stjórnir, sem áður voru
tvístígandi í þessum efnum, muni
nú verða þeirri tillögu fylgjandi,
a. m. k. sem varatillögu, svo að
ráðstefnan verði ekki árangurs-
laus.
Vandasöm sigling
Þó að við teljum nú miklar
líkur til fullnaðarsigurs í land-
helgisdeilunni, þá er rétt að hafa
í huga, að ísland er ékkert stór-
veldi, heldur hið smæsta af öll-
um smáríkjum. Ef við gætum
mála okkar ekki sjálfir, þá er
hætt við að aðrir virði sjálfstæði
okkar lítils.
Ýmsir þeir, sem okkur eru
margfalt mannfleiri og voldugri,
eiga oft í vök að verjast. Erlend
blöð hafa að undanförnu gert sér
mjög tíðrætt um þá meðferð, sem
Krúsjeff veitti forseta og utan-
ríkisráðherra Italíu í heimsókn
þeirra til Moskvu á dögunum.
Sagt er, að einræðisherrann hafi
hreytt í þá beinum óvirðingar-
orðum, þegar á daginn kom, að
þeir voru eindregnir í að halda
Italíu innan varnarsamtaka lýð-
ræðisþjóða, en Krúsjeff hafði
fengið þá hugmynd að ítalir
væru orðnir hikandi í fylgd sinni
við hin lýðræðisríkin. Á hinn
bóginn fara Bandaríkjamenn
ekki dult með, að ef Castro eða
aðrir Kúbumenn geri það land
að bækistöð fyrir Sovétrikin eða
að kommúnisku hreiðri, þá munu
þeir ekki þola það.
Sjálfstæði þjóða er fjöregg, sem
þær verða að fara varlega með.
Ef fjárhagslegu sjálfstæði er glat
að, verður val-frelsið lítið. Hætt
er við, að stjórnarfarslegar viðj-
ar verði þá einnig skjótlega á
lagðar. E. t. v. í fyrstu svo, að
sem minnst verði áberandi, en
eigi mun þó lengi að bíða þess,
að allur landslýður finni til frels
issviftingarinnar.
Þeim sjálfum
um að kenna
Stefna V-stjórnarinnar í efna-
hagsmálum hlaut að leiða til fjár-
hagslegs ósjálfstæðis. Því kerfi,
sem við þá bjuggum við, varð
ekki haldið áfram nema með
stöðugum erlendum lántökum, til
þess að kaupa þær vörur, sem
við helzt getum án verið. Þeirri
svikamyllu var komið upp til
þess að reyna að dylja fyrir al-
menningi, að skrásetning krón-
unnar var algerlega röng, eins
og forystumenn Framsóknar og
kommúnista viðurkenndu í öðru
orðinu, þó að þeir væru ófáan-
legir til þess að tal.a afleiðing-
unum af þeirri staðreynd.
Nú fjargviðrast þeir yfir, a3
almenningur verði að taka á sig
byrðar, af því að svikamyllan er
rifin og stefna á til heilbrigðari
lífshátta. Hvernig sem nú var að
farið, varð ekki hjá því komizt,
að þjóðin tæki á sig nýjar álögur.
Spurningin var sú ein, hvort
þeim ætti að haga svo, að lengra
væri stefnt út í ófæru og ósjálf-
stæði, eða þjóðin gerði sér grein
fyrir hvar hún væri stödd og
sækti fram til raunverulegs sjálf-
stæðis, einnig i efnahagsmálum.
Hindrum ný ja
krónufellin«;
Viðurkenning á undanfarandl
krónufellingu er ekki hið sama
og felling á krónunni, heldur ein-
ungis staðfesting á því, sem orðið
er og með engu móti verður um-
flúið. Þegar kommúnistar og
Framsóknarmenn mikla nú sem
allra mest þá örðugleika, sem
fram undan eru, þá bera þeir
sakir á sjálfa sig. Það er þeirra
eigið atferli, sem leitt hefur til
þess, að um sinn verður að rýra
kjörin svo sem raun ber vitni. •
Nú er verið að hverfa af ógæfu
brautinni, sem lagt var út á með
verkfallinu mikla 1955. Þá vör-
uðu Sjálfstæðismenn við afleið-
ingunum. Þeim aðvörunum var
ekki skeytt. Ábyrgð þess skeyt-
ingarleysis hvílir fyrst og fremst
á kommúnistum, Hannibalistura
og bandamönnum þeirra í for-
ystuliði Framsóknar, Hermanni
Jónassyni og Eysteini Jónssyni,
sem þá lét teygja sig af réttri
braut gegn betri vitund, eins og
hann þá lýsti í fjölmörgum um-
mælum, sem enn eru þjóðinni 1
minni.
Spurningin er sú, hvort al-
menningur kýs heldur að halda
áfram krónufellingu með öllum
þeim afleiðingum, sem þjóðin
þekkir af reynslu síðustu tveggja
áratuga, eða taka upp nýja
stefnu, sem leiðir til frelsis og
sjálfstæðis einstaklinga jafnt sem
þjóðarheildar. „V
Gjaldþrot
búnaðarsjóða
Ein afleiðing óstjórnarinnar a9
undanförriu kemur fram í gjald-
þroti framkvæmdasjóða, svo sem
ræktunarsjóðs, byggingarsjóðs
sveitanna og fleiri. Þessir sjóð-
ir voru látnir taka lán á lán ofan
í erlendum gjaldeyri, jafnframt
því sem þannig var stjórnað að
óumflýjanlegt var að krónan hrið
félli í verði.
Framsóknarmenn segja nú, að
vandinn sé enginn annar en sá
að láta þessa sjóði fá nýtt er-
lent fé. Þeim fer eins og gjald-
þrotamanni, sem segir: Ég er alls
ekki gjaldþrota, ef aðrir láta mig
fá peninga til að forða gjald-
þrotinu. Aðrir eiga að borga ó-
reiðubrúsa Framsóknar. Nú
leggja Framsóknarmenn til að
ríkið greiði 160 millj. kr. í þessu
skyni. Við þau framlög hefði ver-
ið unnt að sleppa, ef þeir hefðu
ekki hagað framkomu sinni i
efnahags- og fjármálum, eins og
þeir hafa gert frá árinu 1955.
Eins segja þeir, að ekki væri
nú vandræði með fé til íbúða-
lána, ef fjár hefði verið aflað á
síðasta ári! En sjálfir létu þeir
1958 eyða peningum, sem fyrst
var aflað 1959, og skildu við efna
hag þjóðarinnar svo, að við
greiðsluþroti lá jafnt inn á við
sem út á við. Ef aðrir hefðu ekki
komið til í árslok 1958 og bjarg-
að því sem bjargað varð, mundi
nú ekki nægja 38 krónur í hvem
dollar heldur þyrfti 60 krónur.