Morgunblaðið - 18.03.1960, Qupperneq 12

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 18. marz 1960
Föstudagur 18. marz 1960
MORGUNBLAÐIÐ
13
12

Útg.: H.í Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
.Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vi vur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 40,00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 2.00 eintakið.
VÍÐTÆK ÁHRIF
CJEGJA má, að efnahagsráð-
stafanirnar, sem nú eru
að nokkru komnar til fram-
kvæmda, snerti að einhverju
leyti svo til hvert mannsbarn
í landinu. Mun ýmsum finn-
ast kostur sinn þrengjast
nokkuð um stund. Að vísu er
flestum ljóst, að verið er að
forða þjóðinni frá alvarlegum
þrengingum í efnahagsmál-
unum, jafnframt því, sem
lagður er grundvöllur að
heilbrigðri framþróun, enda
mun hver hugsandi maður
skilja, að enginn ríkisstjórn í
lýðræðislandi gerir svo rót-
tækar ráðstafanir, aðeins sér
■til dægrastyttingar.
Ástandið var orðið svo
alvarlegt að skjótra að-
gerða var þörf, og núver-
andi stjórnarflokkar voru
ákveðnir í að gera heil-
steyptar og varanlegar
ráðstafanir, til þess að
þjóðin gæti átt kost á að
losna við hinar árlegu, ill-
ræmdu bráðabirgðaráð-
stafanir, með öllum þeim
vandræðum, er af þeim
hlutust.
Byrðunum skipt á alla
Eitt megineinkenni fyrri
záðstafana var það, að reynt
var að bæta aðstöðu eins hóps
á kostnað annars. Nú er
nokkrum byrðum skipt niður
á alla, þannig að aðeins eru
gerðar sérstakar ráðstafanir
vegna barnmargs fólks, ör-
yrkja og gamalmenna. En öll
þjóðin mun líka njóta ávaxt-
anna af heilbrigðara efna-
hagslífi. Og er sá munur því
stórkostlegri, þeim mun bet-
ur, sem menn gera sér grein
fyrir, hvílíkur voði var fram-
undan.
Réttlæti
Þjóðin var komin í þá að-
stöðu að henni var lífsnauð-
syn á að spara nokkuð um
stund. Þegar svo stendur á
er það skilyrði fyrir miklum
árangri, að eins mikils rétt-
lætis sé gætt eins og í mann-
legu yaldi stendur. Þá getur
enginn stétt manna haldið
því fram að önnur muni
græða á hennar kostnað.
Þetta sjónarmið'hefur núver-
andi ríkisstjórn vissulega
haft að leiðarljósi.
Raunverulega ástæðu til
til að harma liðinn tíma
hafa því aðeins þeir, sem
græddu mikið á höftunum
og spillingunni, er af þeim
leiddi.
ÞAKKARSKULD
■JJM þessar mundir er merk-
ur félagsskapur í Banda-
zíkjunum 50 ára. Það er
„Society for the Advance-
ment of Scandinavian Study“,
sem unnið hefur að því að
.auka áhuga manna á nor-
xænni menningu í bandarísk-
iim skólum. Hefur félags-
skapurinn einkum einbeitt
sér að eflingu norrænna
fræðirannsókna og orðið vel
ágengt í því starfi.
Eitt af höfuðverkefnum fé-
lagsskaparins hefur verið að
halda úti merku tímariti,
„Scandinavian Study“, þar
sem birtar hafa verið greinar
um norrænar bókmenntir,
auk þess sem tímaritið hefur
birt þýðingar á þessum sömu
bókmenntum á ensku og þar
með aukið hróður þeirra um
víða veröld. Hafa íslenzkar
bókmenntir ekki borið þar
skarðan hlut frá borði og því
full ástæða fyrir okkur til
að veita starfsemi félagsins
fyllstu athygli. Margir merk-
ir vísindamenn hafa lagt hönd
á plóginn til að gera ritið sem
bezt úr garði, og má geta
þess að formaður félagsins nú
er prófessor Lee M. Hollend-
er, sem þýtt hefur Njálu á
enska tungu ásamt öðrum, og
fjölmörg dróttkvæði, sem er
mjög vandasamt verk.
Kynning íslenzkra
bókmennta
Við íslendingar erum lítil
þjóð og höfum ekki af mörgu
að státa samanborið við stór-
þjóðirnar. Við stöndum því í
þakkarskuld við þá, sem hafa
vilja og þekkingu til þess að
kynna íslenzkar bókmenntir í
útlöndum. Ef slík kynning er
vel af hendi leyst, getum við
haft af því nokkurn sóma.
„Society for the Ad-
vancement of Scandinavi-
an Study“ hefur leyst sitt
mikilvæga hlutverk vel af
hendi. Fyrir það stöndum
við í þakkarskuld við fé-
lagið.
Ku Klux Klan
Er þessi illræmdi óa Idar-
flokku r enn aðfara áslúfana?
íyiARGT bendir nú til,
H að til úrslita muni
draga á einhvern hátt í
kynþáttavandamálinu í
Bandaríkjunum, áður en
langt líður. Undanfarið
hafa staðið yfir „mara-
þon-umræður“ í banda-
ríska þinginu um nýja
kynþáttalöggjöf — og
segja kunnugir, að sjald-
an eða aldrei muni hafa
verið haldnar jafnmarg-
ar og langar ræður um
neitt mál í þinginu sem
þetta. -— Á meðan þing-
mennirnir deila þannig
næstum dag og nótt,
hafa negrarnir í Suður-
ríkjunum á ýmsan hátt
lagt áherzlu á réttarkröf
ur sínar, og hefir það
þegar valdið nokkrum
árekstrum, þótt það
muni raunar hafa ver-
ið í fremur smáum stíl.
Einmitt á þessum tíma
hafa ungir, hvítir^ofbeldis-
seggir ráðizt á negra nokk-
urn í Houston í Texas og
misþyrmt honum á svo
hrottalegan hátt, að við-
bjóð hefir vakið bæði í
Bandaríkjunum og erlend-
is. Drógu þeir blökkumann
inn, Felton Turner, sem er
27 ára gamall, út í skóg,
hengdu hann upp í tré,
þannig að höftiðið vissi nið-
ur, börðu hann síðan misk-
unnarlaust — og ristu lóks
bókstafina „ K K K “ með
hnífum í hold hans.
t „Ku Klux K1an“?
Ekki er Ijóst, hvort þetta
merkir það, að hinn ill-
ræmdi félagsskapur „Ku
Klux Klan“, sem á sínum
tíma vakti ótta og skelf-
ingu víða um Bandaríkin,
sé aftur kominn á stúfana
og hafi skipulagt þetta níð-
ingsverk. Hitt er víst, að
hugarfarið á hak við þetta
viðbjóðslega ódæði virðist
vera í fullu samræmi við
ofbeldistilhneigingar þær,
sem einkennt hafa flest
sem vitað er, að „innsti
hringurinn“ heldur enn
saman og hefir haldið skipu
lagi hreyfingarinnar við, er
ekki hægt að ganga fram
hjá þeim möguleika, að
negrahatararnir reyni að
efla samtök sín á ný, nú
þegar tilraun er gerð til-
þess að tryggja betur en
áður réttarstöðu blökku-
manna — og þeir sjálfir
virðast vera að eflast í bar-
áttunni.
| Gamanið varð
blóðug alvara
Ku Klux Klan var eigin-
lega stofnað í hálfgerðu
gamni, fyrir jólin 1865 - en
gamanið varð fljótlega að
blóðugri alvöru. Það voru
sex Suðurríkjamenn, vopna
bræður úr borgarastyrjöld-
inni, sem ákváðu 1865 að
halda áfram kunningsskap
sínum — í leynilegu félagi.
Stórmeistari Ku Klux
Klans „vígir“ nýjan
foringja
— Einn þeirra, sem kunni
eitthvert slangur í grísku,
stakk upp á því, að þeir
nefndu félag sitt „Kyklos"
(sem þýðir hringur).Annar
verk þess félagsskapar.
Ku Klux Klan hefir lítið
sem ekkert látið á sér
kræla síðan FBI, ríkislög-
reglan, gerði allsherjarher-
ferð gegn félagsskapnum
fyrir um 6 árum. En þar
Klan“. Aðrar skýringar eru
reyndar til á uppruna þessa
undarlega nafns.
| Uppgötvuðu mátt
Síðan var kosinn „stór-
meistari“ og aðrir foringjar
Samkomur
Klan-manna
■ ji'ýý umhverfis
brennandi
krossmörk
vöktu negr-
unum ógn og
skelfingu . . .
vildi gera þar smábreyt-
ingu á og kalla það „ku-
klux“ — það væri leyndar-
dómsfyllra. Sá þriðji, sein
var Skoti, vildi bæta víð
„klan“ (ætt) — og þannig
varð nafngiftin „Ku Klux
Þeir, sem réðust
á negrann í
Houston nýlega
ristu „KKK“ á
húð hans. —
Tdknar það, að
Ku Klux Klan
hafi verið þar
að verki.
— Og þeir félagar skemmtu
sér ágætlega á næturfund-
um sínum, sem haldnir
voru umhverfis brennandi
krossmark eínhvers staðar
úr alfaraleið, í hæðadrö'g-
um eða dimmum skógum.
— Allt fór fram með spekt,
og ekki dró til neinna tíð-
inda — fyrr en Klan-félag-
arnir uppgötvuðu, að hinar
dulafullu nætursamkomur
þeirra ollu hinum hjátrúar-
fullu negrum mestu skelf-
ingu. — í augum meirihiuta
hvítra manna í Suðurríkj-
unum voru negrarnir á
þessum tíma ógnun við
hvíta kynstofninn, er varð
að vinna gegn af alefli —
og nú gerðu þeir Klan-
menn sér ljóst, að þeir
höfðu lagt sér vopn í hend-
ur í þessari baráttu — án
þess að sú væri ætlunin í
upphafi.
t Skipulagðar ógnir
Og nú hófst ógnaröld
mikil — og „K-in“ þrjú
urðu brátt tákn hvers kon-
ar ógna, misþyrminga og
dauða. — Þeir Klan-menn
fóru um ríðandi í nátt-
myrkrinu, klæddir hvítum
kuflum og berandi kyndla
í höndum — og negrar, sem
að þeirra dómi höfðu troð-
ið hvítum mönnum um tær
á hinn minnsta hátt, sem og
hvítir, sem dirfðust að tala
máli hinna blökku, voru
dregnir með valdi út af
heimilum sínum og barðir
og brennimerktir með
þrem K-um. Þeir, sem
meira höfðu af sér brotið,
að dómi „Klansins", hlutu
enn verri meðferð. Þeim
var velt upp úr tjöru o-~
síðan fiðri — sem eitt ban-
aði mörgum manninum —
og að sumum var eldur bor-
inn að þessu loknu. Þá var
auðvitað ekki að lokum að
spyrja.
— Er frá leið, komst föst
skipun á „starfsemi" félags
skaparins. Skipulögð var
allsherjarherferð gegn negr
um og þeir teknir af lífi án
dóms og laga — og hvers
konar ógnir voru fram-
kvæmdar á kerfisbundinn
hátt. Og svo var komið um
1870, að segja mátti, að Ku
Klux Klan stæði sem sigur-
vegari. — Hin ýmsu lög, er
tryggja skyldu rétt negra,
voru í raun og veru að
angu gerð.
t Brotinn á bak aftur
— reis upp tvíefldur
Brátt var „Klaninn“ orð-
inn að allsherjar-glæpafé-
lagi, sem ruplaði, rændi og
myrti, hvar sem var og hve
nær sem var — án tillits
til þess, hvort í hluí áttu
hvítir eða svartir. Loks var
mælirinn fullur — neyðar-
ástandi var lýst í ýmsum
ríkjum og gagnger herferð
hafin gegn óaldarf'okknum.
Og smám saman tókst að
brjóta veldi hans á bak
aftur. — En á árum fyrri
heimsstyrjaldarinnar var
„reglan“ vakin upp að
nýju — og jókst nú mjög
fylgi á fáeinum árum. Svo
mjög, að talið er, að 9
milljónir manna hafi verið
innan vébanda Ku KIsix
Klan, þegar langt var kom-
ið á þriðja tug aldarinnar.
Eftir réttarhöld, sem
fram fóru 1923, þar sem
fyrrverandi Klan-félagar
vitnuðu um það, að peir
hefðu séð nokkra menn
brennda lifandi, snerist al-
menningsálitið svo eindreg-
ið gegn.óaldarflokknum, að
það varð til bess að fækka
félagatölunni niður í h.u.b.
eina milljón — og síðan má
segja, að hann hafi ekki
bórið sitt barr, þótt hann
Hinn 27 ára gamli
blökkumaður, Felton
Turner, eftir að ungir
ofbeldismenn höfðu
misþyrmt honum á
hinn hrottalegasta hátt
— Þeir ristu merki Ku
Klux Klans með hníf-
um á líkama hans. —
hafi öðru hverju látið á sér
kræla og virðist ótrúlega
lífseigur.
| Barsmíð og sálma-
söngur
Til dæmis gerðist það í
Norður-Karolina aðfara-
nótt 7. október 1950, að
kuflklæddir menn réðust
inn á heimili Bents nokk-
urs Graingers og ungrar
konu, Dorothy Martins,
drógu þau upp úr rúmum
Framh. á bls. 16.
"r"'rkriP kuflklæddir félrgar i Ku KIux Klan á
væturfi.
Jón Ásbjörnsson hœstaréttar-
dómari sjötugur í dag
JÓN Ásbjörnsson hæstaréttar-
dómari, sem í dag stendur á sjö-
tugu, á að baki sér langan og
merkan starfsferil sem lögfræð-
ingur, því á þessu ári munu liðin
50 ár frá því að hann haslaði sér
völl á þeim vettvangi með inn-
göngu í lagadeild Háskóla ís-
lands. Að afloknu glæsilegu
embætisprófi árið 1914 hóf hann
málflutning hér í Reykjavík og
varð málflutningsmaður við
landsyfirréttinn og síðar Hæsta-
rétt, er hann var stofnsettur árið
1920. Starfrækti Jón málflutn-
ingsskrifstofu hér í Reykjavík og
stundaði málflutningsstörf þar til
hann var skipaður dómari í
Hæstarétti 1. maí 1945.
Það mun sannmæli allra þeirra
sem á því vita skil, að eigi hafi,
að öðrum ólöstuðum, getið annan
lögmann ágætari í stétt málflutn-
ingsmanna en Jón Ásbjörnsson,
meðan hann starfaði á þeim vett-
vangi. Fóru þar saman mann-
kostir og lagaþekking ásamt
óþreytandi samviskusemi í hags-
munagæzlu þeirra mörgu aðilja,
einstaklinga og stofnana, sem
fólu honum forsjá mála sinna.
Stundum verður þess vart, að
hnútum sé kastað að málflutn-
ingsmannastéttinni og hlutur
hennar í þjóðfélaginu ekki talinn
mikilvægur og má vera að stöku
sinnum megi með réttu finna að
hagsmunagæzlu og þjónustu ein-
stakra manna innan hennar. En
slík tilfelli hggga þó ekki þeirri
staðreynd, að málflutningsmaður
inn — lögmaðurinn — gegnir á-
byrgðarmiklum trúnaðarstarfa,
sem einstaklingarnir og þjóðfé-
lagið í heild eiga mikið undir að
vel sé ræktur, og Jón Ásbjörns-
son var einmitt tvímælalaust
einn þeirra mikilhæfu lögmanna,
sem gera garðinn frægan og lyfta
stéttinni til þess vegs, sem henni
að réttu lagi ber, enda fór svo
sem vænta mátti, mikið orð af
honum sem lögmanni.
En mannkostir þeir og eigin-
leikar, sem einkenndu Jón Ás-
björnsson sem lögmann, hafa eigi
síður notið sín eftir að hann sett-
ist í dómarasæti. Sá er þetta rit-
ar átti þess fyrst kost að kynnast
þeirri hlið Jóns, er hann var skip
aður dómari í Félagsdómi, fyrst
sem varadómari 1938 og síðar
aðaldómari 1941. Var það mikils
virði fyrir þenna nýstofnaða dóm
stól, sem um margt þurfti að
skýra og marka leikreglur í við-
skiptum atvinnurekenda og
verkamanna, að njóta lögvísi og
leiðsagnar svo mikilhæfs lög-
manns.
Dómarastörfum sínum í Hæsta
rétti hefur Jón Ásbjörnsson að
sjálfsögðu gegnt með sömu kost-
gæfni og vandvirkni sem mál-
flutningsstörfum. Hefur mér á-
vallt fundist samviskusemi og
nákvæmni samfara traustri laga-
þekkingu höfuðeinkenni hans
sem dómara — þessi eiginleiki að
láta ekki órannsakað neitt atriði,
smátt eða stórt, sem gera mátti
ráð fyrir að varpað gæti ein-
hverju ljósi á málefni það, sem
til úrlausnar er hverju sinni.
Og þó maður sé honum eigi ávallt
sammála um viðhorf til manna
eða málefna, þá veldur heilsteypt
ur persónuleiki hans ásamt ó-
skeikulli háttvísi í framgöngu
því, að maður metur Jón Ás-
björnsson því meir því betur sem
maður kynnist honum.
Auk málflutnings og dómara-
starfa hefur Jón Ásbjörnsson
gegnt ýmsum trúnaðarstörfum
og hafa sum þeirra verið bein af-
leiðing af embætti hans sem dóm
ara í Hæstarétti. Þannig er for-
seti Hæstaréttar varaforseti fs-
lands ásamt forsætisráðherra og
forseta sameinaðs Alþingis. Við
fráfall fyrsta forseta fslands
'Sveins Björnssonar árið 1952 féll
það einmitt í hlut Jóns Ásbjörns-
sonar að fara með forsetavald
mánuðum saman. Gætti vand-
virkni hans og samviskusemi þar
jafnt sem í öðrum störfum og
mun hann eigi hafa undirritað
nein lög án þess að hafa áður
kynnt sér gaumgæfilega efni
þeirra og gengið úr skugga um
það, að ekki væru á þeim stjórn-
skipulegir agnúar. Mun mjög
hafa verið til hans leitað um það,
að gefa kost á sér til forsetakjörs
árið 1952, en hann vikið sér und-
an þeirri vegsemd.
Af öðrum störfum Jóns Ás-
björnssonar má geta þess, að
hann sat árum saman í land-
kjörsstjórn og reyndi þar stund-
um mjög á lögvísi hans. Þá átti
hann mörg ár sæti í stjórn Eim-
skipafélags fslands, stjórn Spari.
sjóðs Reykjavíkur og nágrénnis
og stjórn Fornleifafélagsins. Var
sæti hans ávallt jafnvel skipað
í þessum störfum og þá er hann
gegndi aðalstörfum sínum.
Auk allra þessara starfa er á-
stæða til þess að vekja athygli á
hinu gagnmerka starfi hans sem
stofnanda og forseta Hins ísl.
fornritafélags, en um þann þátt
ævistarfs hans munu þeir fjalla,
sem dómbærari eru en höfundur
þessarar afmæliskveðju.
Samkvæmt ákvæðum laga um
aldurshámark embættismanr.a
mun Jón Ásbjörnsson láta af
dómarastörfum nú á þessu ári,
þótt starfsþrek hans á þeim vett-
vangi sé enn óskert. Mun hann
eigi horfa með neinni sérstakri
eftirvæntingu til þess orlofs. En
þeir sem eiga í bókahillum sín-
um hinar ágætu útgáfur fornrit-
anna munu sumir hverjir horfa
til þess með nokkurri eftirvænt-
ingu, að honum gefist nú enn
meiri orka á því sviði. Er það og
ósk mín um leið og ég árna hon-
um allra heilla á þessum tíma-
mótum og þakka ánægjuleg sam-
skipti um hartnær aldarfjórð-
ungs skeið, að íslenzkar fornbók-
menntir megi hans enn lengi
njóta, þótt íslenzkir dómstólar
fái ekki lengur notið starfskrafta
hans.
Hákon Guðmudsson.
1 DAG er Jón Ásbjörnsson
hæstaréttardómari sjötugur. Meir
en þrír áratugir eru síðan
undirritaður hitti hann í fyrsta
sinni. Þá hafði hann verið mála-
flutningsmaður um langt skeið
og hæstaréttarlögmaður síðan
1922. Hann var á þeim árum
bæjarfulltrúi í Reykjavík, og
þekkti ég ,sem þá hafði verið
erlendis um tima, hann aðeins
af blöðum. Mátti ætla af þeim,
að hann væri baráttumaður mik-
ill og harðskeyttur. Þegar ég sá
hann nú í fyrsta skipti, reyndist
hann stórum öðruvísi en af blöð-
unum hafði mátt ætla, mikill
góðviljamaður, grándvar og
samvizkusamur, fastur fyrir,
þegar það átti við, og þraut-
seigur, en ofsamaður enginn. Ég
heyrði og, að hann þætti mikill
lögmaður og nyti af því mikils
trausts. Og þvílíkan sem nú var
sagt hef ég reynt hann æ síðan.
Auk málflutnings gegndi Jón
á næstu árum ýmsum trúnaðar-
störfum. Hann var stjórnarmað-
ur í Eimskipafélagi íslands,
Sparisjóði Reykjavíkur og ná-
grennis; hann var kosinn af Al-
þingi í yfirkjörstjórn 1934, skip-
aður í Félagsdóm 1941, og víðar
má hann koma við sögu því-
líkra starfa en ég kunni frá að
segja. Það krýndi starfsferil
hans og sýndi traust manna bæði
á lagaþekkingu hans og mann-
kostum, þegar hann var skipað-
ur hæstaréttardómari 1945. Því
starfi hefur hann gegnt síðan.
Hefur hann þá og að réttum
hætti gegnt starfi dómstjóra,
þegar lög mæltu svo fyrir, og
þá haft þann veg og vanda einu
sinni eða oftar að fara með vald
forseta Islands ásamt með for-
sætisráðherra og forseta Sam-
einaðs alþingis, þegar til þess
hefur þurft að taka.
Sá sem þetta ritar kom ekki í
lögfræðierindum til Jóns Ás-
björnssonar sumardaginn góða
1928, heldur var erindið annað.
Jón hafði þá um þær mundir
stofnað Hið íslenzka fornritafé-
lag, og er þar komið að öðrum
aðalþætti í störfum hans. Jón
hafði frá æskuárum verið mikill
aðdáandi fornbókmennta vorra;
mat mikils marga þá menn, sem
þar segir frá, sökum mannkosta
þeirra eða skörungsskapar; þá
hafði hann og verið íþróttamað-
ur og þótti mikið koma til lík-
amshreysti fornkappanna og af-
reka. Jafnvel virðir hann enn í
dag skrökin í Finnbogasögu fyrir
það, hve léttlyndur og áhyggju-
laus höfundurinn er, þegar hann
lýsir aflraunum Finnboga. Sú
hugsjón vakti fyrir Jóni að sýna
fornbókmenntunum skyldan
sóma m'eð því að hrinda af stað
útgáfu, sem bæði væri fegurri og
á traustari grunni en þær, sem
áður höfðu sézt hér á landi, vel
prentuð og skreytt, með rann-
sóknum og skýringum, myndum
og landabréfum og öðru, sem til
prýði og fróðleiks mætti verða.
Frá því, sem fyrir honum vakti,
og framkvæmd þess er gjör sagt
í bæklingi, sem gefinn var út á
þrítugsafmæli félagsins (1958)
og ritaður af Andrési Björns-
syni. Jóni tókst að safna að sér
áhugamönnum, sem voru honum
samhentir; mest var um það
vert, að fá Sigurð Nordal fyrir
útgáfustjóra. En í öllu starfi fé-
lagsins hefur Jón borið hita og
þunga dagsins, og í stjórn þess
er hann lífið og sálin. —
Félaginu hefur auðnazt að vera
trútt tilgangi sínum. Þegar þetta
er ritað, hafa verið gefnar út af
félaginu allar Islendingasögur,
að fráteknu einu eigi stóru bindi,
og Heimskringla í þremur bind-
um. Frágangur og fyrirkomulag
er öllum landslýð kunnugt.
I dag getur Jón Ásbjörnsson
litið með stolti á bókaröðina, sem
félagið hefur látið prenta. Því
miður mun hann þó líka minn-
ast ómaklegs aggs í garð þess og
jafnvel beinna árása. Ég man þá
tíð, þegar hvert bindi kostaði
tíu krónur, og var einhver nöld-
ursskjóðan að kvarta undan því
verði. í annað sinn fann um-
vandari að því, hvílíkt fé færi
í prófarkalesara og ég held
stjórn. Hér skaut þó heldur
skökku við. Til fulltingis við út-
gefendur og útgáfustjóra hafa
ævinlega nokkrir sjálfboðaliðar
aðstoðað við prófarkalestur og
auðvitað fengið fyrir það ná-
kvæmlega ekki neitt. Einn þeirra
er forsetinn, Jón Ásbjörnsson,
sem lesið hefur eina prófork af
öllu því, sem félagið hefur látið
prenta (hann er þá líka orðinn
gríðarlega öruggur prófarkales-
ari). Framkvæmdastjórn félags-
ins er æði tímafrek, en það er
svo fjarri því, að forseti hafi
látið greiða sér fyrir hana, að
hann hefur aftur og aftur gefið
félaginu gjafir og hlúð að því
á margan annan hátt.
Þó að hér hafi komizt að minn-
ingar um nöldur einstakra manna
við félagið, þá væri ekki nándar
nærri hálfsögð sagan, ef þess
væri ekki getið, að þetta eru þó
hjáróma raddir. Félagið og for-
seti þess hafa yfirleitt getið sér
verðugt lof fyrir starfið, hæði
utan lands og innan. Til marks
um það skal ég leyfa mér að
vitna í dóm Friedrichs von der
Leyens í riti hans Deutsche
Philologie, Stuttgart 1952, bls.
118, þar sem hann ræðir um út-
gáfur norrænna fornbókmennta.
Það er alkunna, að helzta fyrir-
mynd íslenzkra fornrita er þýzka
safnið Altnordische Saga-
Bibliothek ásamt með fyrirrenn-
ara þess Altnordische Text-
bibliohek. Hið síðarnefnda kom
út á árunum 1886—90, þrjú hefti,
hið fyrrnefnda 1891—1929 í 18
heftum (vanalega eitt rit í hverju
hefti); þar voru vandaðir for-
málar og skýringar, en skraut,
myndir, landabréf og ættarskrár
hafa íslenzk fornrit fram yfir.
Að fræðimennsku og vandvirkni
eiga flest bindin af Altnordische
Saga-Bibliothek lof skilið. En
um þýzka safnið kveður von der
Leyen svo að orði: „Úberholt isv
jetzt die alte Sammlung durch
die neue islándische, nunmehr
massgebende", og mættu slík orð
hins merka, gamla fræðimanns
vera forseta Hins íslenzka forn-
ritafélags til nokkurrar gleði,
Framh. á bs. 14.
Jón Ásbjömsson