Morgunblaðið - 23.03.1960, Blaðsíða 6

6
MORGVTSBLAÐIÐ
Miðvikudagur 23. marz 1960
Akurnesingarnir sem sigruðu, Guðni Þórðarson og Guð
mundur P. Bjarnason.
111 SKÁK áIi
Bœjakeppnin í skák
WÝLOKIÐ er skákkeppni hér í
blaðinu milli Keflavíkur og
Hafnarfjarðar annars vegar og
Akraness og Keflavíkur hins
vegar. Á báðum borðum sigraði
það liðið sem hafði hvítt, og var
sigur Keflvíkinga yfir Hafnar-
firði athyglisverður, þar sem
Hafnfirðingar beittu sennilega
sínum beztu mönnum.
Ég vil setja fram nokkrar at-
hugasemdir í stuttum formála
fyrir hverri skák, og byrja ég á
Keflavík — Hafnarfjörður. Við
5. Rbd2, er það að athuga að hvít-
ur gefur svörtum frjálsar hend-
ur til þess að jafna taflið. Betra
er því 5. Rc3, en þar valdar hann
inn á miðborðsreiti svarts. 10. 0-0
er taeplega tímabær. Öflugra sýn
ist mér 10.Da4 og svara c5 með
Ba6, með léttum stöðuyfirburð-
um fyrir hvítan. 15. — cxd4?
Þetta var alvarlegur afleikur.
Eftir 15. — Ha—c8. T. d. 16. Da4,
a6! og svartur hefir yfirburða-
tafl. Sennilega var þetta tapleik-
urinn. Aftur leika Hafnfirðingar
veikt, þegar þeir leika 16. —
Ba6? Greinilega var betra 16. —
Bd5. I>á leikur hvítur bezt 17.
Rxe4, Bxe4; 18. Dxd4!, Bxbl;
(Bezt. Það er ekki hægt að fram.
kalla neinar flækjur á kóngs-
væng með 18. — Bxg2 vegna
19. Hxd7, Dg5; 20. h4 og vinnur.)
19. Hxd7, De6; 20. Hxbl, Dxa2;
21. Hdl og fylgja eftir með h4 og
h5 og svartur á sennilega enga
fullnægjandi vörn við þessum að
gerðum. 18. — Dxd7 er ekki
mögulegt vegna 19. Rf6t og vinn-
ur drottninguna. 22. — Dxa2.
Svartur á ekki hægt um vik
vegna hótunarinnar Dal og Rf6t
24. Bxg6!, snotur endahnútur á
vel teflda sókn. 25. — Kxg6? er
vitaskuld ekki mögulegt vegna
26. Dg4t, Dg5; (Ekki 26. — Kh6;
27. Hd6t!, f6; 28. Dg7t, Kxh5;
29. Í4t, Kg4; 30. Dh3 mát) 27.
Hd6t, f6. 28. Dh3t, Kg7; 29. Hd7t,
Hf7; 30. HHxf7, Kxf7; 31. Dd7t,
Kg8; 32. Dxc8t, Kf7; 33. Dd7t,
Kg8; 34. Re6 og vinnur auðveld-
lega. 26. — Hc5 flýtir fyrir því
sem fram á að koma. Vel tefld
sóknarlota hjá Keflvíkingum.
í skák þeirra Ákurnesinga og
Keflvíkinga var fylgt troðnum
slóðum þar til 11. — Bxf6?, en
það er gildra sem orsakast af því
að Be7 valdar ekki lengur d6.
12. — axb5 er vitaskuld slæmt
vegna 13. Rdxb5!, Dc6; 14. HxdO',
Db7; 15. Hxe6t, Kf8; 16. Rd6 og
vinnur. Akurnesingar tefldu sókn
ina af hugkvæmni og áttu sigur-
inn fyllilega skilið. XRJóh.
Keflavík — Hafnarfjörður
1. d4, Rf6; 2. c4, e6; 3. Rf3, b6;
4. Bg5, Bb7; 5. Rbd2, Be7; 6. e3,
0-0; 7. Bd3, d5; 8. cxd5, exd5;
9. Hacl, Rbd7; 10. 0-0, c5; 11. Bf5,
g6; 12. Bbl, Re4; 13. BxBe7,
DxBe7; 14. RxRe4, d5xRe4;
15. Rd2, c5xd4; 16. Hc7, Ba6;
17. Rxe4, BxHfl; 18. HxR, Db4;
19. Hxd4, Dxb2; 20. Hd2, Da3;
21. Kxfl, Hc8; 22. Bc2, Dxa2;
23. Rf6t, Kg7; 24. Bxg6, Da5;
25. Rh5t, Kh8; 26. Bc2, Hc5;
27. Hd8, Hc8; 28. Dd4t, f6;
29. Dxf6t Gefið.
Akranes — Keflavík
1. e4, c5; 2. Rf3, d6; 3. d4, cxd4;
4. Rxd4, Rf6; 5. Rc3, 6a; 6. Bg5,
e6; 7. f4, Be7; 8. Df3, Dc7; 9. 0-0-0
Rbd7; 10. g4, b5; 11. BxRf6,
BxBf6; 12. Bxb5, 0-0; 13. BxRd7,
BxBd7; 14. g5, Be7; 15. h4, Hf—c8
16. f5, Hb8; 17. f6, Bf8; 18. Hfl,
Be8; 19. g6, h7xg6; 20. h5, g5;
21. Hgl, Hh7; 22. Hxg5, g7xf6;
23. Rd5; Bh6; 24. Rxf6t, Kh8;
25. Df4 Gefið.
Keflvíkingarnir, sem unnu, Páll G. Jónsson og Borgþór
H. Jónsson.
skrifar úr
daqlegq hfinu
•Einmánuður^geng-
innJjarð
Hve ymargir af yngri kyn-
slóðinni skyldu enn þekkja
yngismannadaginn? Hann var
í gær, þriðjudagurinn fyrsti í
einmánuði. Það er orðið æði
langt síðan sá dagur var hald-
inn hátíðlegur. í Eyjafirði var
hann haldinn helgur eftir 14.
{ld og þá messað og safnað
gjöfum til fátækra, en það
mun hafa verið bannað í tii-
skipun árið 1744. Var þangað
til nefndur einmánaðarsam-
koma eða heitdagur Eyfirð-
inga.
Annars eru sagnir um að
ungir menn hafi heilsað ein-
mánuði og ungar stúlkur
hörpu á svipaðan hátt og
bændur og húsfreyjur þorra
og góu, og sagði ég frá þeim
sið hér í dálkunum á sínum
tíma.
• Góður einmánuður
— gott sumar
Og auðvitað má af einmán-
uði ráða veðurfar, eins og af
öðrum merkisdögum eða mán
uðum þegar fer að nálgast
veðrið. Einmánuður átti að
vera „votur“, það boðaði go.tt
vor. Yfirleitt þótti gott ef
aprílmánuður var votviðra-
samur, því þá yrði gott gras-
ár. Þannig boðar góður ein-
mánuður gott sumar eða
•s 1
o -
a. m. k. góða töðusprettu, sbr.
visuna:
Einmánuður eiskuhýr
alla bræðir snjóa,
sá mun betur svangar kýr
seðja en hún góa.
Þó var það eitt, sem gat
eyðilagt bezta einmánuð. Ef
kona fer út með prjónana sína
fyrr en um sumarmál, þá
hlaut hún að leiða yfir byggð-
arlagið stórhríð. Og hver vildi
stórhríð á þessum tíma, þegar
lítið var kannski orðið um
heyin víðasT hvar og skepnur
teknar að horast. Annars
munu sumir gamlir menn
hafa talið að harðasti kaflinn
af vetrinum yrði sá tími, þeg-
ar marz og einmánuður voru
samferða.
Nú veita menn því athygli
þó einmánuður hafi tekið við
af góu í gær, og velta lítið
fyrir sér hvernig veður verði
á næstunni. En það sakar ekki
að rifja upp gamla trú þeirra
sem á undan okkur bjuggu í
þessu landi og áttu meira und
ir veðri og vorkomu.
• Ræddi um kyn-
þáttam^S^Afríku
Velvakanda hefur borizt
eftirfarandi bréf frá Þ. H.:
„Hvað getur blygðunarleysi
einstakra manna gengið
langt? geri ég ráð fyrir að
ýmsir hafi spurt sjálfa sig á
föstudagskvöldið, er Vigfús
Guðmundsson gestgjafi flutti
erindi í útvarpið um Suður-
Afríku. Erindið var samfelld-
Barizt við vindmyllur
í „ÞJOÐVILJANUM11 18. þ.m.
birtist greinarkorn, sem ber yfir-
skriftina: „Öll þjóðleg list er
góð“. Þar sem tilefnið virðist
vera ummæli, sem ég lét frá
mér fara í sambandi við 10 ára
afmæli Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands, þykir mér viðeigandi að
láta sjá, að greinin hafi komið
mér fyrir sjónir, þótt fátt, í henni
gefi tilefni til andsvara.
Greinin byggist á þeim mis-
skilningi, að ég hafi „notað tæki-
færið“, eins og greinarhöfundur
kemst að orði, „til að ráðast gegn
þjóðlegri list“. Þetta er alger
fjarstæða. Ég gat þess, að menn-
ing íslendinga stæði nú með
meiri blóma og væri fjölskrúð-
ugri en nokkru sinni fyrr og bæri
ekKi sömu merki einangrunar og
einhæfingar og áður var. Ekki
sá ég — né sé enn — ástæðu til
að harma þetta. Ennfremur kall-
aði ég kerlingabækur þá hrakspá,
að íslenzk menning væri í þann
veginn að líða undir lok. Að síð-
ustu taldi ég, að þær kröfur yrði
að gera til þjóðlegrar listar, eins
og allrar listar, að hún væri fyrst
og fremst góð list, — hinn þjóð-
legi svipur einn sér gæti ekki
bjargað listaverki, sem annars
væri ^nnviðaveikt.
Ef þetta kallast að „ráðast gegn
þjóðlegri list“, mun ég verða að
játa sekt mína. Er það þá árás á
íslenzka menningu, að fagna
Landsamband
hl j ómlistarmanna
fyrirhugað
AÐALFUNDUR félags ísl. hljóm
listarmanna var haldinn sl. laug-
ardag. í stjórn voru kosnir: Form.
Gunnar Egilsson, varaform.
Björn Guðjónsson, ritari Jón Sig-
urðsson, gjaldkeri Róbert Þórð-
arson og fjármálaritari Poul
Bernburg.
Ákveðið var á fundinum að
stuðla að því að stofnuð yrðu
félög hljómlistarmanna út um
land, með það fyrir augum að
stofna síðar landssamband hljóm
listarmanna.
ur áróður fyrir aðskilnaðar-
stefnu stjórnar Suður-Afríku
í kynþáttamálinu og hnútur í
þeldökka menn þar syðra.
Gestgjafinn hefur nú, eins
og endranær talað eins og sér.
fræðingur um mál þeirra
landa, sem hann hefur ferðast
um, en af máli hans var auð-
heyrt að hvort sem hann hef-
ur dvalið í landinu í viku eða
mánuð, þá hefur hann ekki
gert sér far um að kynna sér
hið raunverulega ástand, sem
ríkir í kynþáttamálum þar og
virðist haldinn jafn miklu of-
stæki í garð innfæddra manna
þar og hinir hvítu innflytjend
ur Suður-Afríku, sem halda
milljónum innfæddra í þrælk-
un og neita þeim um einföld-
utsu mannréttindi. Aðgerðir
þessar hafa verið og eru for-
dæmdar af öllum réttsýnum
mönnum hvar í heiminum
sem er, og er ég sammála gest-
gjafanum um eitt atriði, það
að hann muni vera eini Is-
lendingurinn sem leggst svo
lágt að verja þessar gerðir.
Ég vil ráðleggja Vigfúsi
Guðmundssyni að kynna sér
skýrslur, sem starfsmenn Sam
einuðu þjóðanna hafa samið
um ástandið í Suður-Afríku,
og aðrar áreiðanlegar heim-
ildir, sem nóg er til af, og
bera ekki fyrir íslendinga jafn
lítilmótlegan áróður ofstækis-
manna eins og hann gerði sig
sekan um síðastliðinn föstu-
dag."
þeirri grózku, sem í henni býr?
Eða hift, að trúa á framtíð henn-
ar og viðgang? Eða þá þau al-
mennu og langt frá því frumlegu
ummæli, að þjóðlega list beri að
meta á sama mælikvarða og önn-
ur listaverk? Ég er ekki uggandi
um það, að hið bezta í íslenzkri
listsköpun stenzt slíkt mat með
prýði, og enginn góður listamað-
ur mun vilja skjóta sér undan
því.
Enginn annar en greinarhöf-
undur mun hafa misskilið orð
mín svo hrapallega. „Riddari
ömurleikans" hefir sem sé enn
einu sinni verið staðinn að því
að berjast við vindmyllur. Þess
vegna sýnist ekki ástæða til að
eltast við aðrar rökleysur í grein-
inni, og engar rökræður um þjóð-
lega list eða neitt annað geta
komið til greina á slíkum grund-
veili.
En hvað hefur getað valdið svo
fáránlegum misskilningi? Til
þess virðist þurfa ótrúlega glap-
skyggni, sjúklega viðkvæmni
eða vonda listamannssamvizku,
nema eitthvað enn verra sé.
„Hættan mesta er“, segir
greinarhöfundur, „ef menn ljúga
í nafni „þjóðlegheita“, látast og
hilma yfir með einhverskonar
þjóðlegu yfirskini lærðra sniðug-
heita.“
Það kann rétt að vera, að þetta
sé hættan mesta, en hitt er vork-
unnin mesta, þegar menn, sem
ekki hafa mikið til að bera af
„lærðum sniðugheitum“, reyna
slikt hið sama. Þeir eiga það á
hættu að fá litla áheyrn og losna
úr tengslum við líf og list, jafnt
í sínu eigin landi sem í öllum öðr-
um löndum. Þegar svo er komið,
er ekki láandi, þótt menn verði
geðstirðir og að þeim sæki svart-
sýni, jafnvel svo, að þeim virðist
öll framvinda stefna norður og
niður og endalok menningarinn-
ar vera í nánd. í þeirra augum
verður hvaðeina að árás, jafnvel
nokkur almenn og hversdagsleg
orð í afmælisávarpi. Þegar einn
virðulegasti kennimaður þjóðar-
innar finnur sig til knúinn að
sanna á hógværan hátt, með
óyggjandi rökúm og að gefnu til-
efni, að skírnarfontur Thorvald-
sens eigi heima í dómkirkjunni
í Reykjavík en ekki annarsstaðar,
þá verður það „áróður gegn lista-
mönnum“. Þegar öðrum er veitt
embætti, ?em slíkur maður hefir
ætlað sér, „gengur það morði
næst.“ Og svo hlutlægt verður
matið á staðreyndum og sögu,
að Þingvellir eru allt í einu vett-
vangur listsköpunar eingöngu, en
þeir atburðir í stjórnmála- og
trúarbragðasögu þjóðarinnar,
sem þar hafa gerzt, verða hégóm-
inn einber og gleymast með öllu.
Er það slík skarpskyggni, dóm-
greind og hlutlægni, sem líkleg-
ust er til að varða veginn og
„leysa úr læðingi“ hin „sönnustu
lögmál“ þjóðlegrar íslenzkrar
listar og menningar?
Þegar allt þetta er haft í huga,
verður umræddur misskilningur
á orðum mínum harla lítils verð-
ur, — næstum afsakanlegur, —
og kemur raunar ekki á óvart.
21. marz 1960.
Jón Þórarinsson
★
Síðan ofanrituð orð voru sett
á blað, hefir verið lostið upp nýju
ópi út af því, að hljómplata með
„Guðrúnarkviðu" Jóns Leifs hafi
verið lögð til hliðar í tónlistar-
deild útvarpsins með plötum, sem
höfðu verið teknar úr notkun. Er
ekki látið fara milli mála, að hér
sé um að ræða enn eina „ofsókn-
ina“.
Hið sanna í því máli er, að
höfUndurinn sjálfur bannaði
notkun upptökunnar í útvarpið,
er hún hafði verið leikin einu
sinni, enda hefir ekki farið leynt,
að hann er mjög óánægður með
hana, bæði flutning verksins og
hljóðritun þess. Er því ekki við
aðra að sakast um það efni.
22. marz 1960.
J. Þ.