Morgunblaðið - 23.03.1960, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 23. marz 1960
MORGVTS Itl. AÐIÐ
17
Macmillan sagði Suður-y\fríkumönnum til syndanna
hn kynþáttur hafi ekki yfir
burði fram yfir aðra
í BYRJUN þessa árs fór Harold Macmillan, forsætisráð-
herra Bretlands, í langt ferðalag um Afríku. Hann heim-
sótti fyrst svertingjaríkin Ghana og Nígeríu, en það síðar-
nefnda fær sjálfstæði nú á þessu ári. Síðan heimsótti Mac-
millan ríki hvítu mannanna í Ródesíu og Suður Afríku,
þar sem evrópskur þjóðernisminnihluti ríkir sem auðug
licrraþjóð yfir svertingjunum.
Macmillan lagði mikið kapp á að kynna sér vandamál
Afríku. Hann kærði sig ekkert um sérstaklega veglegar
viðtökur, heldur undi hann bezt er honum gafst tækifæri
til að ræða um vandamálin við sem flesta fulllrúa alþýð-
unnar í Afríku.
Að lokum gekk Macmillan fyrir sameinað þing Suður
Afríku í Höfðaborg og flutti langa ræðu, sem vakti feiki-
lega athygli og er það álit margra, að þessi ræða verði
talinn einn af stærstu sögulegu viðburðum þessarar aldar.
Ræða forsætisráðherrans tók naprri klst. og þó ekki séu
tök á því að birta hana hér í heild, þykir Mbl. rétt að
birta hér nokkra kafla úr henni.
Ekki baukað
hver í sínu horni
Það er grundvallarregla í nú-
tíma-samveldi okkar, að við virð-
um sjálfstjórn hvor annars á
innanlandsmálefnum. En um leið
verðum við að viðurkenna, að í
þessum heimi, sem við lifum í
og sem stöðugt er að minnka við
bættar samgöngur, þar getur inn-
anlandsstefna eins ríkis haft áhrif
annarsstaðar. Okkur langar oft
til að segja hvor við annan: —
sviði sem hver og einn ber ábyrgð
á, verður hann að framkvæma
það sem hann telur rétt. Og hann
verður að meta hvað er rétt á
grundvelli langrar reynslu, bæði
mistaka sinna og þess sem hefur
heppnazt vel.
Við höfum reynt að draga
reynslu og lærdóm af báðu. Mat
okkar á því, hvað er rétt eða
rangt og yfirhöfuð á því, hvað sé
réttlæti er upp sprottið í sama
jarðvegi og hugmyndir ykkar, í
kristindómi, réttarríki og grund-
velli frjáls þjóðfélags.
Þessi reynsla okkar skýrir það,
hvers vegna það hefur verið
stefna okkar í löndum sem við
berum ábyrgð á, — ekki aðeins
að reyna að bæta lífskjör fólks-
ins, heldur einnig að reyna að
koma á fót þjóðfélagi þar sem
Macmillan i ræðustól
ER ÉG hef ferðazt um Suð-
ur Afríku, hef ég eins og ég
bjóst við, orðið var við, að
menn hafa mjög mikinn á-
huga fyrir þróun mála í öðr-
um hlutum Afríku. Eg skil
það vel, að þið hafið áhuga
á þessu og að þið eruð á-
hyggjufullir vegna þeirra.
Alla tíð síðan rómverska heims
veldið liðaðist í sundur hafa það
verið stöðugir viðburðir í stjórn
málasögu Evrópu, að nýjar, sjálf-
stæðar þjóðir komi fram. Þær
hafa komið fram í ýmsum mynd-
um eftir því sem tímarnir hafa
breytzt, með ýmsum stjórnarform
um. En það er þeim öllum sam-
eiginlegt, að þær spretta upp úr
næmri þjóðernistilfinningu, sem
hefur vaxið um leið og þjóðirn-
ar hafa vaxið.
Á tuttugustu öldinni hefur
sama sagan sem gerðist í Evrópu
verið að endurtaka sig um allan
heim, sérstaklega á árunurn frá
lokum seinni héimsstyrjaldarúin-
ar. Við höfum séð vakna þjóð-
ernistilfinningar fjölmargra
þjóða, sem hafa um aldaraðir orð-
ið að lúta erlendu valdi.
Fyrir 15 árum breiddist þessi
hreyfing út um Asíu. Margar
Asíuþjóðir þó þær væru af mis-
jöfnum uppruna og menningu,
fengu þá framgengt sjálfstæðis-
kröfum sínum.
Og nú er þetta sama að gerast í
Afríku. Af öllu því sem ég hef
kynnzt og komizt í snertingu við
í Afríkuför minni finnst mér á-
hrifamestur krafturinn í þessari
nýju þjóðernishreyfingu Afríku-
búa. Hún tekur á sig ýmsar mynd
ir, eftir því hvar er í álfunni, en
hún er allstaðar að verki. Það
eru veðrabrigði hvarvetna í álf-
unni.
Þessi vöxtur þjóðernishreyf-
ingarinnar er pólitísk staðreynd,
hvort sem okkur líkar það betur
eða ver. Og við verðum allir að
viðurkenna staðreyndir. Við verð
um að taka tillit til þeirra, þeg-
ar móta skal stefnu ríkja okkar.
Auðvitað skiljið þið það, eins
og allir aðrir. Þið eruð sprottmr
upp af rótum Evrópu, vöggu þjóð-
ernishreyfinganna. Og hérna í
Afríku hafið þið stofnað nýja
þjóð. Ykkar mun meira að segja
verða getið í sögunni sem fyrstu
þjóðernissinna Afríku.
Og þessi alda þjóðernistilfinn-
inga, sem flæðir nú yfir Afríku,
er staðreynd, sem við og þið og
aðrar vestrænar þjóðir berum
ábyrgð á.
Því að orsakanna er að leita í
sigrum vestrænnar menningar, en
hún hefur sótt fram á öllum svið-
um þekkingarinnar og beitt vís-
indum í þágu mannkynsins, til
að auka matvælaframleiðslu, að
koma á hraðari og betri samgöng-
um og þó sérstaklega í því að
útbreiða menntun og menningu.
Eins og ég sagði þá er vöxt-
ur þjóðernishreyfingarinnar póli-
tísk staðreynd, sem við verðum
að viðurkenna. Ég trúi því ein-
læglega, að ef okkur ekki tekst að
viðurkenna hana, þá getum við
stofnað í hættu hinu viðkvæma
valdajafnvægi milli Austurs og
Vesturs sem heimsfriðurinn bygg
ist á í dag.
Þtrjár meginfylkingar
Heimurinn í dag er skiptur
niður í þrjár meginfylkingar. í
fyrsta lagi eru vestræn ríki. Þið
Suður-Afríkumenn og við Bret-
ar tilheyrum henni ásamt vin-
um okkar og bandamönnum í
öðrum hlutum brezka samveldis-
ins, Bandaríkjunum og Evrópu.
í öðru lagi er kommúnista-
heimurinn, — Rússland og lepp-
ríki þess í Evrópu og Kína, en
íbúatala síðastnefnda ríkisins
mun ná þeirri geigvænlegu tölu
800 milljónum árið 1970.
f þriðja lagi koma þau ’.önd
eða heimshlutar, sem enn hafa
hvorki gengið í lið með vestræn-
um né kommúniskum hugmynd-
um. í þennan flokk falla iiin
nýju ríki í Asíu og Afríku.
Ég er þeirrar skoðunar að þýð-
ingarmesta mál seinni helmings
tuttugustu aldarinnar sé það
hvort hinar óháðu þjóðir Asíu og
Afríku sveigjast fremur til Aust-
urs eða Vesturs. Verða þær aregn
ar inn í herbúðir kommúnista?
Eða munu hinar mikilvægu til-
raunir til sjálfstjórnar ,sem nú
eru gerðar í Asiu og Afríku og
sérstaklega í brezka samveldinu
heppnast svo vel og verða slík
fyrirmynd, að þessi ríki leggi öll
lóð sín á vogarskálar vestrænnar
menningar, frelsis og réttlætis?
Baráttan um þetta er þegar
hafin og það er barátta um mann.
lega hugi. Og það sem reynir á,
er miklu meira en hernaðarstyrk-
leiki eða stjórnmála- og fram-
kvæmdahæfileikar. Það sem reyn
ir á er allur lífsmáti okkar og
lífsviðhorf.
Óháðu þjóðirnar vilja fá að sjá
áður en þær velja. Hvað getum
við sýnt þeim, sem hvetji þær til
að velja rétt? Sérhver meðlimur
í brezka samveldinu verður að
svara þeirri spurningu fyrir sig
sjálfan.
„Hugsaðu um sjálfan þig“. En
nú er svo komið að við verðum
að breyta þessu gamla máltæki
og segjá: „Hugsaðu um sjálfan
þig, en hugsaðu líka um hvaða
áhrif þú hefur á aðra“.
Leyfið mér að vera mjög hrein-
skilinn við ykkur vinir mínir:
Það sem brezka ríkisstjórnin og
þingið hefur gert til að veita
Indlandi, Pakistan, Ceylon, Mal-
aja og Ghana sjálfstæði og mun
gera til að veita Nigeríu sjálf-
stæði og öðrum ríkjum í fram-
tíðinni, - það gerir hún með full-
kominni ábyrgðartilfinningu, og í
þeirri trú, að þetta sé eina leið-
in til þess að byggja frámtíð
Samveldisins og hins frjálsa
heims á traustum undirstöðum.
Allt er þetta auðvitað líka á-
huga og áhyggjuefni fyrir ykkur,
því að sú tíð er liðin að við get-
um baukað hver í sínu horni þar
sem enginn sér til okkar. Það
sem við gerum í dag í Vestur-,
Mið- eða Austur-Afríku, veit allt
samveldið, allur heimurinn þeg-
ar í stað um.
Ég vildi taka fram við ykkur í
fullkominni vinsemd, að okkur er
þetta alveg ljóst og við fram
kvæmum aðgerðir okkar með
vitneskju og skilningi á ábyrgð
okkar gagnvart ykkur og öðrum
vinum okkar. Þrátt fyrir það
þykist ég viss um, að þið verðið
að viðurkenna, að á hverju því
réttur einstaklingsins er virtur,
— þjóðfélagi, þar sem allir menn
fái sama tækifærið til að þróa
hæfileika sina og beita þeim og
það hlýtur að okkar skoðun að
hafa það í för með sér, að allir
menn verði að hafa sömu tæki-
færi og sama rétt til pólitisks
valds og ábyrgðar. Þjóðfélag þar
sem hæfileikar mannsins eru eini
mælikvarðinn sem hefur þýðingu
fyrir frama hans hvort sem er
pólitískan eða efnahagslegan.
Samstarf kynþáttanna
Þá hefur það að lokum verið
stefna okkar viðvíkjandi lönd-
um, þar sem menn af mörgum
kynþáttum búa, að reyna að
finna leiðir til einlægs samstarfs
kynþáttanna.
Þetta vandamál er eingöngu
bundið við Afríku og hér
er ekki aðeins um að ræða þjóð-
ernisminnihluta Evrópumanna. í
Malaja eru að vísu litlir indversk-
ir og evrópskir þjóðernisminni-
hlutar, en tveir kynþættir, Mal-
ajar og Kínverjar eru megmð af
íbúunum, og Kínverjarnir eru
ekki miklum mun fámennari en
Malajarnir. Þessar tvær þjóðir
verða að læra að lifa í góðri sam-
búð og samstarfi og styrkleiki
Malaja-ríkisins er algerlega und-
ir því kominn hvernig það sam*
starf gengur.
Sjónarmið brezku stjórnarinn-
ar í þessu kom skýrt fram í ræðu
sem utanríkisráðherrann Selwyn
Lloyd flutti á Allsherjarþingi SÞ
17. september 1959. Hann sagðú
„Á þeim svæðum þar sem ó-
líkir kynþættir eðí. ættflokkar
lifa hlið við hlið og hver innan
um annan, þar er brýnasta við-
fangsefnið að tryggja að allir
njóti öryggis og frelsis og geti
lagt sitt af mörkum sem einstakl-
ingar til velferðar og framfara
landsins. Við höfnum algerlega
þeirri hugmynd að einn kynþátt-
urinn hafi meðfædda yfirburði
yfir hina. Þess vegna er stefna
okkar að gera ekki upp á milli
kynþáttanna. Þannig skapast þjóð
um Afríku, Asíu og Evrópu, þjóð-
um Kyrrahafsins og öðrum þjóð-
um sem við berum ábyrgð á,
sameiginleg framtíð og þær munu
allar gegna sínu hlutverki sem
jafnréttháir þegnar þjóðfélagsins,
þar sem þær búa og þar sem
kynþáttatilfinningin verður að
víkja fyrir hollustu til hins nýja
ríkis“.
Gerum það, sem við
álítum skyldu okkar
Ég hugði, að þið mynduð vilja
að ég talaði í fullri hreinskilni
og segði ykkur umbúðalaust,
hver væri stefna Breta.
Það getur verið, að við völd-
um ykkur erfiðleikum er við
framkvæmum það sem við álítum
skyldu okkar. Ef svo er, þá hrygg
ir það okkur.
En ég veit, að jafnvel þó svo
sé, þá mynduð þið aldrei biðja
okkur um að hvika í neinu frá
því sem við teljum skyldu okkap.
Þið munuð einnig gera það sem
þið álítið skyldu ykkar.
Mér er full Ijós þau sérstöku
vandamál sem þið verðið að
glíma við hér í Suður-Afríku. Ég
veit að það er mikill munur á
ykkar vandamálum og allra ann-
arra Afríkuríkja.
Hér eruð þið, þrjár milljónir
manna af evrópskum uppruna.
Þetta land er ykkar heimili. Það
hefur verið heimili ykkar í marga
ættliði og þið eigið ekkert annað
heimili. Sama gildir einnig um
Evrópumenniná í Mið- og Austur-
Afríku.
Evrópumennirnir í flestum öðr-
um Afríkuríkjum hafa komið til
að vinna, leggja fram hæfileika
sína, kannski til að kenna, en
ekki til að skapa sér heimili.
Vandamálin sem þið á þingi
Suður-Afríku eigið við að striða
eru mjög ólík vandamálum þjóð-
þinganna í þeim löndum, þar sem
íbúarnir eru allir samlitir. Það
eru vissulega flókin og erfið
vandamál, sem þið eigið við að
fást og það mætti undrum sæta,
ef þið kæmust ekki oft að ann-
arri skoðun en við á því, hvað
sé skjdda ykkar.
Andstæð sjónarmið
Það er einlæg ósk okkar setn
félaga í samveldinu, að veita
Suður-Afríku stuðning okkar og
hvatningu, en ég vona að þið‘
hafið ekkert á móti því, að ég
segi í hreinskilni, að sumir þætt-
ir stefnu ykkar eru slíkir, að
ef við styddum þá, værum við
að bregðast djúpstæðri sannfær-
ingu okkar sjálfra um það stjórn-
málafrelsi, sem .við erum að
reyna að hrinda í framkvæmd í
þeim löndum, sem við berum
ábyrgð á.
Ég held að við ættum sameig-
inlega og án þess að sakast við
nokkurn að viðurkenna þá stað-
reynd, að sjónarmið.okkar i þessu
eru algerlega andstæð.
Að lokum vildi ég aðeins segja
þetta: Ég hef talað hreinskilnis-
lega um skoðanaágreining okkar
í einu mesta vandamáli okkar.
Þessi ágreiningur er almennt
þekktur fyrir löngu. Og það hefði
ekki verið heiðarlegt hjá mér að
láta eins og hann hefði ekki ver-
Frarnh. á bls. 23.