Morgunblaðið - 31.03.1960, Blaðsíða 12

12
MORCTINPLAÐIÐ
Fimmtudagur 31. marz 1960
JKrogðittMftMft
Utg.: H.f Arvakur. Reykjavík
Iramkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
IITAN UR HEIMI

Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Kemst hann í Hvíta húsið
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 40,00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
FJÁRLÖGIN
1 LÞINGI hefur nú lokið af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið
1960. Má segja, að hana hafi
að þessu sinni borið að með
nokkuð sérstökum hætti. Tvö
fjárlagafrumvörp voru lögð
fyrir Alþingi, hið fyrra af frá-
farandi ríkisstjórn til þess að
framfylgja þeirri ófrávíkjan-
legri reglu að fjárlög skulu
jafnan lögð fyrir Alþingi í
svipaðan mund og það kemur
saman.
Síðara fjárlagafrumvarpið
var hinsvegar lagt fram af nú-
verandi fjármálaráðherra, er
Alþingi kom saman að loknu
jólaleyfi, í lok janúar. Var
nauðsynlegt að flytja nýtt
fjárlagafrumvarp, þar sem
hið nýja efnahagskerfi hafði í
för með sér stórfelld áhrif á
fjárreiður ríkisins og stofn-
ana þess.
Segja má, að eftir hið nýja
fjárlagafrumvarp var lagt
fyrir Alþingi, hafi afgreiðsla
þess gengið mjög greiðlega,
undir forystu Gunnars Thor-
oddsen, fjármálaráðherra, og
Magnúsar Jónssonar, for-
manns fjárveitingarnefndar.
Fjárveitinganefnd hafði í
raun og veru aðeins tæpa tvo
mánuði til þess að vinna það
geysivíðtæka verk, sem fjár-
lagaafgreiðslan jafnan er.
Hæstu fjárlög
Fjárlög ársins 1960 eru
hæstu fjárlcg, sem Alþingi
hefur samþykkt. Niðurstöðu-
tölur þeirra á sjóðsyfirliti eru
rúmar 1500 millj. kr. Er þar
gert ráð fyrir, að greiðslu-
jöfnuður verði hagstæður um
623 þús. kr. Ríkisstjórnin hef-
ur þannig á fyrsta þingi sínu
náð því takmarki sínu að af-
greiða greiðsluhallalaus fjár-
lög, en það hlýtur jafnan að
vera markmið hverrar ríkis-
stjórnar.
Misjafnlega hefur þó
tekizt til um það á undan-
förnum árum. Verulegur
greiðsluhalli varð sum ár
vinstri stjórnarinnar.
Niðurstöðutölur fjárlaga
þessa árs verða 468 millj. kr.
hærri en fjárlaga ársins 1959.
Hefur verið gerð grein fyrir
því á öðrum stað hér í blað-
inu, hvernig á þessum hækk-
unum stendur. Meginástæða
útgjaldaaukningarinnar eru
stórfeildar hækkanir vegna
fjölskyldubóta og hækkaðra
bóta almannatrygginganna,
auknar niðurgreiðsluf á verð-
lagi, verulega hækkuð fram-
lög til verklegra fram-
kvæmda, mjög aukin útgjöld
vegna fræðslu- og heilbrigðis-
mála og ennfremur verulegar
hækkanir vegna gengisbreyt-
ingarinnar og áhrifa hennar á
rekstrarkostnað ríkisins og
einstakra stofnana þess.
Útþensla ríkisbáknsins
stöðvuð
Hækkanir þær, sem orðið
hafa á heildarniðurstöðutöl-
um fjárlaga ársins 1960,
spretta þannig ekki af því að
ríkisbáknið hafi haldið áfram
að þenjast út. Þvert á móti
hefur útþensla þess verið
stöðvuð. Fjármálaráðherra og
hinni nýju ríkisstjórn hefur
hinsvegar ekki ennþá gefizt
tóm til þess að framkvæma
verulega samfærslu eða
sparnað í rekstrarútgjöldum
ríkisins og stofnana þess. —
Slíkt hlýtur að taka nokkurn
tíma. En það er áform hins
nýja fjármálaráðherra að
koma á verulegum umbótum
í þessum efnum. Til þess ber
og brýna nauðsyn. Hið fá-
menna og févana íslenzka
þjóðfélag getur ekki risið
undir óhóflegum rekstrar-
kostnaði, sem leiðir af of-
stjórn á ýmsum sviðum þjóð-
lífsins.
Þjóðin verður að sníða
sér stakk eftir vexti, einnig
að því leyti er snertir út-
gjöld ríkisins og stofnana
þess.
Verklegar framkvæmdir
Sérstök ástæða er til þess
að vekja athygli á því, að í
fjárlögum þessa árs er tekið .
fullt tillit til þarfa þjóðarinn-
ar fyrir verklegar fram-
kvæmdir og margvíslegar
umbætur í þágu framleiðsl-
unnar. Þannig má t. d. benda |
á það, að framlög til vega- og i
brúagerða hækka verulega.
Ennfremur hækka framlög til
raforkuframkvæmda og hafn-
argerða. Framlög til nýrra
skólabygginga hækka einnig
verulega.
En á það má benda í sam-
bandi við hin háu fjárlög, að
ekki virðist stjórnarandstæð-!
ingum, Framsóknarmönnum I
og kommúnistum, hafa fund- J
izt þau vera nægilega há. Þeir j
fluttu tillögur um 100 millj. I
kr. hækkanir á útgjöldum |
fjárlaganna. En sem betur fer j
voru stjórnarflokkarnir mjög j
samhentir í afgreiðslu þeirra.
Hinar ábyrgðarlausu yfirboðs .
tillögur Framsóknarmanna og
kommúnista voru allar felld-
ar. Þannig tókst að tryggja
það að fjárlög ársins 1960 (
væru afgreidd greiðsluhalla-
laus.
f JÚLÍ I sumar mun Demókrata-
flokkurinn í Bandaríkjunum
halda þing mikið í Los Angeles,
þar sem ákveðið verður hvern
ílokkurinn býður fram við for-
setakosiiingarnar, sem fram eiga
að fara í haust. En áður en það
þing verður haldið, fara fram
prófkosningar í rikjunum um það
hvern frambjóðanda fulltrúar
hvers ríkis eiga að styðja á þing-
inu.
MIKILL SIGUR
Einar slíkar prófkosningar hafa
farið fram og voru þær í New
Hampshire ríki, sem liggur milli
Massaohusetts og Maine nyrzt á
vesturströnd Bandaríkjanna. Þar
vann Joihn F. Kenndy, öldungar-
deildarþingmaður Demokrata frá
Massaohusetts mikinn persónu-
legan sigur og jók verulega mögu
leikana á því að verða kjörinn
/rambjóðandi flokksins við for-
setakosningarnar. Hann fékk alls
42,969 atkvæði, eða tvöfalt það
atkvæðamagn sem Estes Kefauv-
er, frambjóðandi Demokrata,
fékk árið 1956 og 6.000 atkvæð-
um meira en Stevenson og Kef-
auver fengu samanlagt árið 1952.
Einasti andstæðingur Kennedys
við þessar kosningar var Paul
nokkur Johnson, sem fékk 6.700
atkvæði. Ekki er að vísu beint að
John F. Kennedy
marka þessi úrslit, því enginn af
hinum hættulegu andstæðingum
Kennedys, þ.e. Hubert Hump-
hrey, Lyndon Johnson, Stuart
Symington eða Wayne Morse,
buðu sig fram í New Hampshire.
Kennedy meðal
En hinn 5. apríl n.k. fara fram
prófkosningar í Wisconsin, þar
sem þeir Humphrey og Kennedy
mætast 1 fyrsta sinn.
FÉKK
PULITZER-VERÐLAUNIN
John F. Kennedy er 42 ára gam
all. Faðir hans var sendiherra í
London í tíð Roosevelts forseta,
en honum samdi ekki við forset-
ann. Mun það vera skýringin á
því að Eleanor Roosevelt hefur
ekki verið hlynnt syninum.
Kennedy er frá Boston, er ka-
þólskur og af írskum ættum eins
og algengt er um íbúa þeirrar
borgar. Hann hefur mikinn áhuga
á sögu og bókmenntum og hefur
skrifað bækur um þau mál. Ein af
bókum ,hans er ævisagnasafn
sem hann nefnir , ,Profiles in
Courage", en fyrir þá bók fékk
hann Pulitzer-verðlaunin árið
1957.
STJÓRNMÁL
Stríðsárin var hann í banda-
ríska flotanum, en að þeim lokn-
um hófst stjórnmálaferill hans.
Það mun kosta skilding að
standa í kosningabaráttu í Banda
ríkjunum, en John Kennedy átti
ríkan föður, sem sett hafði til
hliðar einnar milljón dollara
sjóði handa hverju af níu börn-
um sínum.
Arið 1946 var Kennedy kos-
inn fulltrúadeildarþingmaður í
Massashusetts og sex árum seinna
sigraði hann frambjóðanda Repu-
blikana við öldungadeildarkosn-
kjósenda
ingarnar, en sá var Henry Cabot
Lodge, sem nú er sendifulltrúi
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum. Var Kennedy síðar
endurkosinn árið 1958 með mikl
um meirihluta atkvæða.
í kosningabaráttu sinni nú hef-
ur Kennedy gert verksvið forset-
ans að baráttumáli. Hann telur
eins og raunar fleiri, að Eisen-
hower hafi reynzt of atkvæða-
lítill forseti, sem hafi misskilið
hlutverk sitt í grundvallaratrið-
um.
ANNAR KAÞÓLSKUR
Mikið hefur verið rætt um trú
arbrögð Kennedys. Enginn ka-
þólskur hefur énn verið kjörinn
forseti í Bandaríkjunum. Aðeins
einu sinni hefur frambjóðandi
verið kaþólskrar trúar, en það
var A1 Smith, frambjóðandi
Demókrata 1928, sem tapaði fyrir
Herbert Hoover, forsetaefni Repu
blikana með 87 kjörum gegn 444.
Síðan hafa það verið óskrifuð lög
að tilgangslaust væri að bjóða
fram þaþólska. Bandarískir mót-
mælendur líta Páfastólinn horn-
auga og mundu margir hverjir
álíta það þjóðarógæfu ef kaþól-
skur maður yrði forseti.
En Kaþólskir í Bandaríkjun-
um eru um 36 milljónir og ef
þeir finna það að Kennedy á að
gjalda trúar sinnar, gæti það orð
ið til þess að þjappa þeim saman
og styðja hann, hver svo sem
stjórnmálaskoðun þeirra er.
Kennedy er ágætur ræðumað-
ur og baráttumaður, sem er gædd
ur þeim hæfileika að hitta oft
naglann á höfuðið.
Ef honum tekst að fylgja eftir
sigri sínum í New Hampshire og
sannfæra þing Demókrata um að
hann sé líklegastur til sigurs, er
ve nugsanlegt að Hvíta Húsið fái
yngsta húsbónda sinn til þessa.
Sívaxandi krötur Skota
um víkkun land-
helginnar
FRA ÞVl hefur verið skýrt í
Mbl. að Skotar hafi stofnað
sitt eigið landbúnaðar- og
Eiskimálaráðuneyti í Edin-
borg. Er það ljóst orðið, að
Skotar eiga erfitt með að
sætta sig við stefnu Englend-
inga í landhelgismálunum.
Mega þeir nú horfa upp ú það,
að ásókn erlendra skipa eykst
stöðugt inn á fjörðum og fló-
um Skotlands, svo að skozkir
fiskimenn komast varla að
fyrir útlendingunum. Fylgir
þessu hættuieg rányrkja fiski-
miðanna.
Fyrir nokkru varð sá at-
burður í Clyde-flóa, að út-
lendir togarar, þ. e. frá Frakk-
landi fóru illa með skozka
dragnótabáta. Toguðu þeir á
ósvífnasta hátt yfir dragnæt-
ur skozku bátanna og eyði-
lögðu þær. Er eðlilegt, að
þetta framferði hinna útlendu
togara hafi vakið megna
gremju meðal skozkra fiski-
manna og ýtir þetta undir
kröfur þeirra um að skozk
landhelgi verði stækkuð og
heimafiskimönnum tryggður
einkaréttur til fiskveiða á sem
breiðustu belti við ströndina.
Heyrast nú háværar raddir
um þetta bæði í skozkum
blöðum og útvarpi.
Það hefur jafnframt komið
í ljós, að brezkum togara-
mönnum í Grimsby og Hull,
er mjög illa við þessa kröfu-
gerð Skota. Telja þeir það
hina rnestu ósvinnu, að Skotar
skuli vekja máls á þessu á
óheppilegasta tíma, einmitt
þegar landhelgisráðstefnan í
Genf er að hefjast. Segja þeir
að engu sé líkara en að Skotar
séu að reyna á lúalegasta
hátt að grafa undan stefnu
brezku stjórnarinnar í land-
helgismálunum.
Aniiar wisky-bruni
í Glasgow
GLASGOW, 29. marz. — í nótt
varð stórbruni í hafnarhverfum
Glasgow, mesti bruni, sem orðið
hefur á friðar tímum í Bretlandi
síðan 1666. 19 brunaverðir létu
lífið og áætlað er, að tjónið hafi
numið sem svarar 14 milljónum
dollara.
Þetta er í þriðja sinn á skömm-
um tíma, að stórbruni verður við
höfnina í Glasgow. Nú, eins og
síðast, kom eldurinn upp í wisky-
birgðageymslum og flæddi log-
andi wisky um nærliggjandi göt-
ur þegar kom fram á morgun.
Breiddist eidurinn til fleiri vöru.
húsa og lagði jafnframt nokkrar
verksmiðjur í rúst. Um 55.000
gallon af wisky fóru til spillis í
þessum bruna.