Morgunblaðið - 23.04.1960, Qupperneq 14

14
MORCIHS BL AÐIÐ
Laugardagur 23. apríl 1960
— Utan úr heimi
Framh. af bls. 12.
ert launungarmál, að slíkar fljúg
andi miðunarstöðvar geta haft
mikla hernaðarlega þýðingu.
ekki sízt fyrir bandaríska kaf-
bátaflotann, sem verið er að út-
búa með tilliti til þess, að kaf-
bátarnir geti skotið eldflaugum
á höfum úti, h.vort heldur frá
yfirborði eða úr kafi.
k
Það tókst í fyrsta sinn nú á
dögunum að skjóta eldflaug frá
kafbáti undir yfirborði sjávar
Auðvitað er það mikilvægt fyrir
kafbátaforingja, sem fær skipun
um að skjóta eldflaug að ákveðnu
marki, að geta vitað stöðu sína
á hafinu með sem mestri ná-
kvæmni, en með miðunarstöðv-
unum fjórum, sem Bandaríkja-
menn hyggjast koma á braut um
jörðu, verður hægt að gera svo
nákvæmar staðarákvarðanir, að
varla getur skeikað meira en 200
til 500 metrum til eða frá. Er
það miklu meiri nákvæmni en
hægt er að ná með radíómiðun-
um eða með viðmiðun við sól og
stjörnur.
lægist, „tognar úr“ bylgjunum —
tónninn lækkar, hnígur. Á þessu
byggjast fyrst og fremst mögu-
leikarnir til þess að nota gervi-
hnetti til leiðsögu .ikipa og flug-
véla. (Sjá skýringarmynd hér á
véla. (Sjá skýringarmynd á bls.
12). —
Tveir til viðbótar
Sem fyrr segir, binda menn
miklar vonir við þessa fyrstu til-
raun, sem nú er gerð. Dr. Ric-
hard Kershner segist ætla, að
senda þurfi upp tvo tilrauna-
hnetti í viðbót, áður en hinir eig-
inlegu miðunarhnettir verða
sendir á braytir sínar, en tveir
þeirra munu væntanlega ganga
um miðbik jarðar — hinir tveir
yfir heimskautin. Ættu skip og
flugvélar hvarvetna í heiminum
ávallt að geta „haft samband við“
a. m. k. einn þeirra. — Eitt af
hlutverkum Transit I-B verður
að rannsaka nánar en áður hefir
tekizt, hver áhrif jónhvolfið, hið
rafmagnaða belti umhverfis
jörðu, hefir á útvarpsbylgjur —
annað það, að veita nákvæmar
upplýsingar, sem ekki hafa áður
fengizt, um lögun jarðarinnar.
★ Byggt á gömlu lögmáli
Þegar hinar fjórar miðunar-
stöðvar úti í geimnum eru orðnar
að veruleika — sem ekki er á
stæða til að draga í efa, að verða
muni — mun það ekki reynast
verulegt vandamál að búa skip
og flugvélar nauðsynlegum tækj-
um til þess að þau geti notað
sér hinar nýju „leiðarstjörnur".
Ekki treystist sá, sem þetta ritar,
til þess að skýra á viðhlítandi
hátt, hvernig staðarákvörðun
með hjálp slíkra miðunarstöðva
fer fram — en lykillinn að öllu
kerfinu, ef svo mætti segja, er
lögmál, sem reyndar hefir verið
þekkt meira en öld, Doppler-
breytingarlögmálið, kennt við
austurríska eðlisfræðinginn
Cþristian Doppler, sem setti það
fram árið 1842. — Lögmál þetta,
sem fjallar um breytingar á
öldutiðni, gildir jafnt um lj 5s-,
hljóð- og útvarpsbylgjur, en
breytingarnar eru háðar hreyf-
ingum bylgjuvakans til eða frá.
k
Við getum tekið dæmi, sem
skýrir meginatriði þessa lögmáls
ljóslega: — Hugsum okkur, að
við stöndum á járnbrautarstöð.
Þar stendur lest og þeytir eim-
flautu sína. Við heyrðum stöðug-
an tón — í ákvæðinni hæð. Önnur
lest er á leiðinni — og við heyr-
um, hvemig flaututónninn hækk
ar smám saman, unz hann nær
hámarki um leið og lestin þýtur
íram hjá. Eftir því sem lestin
fjarlægist síðan á ný, lækkar
tónninn aftur. — Sem sagt, þeg-
ar hljóðvakinn hreyfist í áttina
til þess, sem hlustar, þjappast
hljóðbylgurnar saman, ef svo
mætti segja, tónninn fer .stig
hækkandi. — Þegar hann fjar-
Bandaríkjamenn
bjartsýnir
Hin vel heppnuðu „geimskot'
Bandaríkjamanna að undanförnu
hafa á ný vakið bjartsýni þjóð-
arinnar á það, að takast megi að
lokum að ná Rússum í kapphlaup
inu — en eftir tunglskot þeirra
síðarnefndu rikti bölsýni í Banda
ríkjunum — og raunar hvarvetna
í hinum vestræna heimi — á það,
að nokkur gæti keppt við Rúss
ana á þessu sviði. — Nú þykir
hins vegar sem Bandaríkjamenn
hafi sýnt það, að þeim sé treyst-
andi til að vinna upp bilið, sem
skilur þá og hina sovézku keppi-
nauta þeirra. — Að vísu má
segja, að hinar. bandarísku til-
raunir séu ekki eins stórkostleg-
ar og þeirra Sovétmanna — en
flestir munu geta fallizt á, að
þær hafi þeim mun meira og al-
mennara gildi í sambandi við
vísindalegar rannsóknir.
Til gamans og fróðleiks má loks
geta þess, að síðan Rússar tóku
forystuna í geimkapphlaupinu,
eða raunar hófu það fyrir alvöru,
með Spútnik 1, hafa Bandaríkja-
menn komið 17 gervitunglum á
braut um jörðu — Rússar 4. —
Átta þessara bandarísku gervi-
tungla svífa enn um ómælisvíð-
átturnar þar úti — aðeins Lúnik
Rússanna, sem tók myndirnar
frægu af „bakhlið“ tunglsins, er
enn á lofti. — Eru þá loks ótald-
ar gervipláneturnar 4, sem nú
ganga um sólu — 2 frá hvorum
keppinautanna. Og loks liggur
brak úr rússneskri eldflaug ein-
hvers staðar á tunglinu — hinir
einu „minjagripir, sem sá tryggi
förunautur móður jarðar hefir
fengið frá börnum hennar.
— Innrásin i Noreg
Framh. af bls. 13
vegna þess, að „ef Bretar loka
flutningaleiðinni frá Noregi þá
er hergagnaiðnaður okkar í rúst-
um og við verðum að fara að
berjast með trékylfum". Ekki
bætti heldur úr skák, að Quisl-
ing kom til Berlínar í desember
1939 og skoraði á Hitler að koma
og vernda Noreg, því að „aug-
ljóst væri að norska stjórnin
Í myndi ganga í lið með Bret-
um.“
Þann 27. janúar 1940 var skip-
uð sérstök nefnd undir forsæti
Keitels hershöfðingja til að rann
saka nónar leiðir til hertöku
Noregs. Komst sú nefnd fljót
lega að raun um, að við innrás
í Noreg yrði óhjákvæmilegt að
taka Danmörku -til að tryggja
flutningaleiðirnar. Allt var þetta
þó óákveðið hjá Þjóðverjum, þar
til þeir fréttu af fyrirætlunum
Breta og Frakka um að hjálpa
Finnum. Þá var endanleg á-
kvörðun tekin og Hitler kallaði
20. febrúar á sinn fund hers
höfðingjann Nikolaus von Falk-
enhorst og fól honum yfirstjórn
innrásarfyrirætlananna.
Studdlst við Baedeker
Það er nú talið augljóst, að
fréttirnar í stríðinu af fimmtu-
herdeildarmönnum Þjóðverja í
löndum þeim, sem þeir réðust
inn í, hafi verið ákaflega mikið
ýktar, eins og margt annað í
áróðursskyni. Menn verða að
íhuga það, að hitinn og hatrið í
heimsstyrjöldinni var svo mikið,
að báðir aðilar beittu í ríkum
mæli ýktum og upplognum
áróðri. Það virðist t. d. ljóst, að
innrásarundirbúningurinn í Dan
mörk og Noreg varð að fara svo
leynt, að hérinn þorði ekki að
leita eftir eða notfæra sér víð-
tæka þekkingu fjölda Þjóðverja,
sem höfðu dvalizt í Noregi lengri
eða skemmri tíma. Þeir gátu
heldur ekki byggt á neinni veru-
legri njósnastarfsem: og Falken-
horst hershöfðingi hefur skýrt
frá því, að allar upplýsingar
þýzka herforingjaráðsins af sam-
göngum og staðháttum í Noregi
hafi verið mjög af skornum
skammti. Falkenhorst segist
sjálfur hafa stuðzt við hina al-
kunnu leiðsögubók ferðamanna,
Baedeker.
Innrásarfyrirætlanimar í Dan-
mörk og Noreg gengu undir dul-
málsorðinu „Weseræfing." Þann
1. marz hafði Falkenhorst lokið
skipulagsskýrslu og farið var að
safna skipum og liði í þýzkum
höfnum.
f kvöld verður sýnt leikritið „Beðið eftir Godot“ í Iðnó. —
Myndin sýnir Árna Tryggvason og Brynjólf Jóhannesson í
hlutverkum sínum. En samleikur þeirra er eitt af því bezta,
sem sézt hefur á íslenzku leiksviði. Þeir sem hafa hug á að
sjá þessa sýningu, eru beðnir að athuga að sýningar verða
örfáar. —
Þýzka flutningaskipið „Hanse-
stadt Danzig“ og ísbrjóturinn
,Stettin“ sigldu inn á höfnina
hlaðin herliði. Hinir þýzku her-
menn stigu uþp á vörubílana,
óku inn í borgina og tóku alla
þýðingarmestu staði á sitt vald,
þeirra á meðal konungshöllina.
íbuð til sölu
Hertaka Danmerkur
Hertaka Danmerkur reyndist
ákaflega auðveld, m. a. vegna
barnalegs trausts Dana á vernd
hlutleysisins. Þeir höfðu bók-
staflega engan viðbúnað til að
verja land sitt. Og að morgni
9. apríl pantaði þýzki konsúllinn
í Kaupmannahöfn nokkra vöru-
bíla, sem áttu að koma niður
að ákveðnum stað í höfninni.
Aætlunin ruglaðist í Oslófirði
Hertaka Noregs var að sjálf-
sögðu miklu flóknari og erfiðari
viðfangs, ekki sízt vegna þess,
að langa leið var yfir sjó að
sækja og Þjóðverjar miklu veik-
ari á sjónum en Bretar. Nákvæm
áætlun var gerð um það hve-
nær hvert herflutningaskip legði
úr höfn, eftir siglingahraða
hvers um sig, en hvert þeirra
skyldi vera komið á ákvörðun-
arstað í morgunsárið 9. apríl.
Þetta fór næstum því allt eftir
áætlun. Þjóðverjar hernámu
hverja hafnarborgina á fætur
annarri við litla mótspyrnu,
Kristjánssand," Halden Stafang-
ur, Haugasund, Björgvin, Þránd-
heim. Það var aðeins á tveimur
stöðum, sem áætlunin ruglaðist.
Það var fyrst og fremst í Osló.
Þjóðverjar mættu mjög sterkri
mótspyrnu í mynni Oslóarfjarð-
ar og sökkti fallbyssuvirkið Ósk-
arsborg þýzka beitiskipinu
Bliicher kl. 5,20 um morguninn.
Það er talið að þessi atburður
4ra herbergja ibúð í Hlíðarhverfi er til sölu nú þegar.
Þeir, sem óska nánari uppl. sendi bréf í pósthólf
1323.
OKXUR VAHTAR
SENDISVEIN
eða sendisveina, hálfan eða allan
daginn.
Uppl. á skrifstofu okkar að Skúla-
götu 33.
VlkAN
AUGLYSING
fra Bæjarsíma Reykjavíkur
Athygli simnotenda skal vakin á því að þegar sím-
notandi hringir í símanúmer og leggur heyrnartóljð
á áður en símtali er lokið rofnar sambandið sam-
stundis. Munið að leggja ekki heyrnartólið á fyrr
en símtali er lokið.
Skiptafundur
í þrotabúi Povl Hansen, Frakkastíg 24, hér í bæn-
um, og íormans SKJÓLAKJÖRS, Nesveg
33, verður haldinn í skrifstofu borgarfógeta Tjamar-
götu 4, mánudaginn 25. apríl 1960 kl. 2 s.d. Verða
þá teknar ákvarðanir um ráðstöfun eigna búsins.
Skiptaráðandinn í Reykjavík.
Kr. Kristjánsson
hafi munað því, að Hákon Nor-
egskonungur og norska stjórnin
komust undan úr borginni, því
að um borð í Blucher voru storm
sveitir þær sem áttu að um-
kringja konungshöliina.
Konungur og ríkisstjórn fóru
úr borginni kl. 9,30 og um líkt
leyti var þýzkt fallhlífarlið að
taka Fornebu-flugvöll.
Ótrúleg taka Narvíkur
Djarfasti liðurinn í innrásar-
aðgerðum Þjóðverja var taka
Narvíkur. Hvorki Reynaud for-
sætisráðherra Frakka né Chamb-
erlain forsætisráðherra vildu
trúa því, þegar þeim barst frétt-
in af töku járnhafnarinnar, að
hún gæti verið rétt. Chamber-
lain stafhæfði að þetta væri
prentvilla, hér hlyti að vera átt
við Larvík í Suður-Noregi.
Bæði var Narvík í órafjar-
lægð frá Þýzkalandi og svo hafði
öflug brezk flotadeild verið að
leggja þar tundurduflum daginn
áður.
Þjóðverjar sendu tíu hrað-
skreiðustu tundurspilla sína til
Narvík og um borð í þeim fjalla
herdeild undir stjórn hins mikla
stríðskappa Dietl. Það var frið-
samlegt í bænum, þegar tund-
urspillarnir sigldu inn á höfn-
ina í næturmyrkrinu. Vitarnir
lýstu herskipunum meira að
segja leiðina inn og á skammri
stundu var bærinn á valdi Þjóð-
verja og norska setuliðið hafði
gefizt upp. En hérna bilaði áætl-
un Þjóðverja, flutningaskipum,
sem áttu að flytja vistir til hers-
ins í Narvík, seinkaði og það
munaði því, að brezku herskip-
in, sem voru þarna á vakki,
lokuðu innsiglingunni og skorti
þýzka herliðið nú algerlega vist-
ir og átti mjög í vök að verjast.
Þegar ljóst varð að hverju
stefndi í Noregi, innrás Þjóð-
verja var hafin, steig herlið
Bandamanna enn um borð í skip
in í skozkum höfnum. Það var
siglt til vesturstrandar Noregs
og gengið á land í bænum Án-
dalsnes í Raumsdal. En sá her
hafði ekki vopnaútbúnað til að
mæta Þjóðverjum. Bardagarnir
um Noreg voru hafnir og stóðu
þar til Þjóðverjar réðust vestur
um Niðurlönd og Frakkland. Þá
tímdu Bandamenn ekki að sjá
lengur af hernum uppi í Noregi
og fluttu hann brott.
Þ. Th.
(Að nokkru stuðst við styrjald-
arsögu Joe Heydecker).