Morgunblaðið - 22.05.1960, Page 6

6
MORCUNTtT. 4 fílfí
Sunnudagur 22. maí 1960
Nýr danskur skáldskapur í
dbundnu máli
Eftir dr. phil. Hakon Stangerup
VEGNA erlendra lesenda
skulum við fara hægt og var-
lega af stað, er við kynnum
okkur danskan skáldskap
þessa árs í óbundnu máli.
Með öðrum orðum: við skul-
um byrja á nokkrum smá-
sagnasöfnum. Smásagnagerð
hefir verið mikið stunduð í
Danmörku hin síðustu ár.
Um þessar mundir koma út
mörg smásagnasöfn. Smá-
sagan hentar betur en bók-
sagan til bókmenntalegra til-
rauna ,og þess vegna gefast
nú auldn tækifæri til nýj-
unga í bókmenntum.
Af höfundum nýrra danskra
smásagnasafna á þessu ári vil
ég fyrst nefna nýliða einn, Peter
Ronild. Bók hans heitir „X morg-
en kommer' paddehatteskyen".
Nafnið vekur grunsemdir um, að
hér sé einhver væmin tilfinn-
ingavella á ferðinni og við spyrj-
um kvíðafull, hvort þetta sé ein
bókin enn um æskufólk, sem
grætur dapurleg örlög sín í
skugga kjarnorkusprengjunnar.
En það kemur í ljós, að svo er
ekki. Peter Ronild lýsir yngstu
unglingunum og lífskjörum
þeirra. Höfuðkostur þessa smá-
sagnasafns er sá, að höfundur
lætur okkur finna, að þetta unga
fólk hefir sína drauma og hug-
sjónir, þótt það sé sérvizkulegt
í klæðaburði. Án allra gífuryrða
og væmnislaust, segir þessi ný-
liði svo frá, skýrt og skorinort,
að þessar undarlegu sálir í
skinnjökkunum með hártöglin,
brunandi á sísuðandi hjólum og
glymjandi skellinöðrum eru líka
manneskjur.
Leif E. Christensen heitir ann-
ar lausamálshöfundur, nokkru
eldri og þegar fullmótaður. Nýja
bókin hans heitir „Esben Grþnne-
træs puslespil". Hverg* örlar á
persónulegum tilfinningum. —
Skáldið reynir að setja fram
hlutlausa lýsingu á skamm-
vinnri ævi manna. Það kemur
bezt fram í titilsmásögunni, hvað
skáldið á við. Esben Grönnetræ
hefir erft frá föður sínum stórt
og merkilegt spil, ’ sem faðir
hans hefir haft sér til dægra-
dvalar. Hann hefir furðað sig
á því, að faðir hans sat kvöld
eftir kvöld álútur yfir þessu
spili. Sjálfur leggur hann út í
það, sem við köllum lífið. Sem
fullþroska maður snýr hann aft-
ur til föðurhúsanna. Og dag
nokkurn byrjar hann einnig á
spilinu, sem hann getur heldur
ekki látið ganga upp. Sonur hans
hlær að honum. En þetta óleys-
anlega spil, vægðarlaus leit að
tilgangi lífsins, bíður hans
einnig.
Aage Dons er allgóður rithöf-
undur. Hann er þekktur allvíða
í Evrópu fyrir skáldsagnaþýð-
ingar sínar. 1 nýju bókinni hans
eru fjórar litlar bóksögur eða
stórar smásögur. Bókin heitir
„I Lövens Gab“ og fjallar, eins
og flestar aðrar bækur Dons,
um tilgangslausa baráttu mann-
anna gegn miskunnarlausum ör-
lögum. Þessar sögur gerast allar
í Frakklandi eða á Ítalíu. Stíll-
inn er hæðnislegur, og atburða-
rásin er ljós og spennandi. Þetta
er einhver bezta bók á dönsku,
sem komið hefir út á þessu ári.
Þá er bezt að snúa- sér að
bóksögunum og byrja á tveim-
ur skáldkonum. Önnur heitir
Karen Plesner og hefir í ár skrif-
að sögulega skáldsögu, „Sophie
Amalie“, um eiginkonu Friðriks
III konungs. Það hefir ekki verið
sagt frá ævi Sophie Amalie af
sérstaklega mikilli sanngirni í
bókmenntum og sögu, en hin
unga danska skáldkona lítur at-
burðina dálítið öðrum augum.
Karen Plesner hefir ætlað sér
að skrifa spennandi skáldsögu,
sem væri skemmtileg aflestrar.
Og henni hefir tekizt það.
Hin danska skáldkonan, sem
ég ætlaði að minnast á, er Inge
Haagensen. Hún hefir skrifað
skáldsögu, sem heitir „Men der
kom en anden“. Bókin er ekki
góð í heild ,en það eru góðir
sprettir í henni. Efnið er gamal-
kunnugt: ung- kona, sem verð-
ur ástfangin af rosknum manni,
rithöfundi. Sagan gerist í Kaup-
mannahöfn og Noregi. Bezti kafl-
inn er saga frá Noregi um föður-
landssvikara, sem fær fyrirgefn-
ingu, en þolir ekki auðmýkingu
fyrirgefningarinnar og launar
•^Mæðradagurinn
Hver er það, sem liggur
uppi í rúmi með Moggann?
Það er þó líklega ekki son-
urinn eða dóttirin á heimil-
inu? Ef svo er, verða þau að
snarast fram úr hið skjótasta
og reka mömmu aftur í rúm-
ið, svo hægt sé að færa henni
kaffi og helzt blóm á sængina.
Því að í dag er mæðradág-
urinn og allir eiga að gleðja
mömmu sína eftir beztu getu.
Dagurinn er sérstaklega til
einkaður hverri einstakri
móður, en einnig mæðrum al-
velgerðarmönnum sínum með
ofbeldisverkum og morðum. Sá,
sem hefir skrifað þessa frásögn
í skáldsögunni, er talsvert gott
HAFSTEINN Austmann, listmál
ari, opnaði málverkasýningu í
gær í bogasal Þjóðminjasafnsins.
Sýningin verður opin daglega
frá kl. 2—10 fram til 30. þ. m.
Hafsteinn hélt síðast sjálfstæða
sýningu 1958 í Listamannaskálan-
um, en hefur auk þess tekið þátt
í samsýningunni í Danmörku sl.
sumar.
mennt. Og fólki er gefinn kost
ur á að minnast fátækra
mæðra með því að kaupa
blómamerkin, og styðja með
því að sumardvöl fyrir þær.
A Norðurlöndum og í Am-
eríku er mæðradagurinn gam
alt fyrirbæri, eins og konu-
dagurinn íslenzki. Hér mun
hans ekki vera getið fyrr en
um 1930, þegar Ásta og Ólafía
ríktu í Blóm og Ávextir. Þá
kynntu þær okkur mæðradag-
inn og fluttu hann hingað frá
Danmörku. Hann er sjálfsagt
eitt af því, sem átt er við í
vísunni: „Margt hefur Dansk-
urinn vel oss veitt".
skáld, sem vænta má mikils af
í framtíðinni.
Það kann að virðast kynlegt,
að meirihluti lausamálsbóka á
dönsku í ár eru látnar gerast
utan Danmerkur: í Þýzkalandi,
á ítalíu, í Frakklandi, Noregi og
Svíþjóð. Meðal þeirra er bók
eftir Ib Munksgaard. Hún heitir
„Lehmberg-Lej ren“ og geríst
1942 'í vinnubúðum skammt frá
Kiel. Þar hittast verkamenn frá
öllum landshornum Evrópu,
sjálfboðaliðar og aðrir, sem eru
Á þessari sýningu eru ein-
göngu vatnslitamyndir, aquarell,
38 að tölu, en Hafsteinn byrjaði
einmitt listamannsbraut sína með
vatnslitamyndum og er gaman að
bera þessar nýju myndir saman
við hinar eldri, því Hafsteinn er
stöðugt vaxandi málari, og mynd-
ir hans hafa vakið verðskuldaða
atihygli listunnenda, bæði rér
hexma og erlendis.
Nú eru Ameríkumenn að
taka upp pabbadag líka. Það
virðist ljómandi hugmynd.
Vafalaust þurfa margir slíkan
hátíðisdag, til að reka á eftir
sér um að gleðja pabba sinn,
sem auðvitað allir vilja gera
ekki síður en að gleðja
mömmu, þó það vilji einhvern
veginn farast fyrir oft og tíð-
um.
• Þá hefði ég týnt
blóm í varpanum
í gær hitti Velvakandi gaml
í nauðungarvinnu. Meðal þeirra
er dálítill hópur Dana, og er for-
ingi þeirra mikill garpur. Þeir
vilja bara græða peninga og
skemmta sér í tónstundum sín-
um. Höfundurinn viriðst hafa
kynnzt þessu umhverfi af eigin
raun og bregður upp ágætum
myndum af vinnubúðunum,
Kiel og þessum einkennilegu að-
stæðum. Meðan þýzkir æsku-
menn og karlmenn berjast á víg-
stöðvunum, halda útlendir verka
menn framleiðslunni í horfinu
með aðstoð þýzkra kvenna og
nazista ,sem sitja heima. Þannig
má skipa sögupersónunum í þrjá
flokka, sem eigast við — fjand-
skapurinn milli verkamannanna
og forráðamanna vinnubúðanna
eykst jafnt og þétt, en samband
útlendinganna við fallegar stúlk-
ur er hins vegar ágætt. Sagan
er sögð að mikilli kímni.
Tveir afkastamestu skáld-
sagnahöfundarnir okkar hafa
einnig látið til sín heyra í ár.
Þeir Poul Qrum og Ole Juul.
Skáldsaga 0rums, „Skyggen ved
din hþjre haand", gerist í út-
hverfi Kaupmannahafnar og
fjall&r um lítilsiglt fólk í sóða-
legu umhverfi. En þar verða
menn einnig að lifa lífinu, og
0rum sýnir í bók sinni, að ým-
islegt sögulegt getur gerzt, þó að
umhverfið sé hversdagslegt og
ömurlegt. Sagan er glæpasaga,
en ber þess þó greinilega vitni,
að góður rithöfundur hefir skrif-
að hana — þó að hún sé engan
veginn bezta bók hans.
Hins vegar hefir Ole Juul
skrifað beztu bók sína í ár. Hún
heitir „Ingen sommer at mind-
es“ og fjallar um óþokka, sem
segir sjálfur sögu sína. Sögu-
maður reynir að afsaka sjálfan
sig og illverk sín, hann segir
frá eins og sá, sem hefir valdið
og spottar aðrar persónur sög-
unnar. Eigi að síður afhjúpar
hann sjálfan sig. Þessi perónu-
lýsing er mjög vel gerð. Fyrst í
stað hlæjum við, að mönnunum,
sem hann svíkur, og konunum,
sem hann dregur á tálar, en
smám saman vex hinum sviknu
og táldregnu fiskur um hrygg,
meðan jörðin brestur undir fót-
xxm sögumanna. Hann reynir að
afsaka sig með erfiðri æsku og
skilningslausum föður. En til
Frh. á bls. 9.
an Reykvíkingog barst mæðra
dagurinn í tal. Hann sagði
eitthvað á þessa leið: — Síðan
ég kynntist mæðradeginum,
hefði ég óskað þess að ég hefði
verið honum kunnugur með-
an ég var kornungur í móð-
urhúsi. Má ekki eins vel segja
móðurhús og föðurhús? skaut
hann inn í. Ef ég hefði þá
þekkt mæðradaginn, þá hefði
ég sannarlega týnt blóm í varp
anum heima og komið með
þau og kaffi á sængina til
mömmu, svo marga morgna
var hún búin að stjana við
mig. Stundum vill slíkt gleym
ast, og þakklætið líka og þá
er gott að hafa svona dag til
að minna manfi á.
• Góð og falleg mynd.
Bíógestur kom að máli við
Velvakanda fyrir helgina.
Sagðist hafa farið í Kópavogs-
bíó. Þar verið heldur þunn-
skipaðir bekkir, en myndin,
sem bíóið sýnir „Litli bróðir“,
væri svo falleg og ætti svo
mikið erindi til fólks, ekki
sízt barna og unglinga, að
hann vildi vekja athygli á
’henni í öllu þessu flóði af
lélegum myndum sem þau sjá.
Myndin fjallar um lítinn
dreng og folaldið hans og svo
auðvitað ást og fleira. Sagði
maðurinn, að við værum allt-
af að tala um að góðar og
fallegar myndir skorti, en þær
fáu sem kæmu færu svo fram
hjá fólki.