Morgunblaðið - 28.06.1960, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 28. júní 1960
MORCUNBLAÐIÐ
13
;land stendur mjög fram-
arlega í heilbrigðismálum,
segir landlæknir Dana, dr. med. Jol annes Frandsen
LANDLÆKNIR Dana, dr.
med. Johannes Frandsen, hef-
ur dvalizt hér á landi síðustu
10 daga, ásamt konu sinni,
Helgu Frandsen, dr. med. —
Komu landlæknishjónin hing
að í boði Háskóla íslands og
heilbrigðisstjórnar, og var
efnt til boðsins til að votta
dr. Frandsen þakkir íslenzku
þjóðarinnar fyrir hjálpsemi
og vináttu í garð íslenzkrar
læknastéttar á undanförnum
áratugum.
Dr. Frandsen er fæddur
1891, lauk læknaprófi 1917,
varði doktorsritgerð 1923 og
varð landlæknir í Danmörku
árið 1928, og hefur gegnt því
embætti síðan. Hefur hann
verið mikilhæfur leiðtogi í
heilbrigðismálum þjóðar sinn
ar og á tvímælalausan þátt í
öruggri og hraðri þróun heil-
brigðismála og læknvísinda í
Danmörku. Þá hefur hann
ritað allmikið, bæði um vís-
indaleg efni og heilbrigðis-
mál almennt og hlotið ýmiss
konar alþjóðlega viðurkenn-
ingu fyrir störf sín.
Dr. Frandsen hefur frá
fyrstu tíð reynzt íslenzkum
læknum haukur í horni í
Danmörku. Fyrir hans til-
stuðlan komust íslenzkir
læknakandidatar að á dönsk-
um sjúkrahúsum og á stríðs-
árunum stuðlaði hann að því
að íslenzkir læknar, sem lok-
uðust inni í Danmörku, fengu
atvinnu þar.
Tíðindamaður blaðsins hitti dr.
Frandsen að máli í gærmorgun.
Var hann þá nýkominn til
Reykjavíkur eftir ferðir víðsveg-
ar um landið, en í dag halda
landlæknishjónin heim.
— Þér vildúð kannski fyrst
segja mér, dr. Frandsen, hver
var orsökin til þess að þér tókuð
málefni íslenzkra lækna að yð-
ur?
„Því melri samvinna, því betra“
— Mér var boðið til íslands
árið 1931 til að flytja hér fyrir-
lestra. Það var stjórn Læknafé-
lags Islands sem bauð. Ég þáði
þetta boð með ánægju og heima
hjá Tryggva Þórhallssyni, for-
sætisráðherra, bar á góma mál
íslenzku læknanna. Eftir 1918
nutu íslenzkir læknakandidatar
ekki lengur fjárhagslegra fríð-
inda í Danmörku og eftir því
sem árin liðu varð erfiðara fyrir
þá að fá sjúkrahússtöður þar
í landi. Hafði sambandsnefndin
fjallað um þetta vandamál án
árangurs. Mér þóttu þetta hörmu
leg málalok, svo ég spurði for-
sætisráðherrann, hvort hann
vildi fallast á að ég reyndi að
leysa þetta mál, ef íslenzkir
læknar væru því samþykkir. Til-
boðinu var tekið með þökkum og
er ég bar þetta mál undir þá-
verandi forsætisráðherra okkar,
Stauning, svaraði hann: „Því
meiri samvinna, því betra“.
Anægðir með samstarfið
~ Sj úkrahúsyfirvöldin dönsku
syndu málinu einnig skilning og
1933 var frá því gengið að fimm
íslenzkir kandidatar mættu á
hverju ári stunda nám í fjórum
dönskum sjúkrahúsum. Einnig
gátum við komið því til leiðar
að starfandi læknar á íslandi
fengju aðstöðu til námsferða til
Danmerkur. Sjúkrahúsin dönsku
veittu kandidötunum ókeypis
fæði og húsnæði en frá íslenzku
stjórnarvöldum og úr. dansk-ís-
lenzkum sjóði var veitt fé svo
hægt var að greiða hverjum
lækni 1000,00 danskar kr. á ári.
Guðmundur Hannesson o. fl. ís-
lenzkir læknar völdu þá, sem
þessarar vistar skyldu njóta
hverju sinni. Tókst það val ætíð
með ágætum og var mikil
ánægja ríkjandi meðal okkar yf-
ir samstarfinu við íslenzka stétt-
arbræður. Vonandi hafa þeir
einnig verið ánægðir með sam-
starfið við okkur.
Þegar styrjöldin brauzt út var
þetta skipulega samstarf úr sög-
unni. Sumir íslenzku læknanna
héldu strax heim, en aðrir urðu
of seinir fyrir og tepptust, er
sambandslaust varð milli Dan-
merkur og íslands.
íslenzkir jafnréttháir dðnskum
— Mér er sagt að þér hafið
reynzt þeim læknum einkar vel,
sem tepptust í Danmörku og
stuðlað að því, að þeir fengu
starf þar.
— Það tókst að útvega þeim
öllum starf og í því sambandi
má ekki gleyma vinsamlegri af-
stöðu danskra lækna. íslenzkir
læknar voru alveg jafnréttháir
þeim dönsku og gátu sótt um
hvaða starf sem var á jafnréttis-
grundvelli.
— Hvernig standa þessi mál
nú?
— íslenzkir læknar geta ætíð
fengið kandidatsstöður í Dan-
mörku, en nú er ekki veitt neitt
fé til þeirra sérstaklega. En þeir
eru ekki hættir að leita til mín
og ég reyni að veita þeim þá
fyrirgreiðslu sem ég get.
Starsýnt á vélvæðinguna
— Hvað vilduð þér segja mér
um heimsókn yðar hingað að
þessu sinni?
— Það ganga miklar sögur af
íslenzkri gestrisni, ég hef sann-
reynt að þær eru ekki ýktar. Ég
hef setið hér mörg gestaboð og
ekið u. þ. b. 1400 km um landið.
Þetta er stuttur tími til að kynna
sér hlutina til hlítar, en við
þessa amerísku yfirsýn, sem ég
hef fengið, finnst mér mest til
um þá gerbreytingu, sem hér hef-
ur orðið síðan 1931. Breytingin
er ekki sízt athyglisverð á því
fólki, sem maður mætir á götum
höfuðborgarinnar eða úti um
sveitir. Allir eru vel klæddir,
hraustlegir útlits og kátir og
hressir að sjá. Mér hefur orðið
starsýnt á vélvæðinguna í sveit-
um landsins og ég skil hvert
átak það hefur verið að koma
upp vélakosti og byggingum, allt
að nútímakröfum. Þá hef ég
einnig dáðst að þeirri gífurlegu
ræktun, sem framkvæmd hefur
verið
Hreinlæti í-fjósum
— Þá leit ég einnig á mjólkur-
búin, mér til mikillar ánægju,
heldur dr. Frandsen áfram. Þeg-
ar við vorum að skoða mjólkur-
búið á Akureyri, var mér sagt
frá ötulli baráttu mjólkurbús-
stjórans þar, Jónasar Kristjáns-
sonar, fyrir auknu hreinlæti í
fjósum samlagssvæðisins. Þar
sem ég hafði endur fyrir löngu
komið í íslenzk fjós, vissi ég að
hér var úrbóta þörf, enda er það
hverju orði sannara, að hvergi
er hreinlætis meiri þörf á sveita-
býlum en einmitt í fjósum. Ekki
bara vegna matvælanna, sem þar
eru framleidd, heldur einnig þess
vegna að það vekur fólk til um-
hugsunar um nauðsyn hreinlætis
ins. Ég vil geta þess hér til gam-
ans, að fyrsti fyrirlesturinn, sem
ég flutti eftir að ég tók við lgnd-
læknisembæfti, hét: „Hreinlæti í
fjósum".
Ungbamadauði lægstur á fslandi
— Hvað viljið þér segja um
heilbrigðismálin hér á landi?
— Það hefur verið mér til
mikillar ánægju að ræða við ís-
lenzka lækna, bæði hér í Reykja-
vík og úti á landi. Hvarvetna hef
ég hrifizt af þeim lifandi áhuga
á sjukdómsvörnum, sem hér rík-
ir. ísland stendur mjög framar-
lega í heilbrigðismálum. Berkl-
arnir, sem herjuðu hér áður, eru
nú raunverulega úr sögunni, og
barnadauði mun hvergi lægri en
hér. Það hefur valdið mér hugar-
angri frá fyrstu tíð hve illa okk-
ur Dönum hefur vegnað í sam-
keppninni við íslendinga um
fækkun ungbarnadauða, en nú
erum við til allrar hamingju að
ná íslendingum á þessu sviði. —
Reykjalundur hefur nú snúið
sér að merku viðfangsefni; að
leysa atvinnumál öryrkja á breið-
um grundvelli, en þetta er mik-
ið vandamál í hverju landi. Þá
finnst mér mjög mikið koma til
Heilsuverndarstöðvar Reykjavík-
ur og þess starfs, sem þar er
unnið.
Vandamál sérhæfingarinnar ,
En íslendingar glíma við vand*
mál sérhæfingarinnar, eins og við
og margir aðrir. Starf sjúkra-
húslæknisins er nú orðið sv®
margþætt, að einn lækmr getur
ekki lengur haft það á hendi.
Vandamálið, sem við blasir, er
því annars vegar að koma upp
raunverulegum sjúkrahúsum, þar
sem margir sérmenntaðir lækn-
ir starfa, og hins vegar að leysa
þörf afskekktra landshluta fyrir
legurúm handa fólki, sem ér rúm-
fast langtímum saman. Sérhæfing
in krefst einbeitingar; hún krefst
sjúkrahúsa með sérstökum deilcL.
um.
Með sögufróðum læknum N
— Nokkuð sérstakt, sem þéf
vilduð taka fram að lokum? i
— Söguöldin hefur verið bak-
sviðið á ferðum okkar um land-
ið. Við höfum heimsótt Bergþórs-
hvol og Hlíðarenda og við höfum
komið á óðal Egils í Borgarfirði.
Þeir sögufróðu læknar, sem með
mér hafa verið, hafa sagt mér
frá Örlygsstaðabardaga og fleiri
orrustum, sem háðar hafa vcrið
hér á landi. Nú langar mig til að
leggja fyrir yður eina spurningu,
sem er mér ofarlega í huga vegna
áhugans á Söguöldinni og sígild-
um bókmenntum ykkar, okkar og
alls heimsins:
Hús Njáls
— Hvenær verður lokið við
uppgröftinn á Bergþórshvoli, sv®
við getum fengið hugmynd um
hús Njáls, eins og fjós hans?
— Ég er viss um að nú þegar
Borg er brunnin, verður tæki-
færið notað til að grafa bæ Egils
úr gleymsku áður en byggt verð-
ur upp aftur, heldur dr. Frandsen
áfram án þess að bíða eftir svari
við spurningu sinni. Hann bætir
við:
Mykene Norðursins /
— tJr því að Schliemann varð
að barnalegri trú sinni á sann-
leiksgildi gamalla rita, er hann
fann Mykene og margt annað i
Grikklandi og Litlu-Asíu, mætti
ætla að „Schliemann íslands'*
væri nógu barnalegur til aS
leggja fram fé til að grafa upp
Mykene Norðursins. Hvað segir
t.d. Morgunblaðið um að taka að
sér hlutverk Schliemanns?
★
Viðtalinu er lokið. Við kveðjum
dr. Frandsen, með virktum. Hann
hefur leyst alúðlega úr hverri
spurningu, sem fyrir hann var
lögð. Hann kveður okkur einnig
vinsamlega, enda þótt við höf.
um ekki leyst úr neinni spurn-
ingu hans.
★ \
Síðdegfe í gær sæmdi for-
seti íslands dr. Jóliannea
Frandsen stórkrossi Fálkaorð-
unnar við hátíðlega athöfn að.
Bessastöðum. Dr. Frandsen
hafði áður stjörnu stórriddara.
j.h.a.
Norrœna málara-
meistarasambandiS
AÐALFUNDUR norræna málara
meistarasambandsins (Nordiska
málaremástareorganisationen) __
var haldinn í Osló dagana 10.—11.
júní sl.
Fundin sóttu af fslands hálfu
málarameistararnir: Jón E.
Ágústsson, Sæmundur Sigurðs-
son og Ólafur Jónsson. Næsti
fundur norræna málarameistara-
sambandsins verður haldinn j
Reykjavík 1962.
Dönsku Iandlæknishjónin, frú Helga og Johannes Frandsen.
Frúin er einnig doktor í læknisfræði. Eru augnlækningar sér-
grein hennar. —