Morgunblaðið - 18.10.1960, Blaðsíða 3

t'
i Þriðjudagur 18. okt. 1960
MORGUNbLAÐIÐ
Maður getur ekki flúið ...
Viðtal „BerHngatíðinda" við Svavar
Guðnason, listmálara
S T Ó R og fagurlagaður
salur í húsi Listafélagsins,
með útsýn gegnum háa
glugga út á gótu, sem er
kyrrlát á síðdegi laugar-
dagsins, — þar sem nývið-
gerð hlið Thorvaldsens-
safnsins myndar baksvið
svifflugs hvítra máva. Sal-
urinn er troðfullur af stór-
um og sterklegum kössum,
sem bera áritanirnar FOR-
SIGTIGT og HANDLE
WITH CARE og aðrar á-
líka upphrópanir á ýmsum
málum, þar á meðal slav-
neskum. Út úr sumum kass
anna gægjast afstrakt-mál-
verk af ýmsum stærðum
og frá ýmsum tímum.
Svavar Guðnason, sem
ekki líkist afstrakt-lista-
manni, heldur öllu fremur
raunverulegum greifa, sit-
ur á einum kassanum og
lætur þolinmóður spyrja
sig spjörunum úr.
★ ALSAKLAUS
— Hvenær komuð þér fyrst
til Kaupmannahafnar?
— Það var þrjátíu og fimm,
og ég man ....
— Höfðuð þér lært að mála
á Islandi?
— Nei, nei, ég hafði ekki
gengið í skóla eða því um
líkt, en hins vegar gert dálítið
á eigin spýtur. Þegar ég kom
til Hafnar, hittist einmitt svo
á, að yfir stóð mikil, súrreal-
ísk sýning á Charlottenborg
— það voru menn eins og
Bjerke-Petersen, Richard
Mortensen, Freddie og aðrir
slíkir.
— Voruð þér líka súrreal-
isti?
— Nei, nei. Ekkert svipað
þvl.
— Þér komuð hingað sem
saklaus, ósnortinn natúral-
listi
— Já, alsaklaus.
— Lifðuð þér á því að mála,
þegar þetta var?
— Ég var atvinnulaus. Ég
var 25 ára — og hafði starf-
að allt mögulegt — sem
fiskimaður, sem bókhaldari,
við iandbúnaðárstörf, og ég
hafði ekið ölbíl í Reykjavik.
— Það var slæmt öl.
— Skattfrjálst? (Þ. e. a. s.
óáfengt).
— Já, og það er það enn.
— Eruð þér fæddur í
Reykj avík?
■— Ég er fæddur í Horna-
firði. Þá voru þar fimm hús
— og ein fjölskylda í hverju.
SVAVAR Guðnason,
listmálari, het'ur nú
yfirlitssýningu á verk
um sínum í Kaup-
mannahöfn, í boði
„Listafélagsins“. —
Var sýningin opnuð
sl. laugardag í húsi
félagsins við Gammel
Strand — og vekur
athygli. — Hinn 9.
þ. m. birtist í.,Berl-
ingatíðindum“ langt
viðtal við listamann-
inn, eftir Paul Raae,
en Svavar var þá að
hefjast handa um
uppsetningu sýning-
arinnar. Ber viðtalið
sem hér birtist í þýð-
ingu nær óstytt, vott
um það, að koma
Svavars með lista-
verk sín á fornar
slóðir þykir athyglis-
verður atburður þar
ytra.
Nú búa þar um það bil 600
manns. Það er vegna fisk-
veiðanna. Fiskimiðin fyrir
utan eru góð.
Gættuð þér fjár
— Já, ég gerði pað og ýmis-
legt annað. Það skemmtileg-
asta var að hirða heyið. Það
var flutt heim á hestum af
fjarlægum engjum. Hestarnir
voru bundnir saman og klyfj-
aðir svo háum sátum (bögg-
um), að þeir gátu varla hald-
ið jafnvæginu. A leiðinni
þurftum við að fara yfir djúp-
ar ár, og það gerðist ósjald-
an ,að einhver hestanna missti
fótanna. Það var mikið um-
stang og ekki hættulaust að
koma honum aftur á fæturna.
★ „ALLTÞETTA KJÖT“
— Byrjuðuð þér líka að
mála þá?
— Ja, ég átti náttúrlega
spjald og griffil, þegar ég var
barn. Það var eins konarffi
byrjun. Reglulegrar skóla-
göngu nutum við ekki. Öðru
hverju kom kennari ríðandi a
hesti og hélt skóla eina viku.fjf
Svo það gafst góður timi til i*
að teikna þess á milli.
— Þekktuð þér enga lista-IS
menn?
— Dag nokkurn kom As-ff
grímur Jónsson — hinn elztif
og fyrsti málari á Islandi
sem hafði málaralist að at-11
vinnu — til Hornafjarðar tilg
þess að mála nokkrar mynd-
ir. Mér fannst, að þetta hlyti
að vera unaðslegt starf — að
festa svona fallega liti á léreft.
Svo byrjaði ég með vatnsliti.
— Eruð þér alveg sjálf-
lærður?
— Þegar ég kom til Dan-
merkur, fór ég í Listaháskól-
ann og var þar tvo og hálfan
mánuð. Þá hafði ég fengið
nóg. Mér hafði reyndar verið
sagt heima á íslandi, að mað-
ur væri látinn mála eftir
nöktum fyrirsætum, en ég
hafði ekki trúað því. Maður
endist ekki til slíks lengur en
nokkra mánuði. — Allt þetta
kjöt.
— Á hverju lifðuð þér?
— Ég hafði svolítið af pen-
ingum, sem ég hafði sparað
saman, og við og við fékk ég
ofurlítinn styrk úr dansk-ís-
lenzkum sjóði — en lengst
af lét ég mér nægja fjögur
stykki af smurðu brauði dag-
lega. Þó var það oft lang-
tímum saman, að ég lifði af
6 aurum á dag. Eitt fransk-
brauð kostaði þá 24 aura, og
ég keypti hálft — annan
hvorn dag.
— Hvar áttuð þér heima?
— I þakherbergi í Holbergs
gade 19. Það voru engin hús-
gögn. Ég svaf á gólfinu með
frakkann minn fyrir sæng.
Um tíma hafði ég hálfa rúm-
dýnu. Þegar ég varð veikur,
sjálfsagt af sulti, varð ég nótt

STAKSTEIN/tS

tHÍmiiltwh-Mvil' _________________________
Þessi mynd af listamanninum, ásamt nokkrum verkum hans, birtist í „Berlinfatíðind-
um“, með undirskriftinni; — Maður getur ekki fiúið frá því, sem er að gei»o..
Svavar Guðnason: — Hálft
franskbrauð — annan
hvorn dag ....
eina að skríða á fjórum fót-
um til fjölskyldu, sem bjó
neðar í húsinu, og biðja hana
að kalla á lækni. Fólkið
hringdi til síns eigin læknis,
og var mér mjög vingjarnlegt.
íslenzkur læknastúdent lét
síðan flytja mig frá einu
sjúkrahúsinu til annars. Lækn
arnir gátu ekki fundið, hvað
að mér gekk, en ætluðu loks
að skera mig upp við botn-
langabólgu. Þá laumaðist ég
úr rúminu og fór mína leið.
Ég vildi ekkert með slíkt
hafa.
★ „AFBROTIГ
— Nú verðum við að snúa
okkur aftur að listinni. Þér
gerðust afstrakt!
— Já, fyrst setti ég myndir
á Haustsýninguna (Kunstner-
nes. Efteraarsudstilling), seidi
mjög lítið, og varð síðan fé-
lagi í „Höstudstillingen", sem
var samkunda afstraktmanna.
Það voru Bille, Carl-Henning
Pedersen, Else Alfelt, Egill
Jacobsen, nú prófessor, Asger
Jern — og nokkrir fleiri. Við
erum nokkurn veginn jafn-
gamlir allir saman, sem
fröndum betta afbrot ....
— Er afströkt list afbrot?
— Ja, eru ekki til ýmsir,
sem líta þannig á?
— Hún er þó mikils metin
nú orðið.
— Hún var það ekki þá. Við
fengum drjúgum til tevatnsins
hjá gagnrýnendunum. Við vor
um nefndir svindlarar, ræn-
ingjar — og ég veit ekki hvað,
allt þar til 1942 og ’43.
— Er ekki mikið um svik
í afstrakt-list?
— Hver segir það?
— Ég gæti hugsað mér, að
hinn svonefndi „almenni“ á-
horfandi sé þeirrar skoðunar.
— Því get ég trúað. Það er
alveg eins og fólk krefjist
þess, að maður sýni það, að
maður. geti málað ,,rétt“. áður
en maður fer að mála afstrakt.
— Þér tilheyrið þeim, sem
hafa farið yfir í einu stökki,
er ekki svo?
— Jú, ég hefi aldrei sýnt, að
ég geti málað á venjulegan
hátt — í gamaldags-skilningi.
★ MAÐUR BROSIR . . .
— Hefir nokkur málari orð
ið til vakningar fyrir yður, fyr
ix utan Ásgrím Jónsson?
Frarnti. a bls. 8
Framsókn mtðguð
í Tímanum á sunnudaginn
segir á þéssa Ieið, er blaðið ræð-
ir um það sem það kallar vak-
andi „sjálfstæðisvitund" í land-
helgismálinu.
„Á þessu varð ein undantekn-
ing nú undir lokin, er ákveðin
samtök efndu tii fundahalda og
göngu til mótmæla gegn samn-
ingum upp á eigin spýtur og ■
sínu nafni án þess að þar væru
aðrir þeir með, sem fram að þessa
höfðu staðið að öllum almennum
fundarboðum. Vegna þessa kom
fram röng mynd af þeim þjóðar-
i vilja og samstöðu, sem málið á
og þar með vikið af þeim grund-
velli, sem unnið hetur verið á.
Á þetta var bent hér í blaðinu
til að reyna að koma í veg fyrir
að svona væri unnið að málinu
framvegis og tryggja að þetta
fordæmi yrði ekki notað af öðr-
um til þess að reyna að gera það
I að einhverju sérmáli sínu“.
i Engu er líkara en að Fram-
j sóknarmenn séu mjög sárir og
móðgaðir yfir því að þeir skyldu
i ekki fá að vera með í þingstörf-
' um Alþingis götunnar á setningar
degi Alþingis íslendinga.
... en vill ekki móðga bina
Tíminn heldur síðan áfram og
segir;
„Það er algjör misskilningur,
að í þessu hafi falizt nokkur
ádeila á þau samtök sjálf, sem
að þess.u stóðu“.
f Þó að Tímamenn séu móðgað-
ir yfir því að fá ekki að vera
með í tjáningu ættjarðarástar-
innar fyrir utan þinghúsið, þá er
háttvísi þeirra þó svo mikil að
i þeir vilja forðast að móðga vini
| sína í „samtökum hernámsand-
j stæðinga“. Sjálfsagt munu svo
„samtakamenn“ þakklátir þeim
Tímamönnum og væntanlega
I skilja þeir orð Tímans svo að
ekki þurfi annað en skýra Fram-
sóknarmönnum kurteislega frá
því næst þegar gönguæfing kynni
; að verða haldin og þá mundi ekki
standa á aðstoð.
Sá tími er liðinn
f Þjóðviljanum á laugardag er
í ritstjórnargrein rætt um störí
Alþingis götunnar. Þar segir
hinn sjálfskipaði alþingismaður
götunnar:
„Og það er ekki aðeins réttur
almennings heldur óg skylda að
hagnýta þessar leiðir, ef lýðræði
á íslandi á að vera annað og
meira en orðið tómt. Enda hafa
íslendingar margsinnis haft vit
fyrir svikulum þingmönnum með
mætti samtaka sinna og nægir í
þvi sambandi að minna á verk-
föllin, sem aftur og aftur h:*fa
knúið þing og stjórn til þess að
breyta um stefnu.“
Það er mál út af fyrir sig, að
hin pólitísku verkföll hafa rýrt
svo hag launþega, að kjarabætur
hafa engar orðið hérlendis á með-
an aðrar þjóðir hafa jafnt og
þétt bætt sinn hag. En hitt er
meginatriði málsins, að ekkert
lýðræði getur þróazt ef óþingleg-
um öflum, einhverskonar klíkum
á að haldast uppi að segja lögleg-
um stjórnarvöldium fyrir verk-
um.
Það er rétt hjá Magnúsi Kjart-
anssyni að með pólitískum
verkföllum hefur æ ofan í æ
verið kippt stoðunum undan
heilbrigði stjórnarstefnu á Is-
landi, en menn eru nú reynslunnl
ríkari og munu standa fast gegn
sérhverjum tilraunum til þess að
eyðileggja heilbrigt stjórnarfar
og innleiða hálfkommúnisma.
Þess vegna er sá tími, sem rit-
stjórinn talar um, Iiðin tið og
mun aldrei koma aftur