Morgunblaðið - 18.10.1960, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 18.10.1960, Blaðsíða 6
MORGUWnr áaití Þriðjudagur 18. olct. 1960 Hvert stefnir meö hag- nvtingu á fiskoiium? Samtal við Geir Arxiesen, efnaverkfræðing, hjá Fiskifélagi íslands Lýsi og aðrar fiskolíur eiu stór liður í útflutrlingsframleiðslu ís- lendinga sem kunnugt er. A sið- ari tímum hafa orðið talsverðar umræður um hagnýtingu lýsis- ins og sölu þess. Fyrir skömmu var að því vikið hér í blaðinu, að lýsi seldist minna úti í heimi nú en áður og i því sarnbandi minnzt á cholesterol og krans- æðastíflu. Þar sem okkur þótti forvitnilegt að fá sem gleggstar upplýsingar um hagnýtingu iýs- is á heimsmarkaðinum, leituð- um við til Geirs Arnesen efna- verkfræðings, sem dvalizt hefur rúmt ár við rannsóknir á fisk- olíum í Bandaríkjunum. Hvað um lýsisiðnaðinn í Bandaríkjunum? Ársframleiðsla á fiskolíum ’ heiminum hefur lítið aukizt frá því fyrir strið og er nú um 1% af heildarfituframleiðslunni. Fiskolíuiðnaður Bandaríkja- manna hefur átt við erfiðleika að etja um marga ára skeið því rýting á fiskolíum hefur farið minnkandi þar í landi aiit frá stríðslokum. Aðalástæðan hygg ég sé sú, að engin grein fituiðn- aðarins telur fiskolíurnar betra hráefni en ýmsar aðrar fituteg- undir. Enn hefur ekki fundizt neitt það svið í iðnaðmum, þar sem fiskolíur henta betur en aðrar fitutegundir. Samsetning þeirra er sérstæð og ekki eins þekkt eins og samsetning jurta- olía — og dýrafitu. Á vegum Fish & Wildlife stofnunarinnar bandarísku fara fram kerfisbundnar rannsóknir á fiskolíum og er þess vænzt að sá árangur, sem þessar ra:m- sóknir gefa af sér, mum leiða til aukinnar notkunar á fisk- olíum í iðnaðinum. Eitt af því, sem verið er að rannsaka. eru orsakir hinnar óþægilegu lykt- ar, sem oftást fylgir fiskolíum og hefur valdið því að þaer hafa verið minna notaðar til iðnaðar en ella. Það eru einkum tvær tegund- ir lyktarefna, sem hér þykja koma til greina. í fyrsta lagi reikul köfnunarefnissambönd sem einhverra osraka vegna losna úr stærri molekúlum og í öðru lagi efni mynduð við ild- ingu af háómettuðum fitusýrum. Það torveldar einkum rannsókn ir þessar að sjálft lyktarefna- magnið virðist ætíð vera örlítið borið saman við heildarmagn olí unnar. I hvaða iðngreinum gera menn sér einkum vonir um að fiskolíur verði hagnýttar? Sú grein iðnaðarins. sem mest notfærði sér fiskolíur fyrr á ár- um, var sápuiðnaðurinn, sem tók við nær helmingi þess magns, sem fór til iðnaðarins á árunum 1935—39. Hér hefir orð- ið mikil breyting á og eftir 1949 má segja að fiskolíur hafi alls ekki verið notaðar í sápur í Bandaríkjunum. í þessum iðn- aði hefur fitan þokað fyrir gervi efnum af ýmsu tagi, og næstum einu fitusýrurnar sen notaðar eru til sápugerðar eru nú unn- ar úr tólg, annam dýrafe:ti og kókoshnetuolíu. Þá er allmikið magn af fisk- olíum notað í málningu og fernis. Að flestra dómi er þetta sú grein iðnaðarins. sera likleg- ust er til að taka við auknu magni af fiskólíum. er fram líða stundir. Auk þess eru efni unn- in úr fiskoiium notuð í smurningsolíur og í gúmmí.ðn- aðinum svo nokkuð sé neftit. Ef hægt væri á einfaldan hátt að sundgreina fiskoliurndt í frum- þætti sína mætti fá hráefni fyrir t. d. plasteinangrunarefm og sennilega líka fyrir gervispuna- efni. Eru ekki fiskolíur enn notað- ar til manneldis? Fiskolíur eru nú notaðar minna til manneidis í Bandaríkj unum en áður var gert sem staf ar af því, að gervivítamín eru frameidd úr ódýtu hráefni. Ýms ar raddir hafa komið fram á undanförnum árum um yfir- burði náttúrlegra vítamína mér kunnugt um að nein bakt- eríudrepandi eíni hafi venð einangruð úr lýsinu, enda þótt* vonir séu bundnar við einnver]-! ar ethertegundir. Hvað um cholesterol og krins æðastíflu? j Á síðari tímum hefur mikið verið rætt um orsakir æðaKöik- unar og þann þátt, sem chol- esterol á í þeirri meinsemd. Það er enn langt frá því að öll kurlj séu komin til grafar. en flestir [ vísindamenn munu þó nú vera þeirrar skoðunar að cholesteroi j og estersambönd af cnolesterol séu meðal þeirra efna sem setj- , ist á æðaveggina og orsaki æða- kölkun. Eins og rnálin standa r.ú þá virðist choleste-olinnihald fæðunnar skipta tiltöimega litiu máli, ef um heilbrigða einstakl- inga er að ræða enda er chol. esterol í fjölmörgum fæðuteg- undum. Þá virðist líka fituteg- undin skipta litlu máli með- an heildarfituneyzla viðkomandi éinstaklingg er neðan við hæfi- legt hámark. Ég ræ því ekki séð að ástæða sé til að amast við hertum fiskolíum til neyzlu. Ef um sjúka einstaklinga cr að ræða, sem hafa of mikið chol- esterolmagn í blóðinu bá heftir það t. d. sýnt sig að lækka má þetta magn með inngjöf á ó- mettaðri fitu eins og t. d. fisk- olíum. Vilhjálmur Finsen — Kveðja Geir Arnesen fram yfir gervivítamír.in. Ýms- ir hafa haldið því fram, að þorskalýsi hafi heilnæm áhrif gagnvart sumum sjúkdómum, til dæmis berklaveiki. Ekki er VILHJÁLMUR Finsen, fyrrv. sendiherra er dáinn. Þessi fregn kom mjög á óvart, svo ern sem Finsen var andlega og líkamlega. En „eitt sinn skal hver deyja“ og enginn umflýr lögmálið. Það var vorið 1949, að fundum okkar Fin- sens bar saman úti í Hamborg Var hann þá að stofnsetja aðal ræðismannasskrifstofu íslands í Hamborg, sem hann svo veitti for stöðu um no5tkur ár. Varð hann einnig sendiherra íslands í Bonn, þegar það embætti var stofnað, og í þjónustu íslenzkra ríkisins, var hann þar til hann lét af störfum fyrir aldurs sakir. Þegar ég hitti Finsen í Ham- borg, var eins og ég hitti gamlan vin, sem stæði tilbúinn að veita mér alla þá þjónustu og hjálp, sem ég þyrfti á að halda. Mér kom þetta á óvart fyrst í stað. En þegar ég kynntist Finsen betur. varð mér Ijóst, að það var ekki ég einn, sem naut þessa óvenjulega velvilja og fórnfýsi. Þetta var Finsens aðferð. Taka vel á móti öllum, greiða götu allra, eins og hann frekast gat, og gera það á þann hátt, eins og það væri bara sjálfsagt, jafnvel skylda hans. Gestrisni hans og höfðings- skapur voru líka frábær. Ég bjó hjá Finsen allt sumarið 1949 og fram undir jól, og alltaf þótti mér vænna og vænna um þennan ágæta vin minn með stóra hjartað. Minningarnar frá sam- veru okkar Finsens, eru mér hug ljúfar og síðan hefir vinátta okk ar haldizt. Ég vona að hún nái út yfir gröf og dauða. Hinn hugum stóri góði drengur, var líka við* kvæmur sem barn og sérstaklega samvizkusamur. í framkomu hans allri, var eitthvað sam vaktí traust, enda glæsilegur svo, að mér virtist flestir verða hrifnir af honum við fyrstu kynningu. Ég veitti því alveg sérstaka at- hygli hvað útlendingar urðu strax hrifnir af honum, en það auðveldaði honum að ná sam- böndum við háttsetta menn og að semja við þá og ná hagkvæm- um samningum. Finsen var af- burða samningamaður fljótur að átta sig á merg málanna og haga sér þar eftir. Finsen var að mínu áliti sjálfkjörinn sendiherra og fulltrúi síns ríkis, vegna mann- kosta og drengskapar. Nú þegar ég kveð þennan ágæta vin minn hinztu kveðju, þakka ég honum velvild hans og vináttu og tryggð við mig og heimili mitt. Ég mun alltaf minn- ast hans með virðingu og þakk- læti. Ég óska þér góðrar ferðar og heimkomu, kæri vinur, og bið Guð að blessa þig. 14/10. 60 Kristján Karlsson. * Afbrigðilegur lokunartími wmmmmmmmemmmmmKvmmmi Nú eru verzlanir opnar til kl. 4 á laugardögum, og þyk- ir viðskiptavinum það yfir- leitt mun þægilegra en á sumrin, þegar kaupa verður til helgarinnar fyrir kl. 12 á hádegi. Ekki sízt þeim sem ekki hafa isskáp og verða vinnu sinnar vegna að kaupa í sunnudagsmatinn á föstudaginn. Ein er þó sú verzlun, sem ekki virðist fylgja venjuleg- um lokunartíma sölubúða og það er Áfengisverzlun ríkis- ins. Hún lokar enn kl. 12 á laugardögum. Nú má auðvitað s-'gja. að fólk geti verið Dúið að gera sín áfengisinnkaup fvr'r há- degi, og það gera vafalaust þeir sem láta áfengiskaup ganga fyrir og eru svo kunn- ugir í þessari verzlrn, að þeir vita um þennan afbrigðnega lokunartíma. í þeim hópi eru vafalaust allir þeir sem seíja áfengi á svörtum markaði En hinir, sem ekki eru alltof tíðir gestir í sölubúð Áfengis- verzlunarinnar, vara sig varla á þessu. Lítið betur ^sgegilinn Húsmóðir í Reykjavik skrif ar: Ég las bréf til þín á dögun- um frá húsmóður sem gagn- rýndi sérstaklega stúlkur í mjólkurbúðum og sér í iagi þær yngri fyrir ljóta og ó- smekklega hárgreíðsiu og hirðuleysi að flestu öðru leyti. Mér er spurn' Er það komið í tízku að vera -í og æ að nöldra og finna að þess um stúlkum? Það er ekki svo lítið sem á þeim mæðir. allan iiðlangan daginn því hvergi koma eins margir o% einmitt í þessar verzlanir. Þar eð ’arla er nokkurt heimili, sem ekki kaupir mjólk og brauð daglega. Og ekki eru þær öf- undsverðar af kaupiuu sínu. Nei, kæru húsmæður, eig- um við ekki heldur að líta betur hver á aðra ei.nmitt i mjólkurbúðunum, pví þar hittumst _við margar hverjar daglega. Ég er ein þeirfa, sem alltaf fer út klukkan rúmlega 8 í þá mjólkurbúð, ssm næst mér er. Ég hefi aldrei mætt þar öðru en 'ipurð og er pó oft skipt um stútkur þar, eins og annars staðar. Og eitt vil ég minna ykkur á, húsmæður góðar, lítið ögn betur í spegil á mo’'gnar,r. a. m. k. þær sem alltaf eru að setja út á aðra. Og hissa er ég á því að stúlkumar skuli taka við flöskum af vkkur öllum, svo misjafnlega þvegn ar sem þær eru. • Ekki hár í FERDIIMAIMR matvörunni „Húsmóðir" virðist allveg hafa misskilíð bréfið. sem hún ræðir um og hér var biit. Það skiptir ekki svo miklu máli, hvort hárgreiðsia af- greiðslustúlkna, eða þeirra sem í búðina koma. er „ljót og ósmekkleg” eða skv. nýj- ustu tízku. Það sem máli skiptir er að hárinu sé ekki flaksað yfir mjólk og aðrar vörur, því eins og hún segir, er „varla nokkurt heimili, sem ekki kaupir mjólk og brauð daglega". Og þær vör- ur vill enginn fá með hárum í.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.