Morgunblaðið - 13.01.1961, Blaðsíða 10

10
MORGl’ NBLAÐIÐ
Föstudagur 13. janúar 1961
L

Erlend-
ir viö-
burðir
STYRJÖLDIN í Alsír hefur stað
ið í meira en sex ár. Það er,
svo nokkuð sé nefnt, lengra en
síðasta heimsstyrjöld og geta
þeir sem hennar minnast rifjað
upp fyrir sér, hve lengi sú stund
var að líða.
Hún hefur verið harðvítug og
miskunarlaus, borið öll verstu
merki borgarastyrjaldar og
skæruhernaðar, sem ætíð bitnar
mest á almennum borgurum,
fólki sem ekki hefur sjálft tekið
þátt í átökunum. Hún hefur ver
ið myrkra styrjöld, háð mest að
næturlagi án þess að um nokkrar
fastar víglínur sé að ræða. Hún
hefur staðið samtímis í nær öllu
landinu, frá Constantine austast
til Oran í vesturhluta landsins.
Sprengjur hafa jafnvel sprungið
í sjálfri höfuðborg landsms,
Algeirsborg og ítrekaðar árásir
verið gerðgr á strætum hennar
að næturlagi. Mest hefur styrj-
öldin þó geysað í nánd við öræfi
og hálendisskika, þar sem gnægð
er felustaða í grýttu og vind-
sorfnu berginu og við landamæri
Marokkó og Túnis, en þaðan fá
uppireisnarmenn liðstyrk, vopn
og vistir.
Upphaf styrjaldarinnar kom
Frökkum mjög á óvart. Þeir
vissu ekki betur en að Alsír
væri mesta friðsemdar hérað og
að það væri t.d. á góðri leið með
að verða vinsælt ferðamanna-
land sakir svipmikillar náttúru,
veðurblíðu og kyrrðar. Þess má
m.a. minnast, að stór hópur ís-
lenzkra ferðamanna kom þang
að í Miðjarðarhafsferð Gullfoss
og þótti mönnum mikið til koma
um náttúrufegurð þar.
*En aðfaranótt 1. nóv. 1954
gerðust þau tíðindi að serknesk-
ir skæruliðar hófu samræmdar
árásir á fjölda margar stöðvar
lögreglu og franska embættis-
menn víðsvegar um landið. Sið-
ar hefur það upplýstst að árás-
um þessum var stjórnað af sam-
tökum serkneskra þjóðernis-
sinna, sem höfðu lengi reynt að
fá fram vissar félagslegar úr-
bætur, en voru nú orðnir úrkula
vonar um að þjóð þeirra fengi
nokkrar réttarbætur hjá Frökk
um eftir samningaleiðum.
Frönsk lögregla og hernaðar-
yfirvöld gripu nú þéttingsfasit
tim taumana, sérstaklega í hér-
aðinu í nágrenni Constantine
þar sem styrkur uppreisnar-
manna virtist mestur frá upp-
hafi. Síðan hefur ekki linnt
miskunnarlausum hroðaverkum
á báða bógia. Þeas eru mörg
dæmi úr Alsírstyrjöldinni, að
serknesku skæruliðarnir hafi1
ráðizt á þorp samlanda sinna, er
þeim þóttu of hlynntir Frökk-
um og skorið alla íbúana á háls,
— og Frakkar hafa þá kunnað
að svara aftur í líkri mynt.
Meðal stærstu styr.jalda
Um hálf milljón manna hefur
▼erið i franska hernum í Alsir.
Þessi fjölmenni her skipar
styrjöldinni í hóp stærstu styrj-
alda sem háðar hafa verið. Her
kostnaður Frakka af Alsír-stríð-
inu hefur jafnframt verið gífur-
legur, mun hann nema um 2
milljörðum dollara, eða um 80
|>ús. milljón kr. á ári.
Mannfall hefur verið mjög
mikið. Franskar heimildir herma
að það hafi verið nokkuð á 2
hundrað þús., en serkneskar
heimildir telja sanni nær, að
milljón manna hafi látið lífið af
hernaðaraðgerðum.
Styrjöldin í Alsír hefur þann-
ig orðið sorgarsaga þúsunda
franskra fjölskyldna, er borizt
hafa fréttir af því, að sonurinn,
bróðirinn eða unnustinn hafi
fallið í herþjónustu í Kabýlíú
eða í einhverjum öðrum fjalla-
héruðum Serkjalands. Ekki hafa
'Serkirnir síður átt um sárt að
binda þar sem mannfallið í
þeirra liði hefur jafnvel verið
margfalt meira. En kannski er
þetta ekki annað en hinn gamli
og alvarlegi harmslóði styrjald-
anna.
Viðkvæmnis mál
Alla þessa fyrirhöfn og út-
gjöld hafa Frakkar lagt á sig af
ýmsum ástæðum sem íléttast
ekki sögð öll þá fremur en ann
ars í þessu langa stríði. Her-
stjómin í Alsír hefur haldið
mörgum alvarlegum staðreynd-
um leyndum fyrir frönskum al-
menningi bæði þá og síðar.
Þegar stríðið fékk svo á sig
samfelldari mynd skemmdar-
verka launsátra og vígaferla, að
maður ekki tali um, þegar út-
lagastjóm Seirkja undir for-
sæti Abbas var mynduð, — þá
framkölluðu þessir atburðir fyrst
og fremst þjóðernisstolt í hug-
um Fransmannanna. Þjóðaróvin-
ur sótti á og stríðið varð í þeirra
huga barátta um heiður og veidi
gamla Frakklands.
Það var fyrst í sambandi við
afgreiðslu fjárlaga í franska
þinginu sem þeir tóku að hyggja
nokkuð nánar að málinu, því að
þá fór það að snerta við pyngj-
unni og það á tímum sem franski
ríkissjóðurinn var á eilífri kúp-
unni og víxlar skulda og van-
rækslu í fjármálum urðu að end
vikuyfirlit
saman og eru frönskum borgur-
um mjög viðkvææm tilfinninga-
mál á ýmsa vegu. Það snertir
þjóðarstolt þeirra, sem er ekki
lítið, — fjölskyldutengsl, því
margir eiga frændur og vini
handan hafsins í Alsír. Vegna
þess hve málið hefur verið við-
kvæmt áttu Frakkar lengi erfitt
með að ræða rólega skynsamlega
og raunhæft um það. Öfgarnar
hafa leikið lausum hala og sama
er e.t.v. að segja um afstöðu
Serkjanna. Það er mjög erfitt
að lægja þær hatursöldur
sem myndast í margra ára vægð
arlausri borgarastyrjöld. Við-
kvæmni tilfinninga, hroki og
hatur hafa leitt báða aðilja út
í ógöngur. Báðir eru orðnir dauð
þreyttir á stríðinu, en það er
erfitt að hætta glímu í hálfum
leik meðan hvorugur er fulldauð
ur. Ýmsir þeir atburðir hafa
þó verið að gerast síðustu vikur
sem benda til þess að alger þátta
skil séu að verða í Alsír, og hef
ég því valið Alsír-málið til um-
ræðu að þessu sinni.
Þegar fyrstu óeirðimar hóf-
ust í Alsír fyrir rúmum sex ár-
um og fréttirnar birtust í frönsk
um blöðum um þessa óvæntu at
burði, virðist mér, að leit hefði
orðið á þeim Frökkum sem álitu
þessa skæruliða nokkuð annað
en hverja aðra ótýnda glæpa-
menn, er höfðu rofið innanlands
friðinn. Því fann enginn neitt
athugavert við það, þótt lög-
regla og herlið gripu til hinna
róttækustu ráða til að elta frið
rofana uppi annað hvort lifandi
eða dauða. 6agan var heldur
urnýjast ár frá ári. Menn fóru
smámsaman að greina skýrar
nokkur höfuðatriði rnaisins,
sem virtust benda til þess að
milljarða fjárfesting í fallbyssu
kúlum og byssustingjum suður í
Atlasfjöllum kynni að vera ærið
vafasöm fjármunaráðstöfun. Enn
var þjóðernisstoltið þó lífsseigt
og nokkrar ríkisstjórnir sem virt
ust ætla að láta hagkvæmis
sjónarmið ráða umfram þjóðar-
gloríuna féllu við vantrautsyfir
lýsingar í þinginu. Frægast
þeirra var fall Mendes-France
stjórnarinnar.
Og alltaf hélt ástandið í Alsír
áfram að versna og krefja meiri
fjárausturs.
Tvær þjóðir
Kjarni Alsír-deilunnar er í
sjálfu sér mjög einfaldur. Tvær
aðskildar þjóðir, — eða þjóða-
hópar búa í landinu og berjast
um yfirráðin í því. Annarsvegar
eru hvítir landnemar, sem
sezt hafa að í landinu síðustu
hundrað árin og eru nú um
milljón talsins. Hinsvegar eru
þeldekkri múhameðstrúarmenn,
kallaðir yfirleitt samheitinu
Serkir, þótt þeir teljist ekki ein
þjóð. Þeir eru í yfirgnæfandi
meirihluta í landinu, eða í kring
um 9 milljónir og fjölgar hlut
fallslega miku meira en hvítu
mönnunum.
Frönsku landnemarnir hafa
gert sig áð herraþjóð í Alsir.
Þeir hafa reist heilar borgir með
nýtízkulegum evrópskum blæ,
samgönguleiðir og verksmiðjur,
en þeir hafa vikið innfæddum
mör.num til hliðar og auðgazt
stórlega á landsgæðurn og ódýr
um vinnukrafti innfæddra
manna.
Þorri serkneskra manna hefur
hinsvegar lifað og hrærzt í
aumustu fátækt, réttindalausir
og menntunarsnauðir. Kjör
hinna innfæddu í Alsír hafa ver-
ið lakari en í nokkurri annarri
nýlendu Frakka og hvítu land-
nemarnir hafa lengi staðið bein-
línis á verði gegn því að nokkuð
væri framkvæmt sem gætí gert
Serkina sjálfstæðari fjárhags-
lega, eða fært þeim stærri hluta
af arði landsins.
Stjórnirnar í París höfðu auð
vitað sína ráðherra og ráðu-
neyti, sem skyldu sinna málum
Alsír, en hvað var eðlilegra frá
frönsku sjónarmiði en að fela
einmitt sjálfum frönsku landnem
unum að annast þau mál í stjórn
inni og hafa allan veg og vanda
af þeim. Oft voru sjálfir ráð-
herrarnir af landnemaætt frá
Alsír. Það voru þeir sem fengu
því ráðið, að Serkjum voru eng
ar raunverulegar réttarbætur
veittar. Og sömu fulltrúar land
nemana réðu stefnunni gegn
skæruliðunum í Alsír. Þegar lit
ið er yfir þessi sex ár, sem styrj
öldin hefur staðið hefur hin
ríkjandi stefna landnemanna ein
kennzt af furðulegri bjartsýni,
sem jafnóðum hefur þó orðið að
þola skipbrot, — en svo mikill
hefur hugurinn og hagsmunirnir
verið, að þrátt fyrir strand hafa
þeir haldið áfram að sigla á
þurru landi.
Þeir hafa t.d. stöðugt haldið
því fram, að auðvelt væri að
halda Serkjum í skefjum, aðeins
með nógu mikilli hörku og skipu
lagðri áróðursstarfsemi.
Einnig hafa þeir stöðugt klif-
að á því, að ekki skorti nema
herzlumuninn að landið yrði frið
að, — aðeins þyrfti svolítið á-
tak til viðbótar, svolitla herferð
upp í f jöllin til að gersigra skæru
liðaherinn.
Loks hafa þeir haldið því
fram, að uppreisnarstjórn Serkja
ætti aldrei neitt almennt fylgi
í Alsír. Hún ráði að vísu yfir
10 þús. manna skæruliðaher í
landinu, sem haldið sé uppi með
útlendum fjárframlögum. All-
ur þorri almennings sé hinsveg-
ar mótfallinn þessum hernaði og
vilji áframhaldandi samstarf við
Frakka .
Þáttaskil í Alsír
Þeir atburðir, sem merkiíeg-
astir hafa gerzt í Alsír að undan
förnu og sem að mínu viti
marka þáttaskil eru að órækar
og ef svo mætti segja, endanleg-
ar sannanir hafa komið fram um
að allar þessar hugmyndir land
nemanna eru staðlausar og ein-
kisnýtar, — Alsír stefna sem á
þeim byggir er þvá algerlega
röng.
Þetta kom berlegast í ljós í
óeirðunum sem urðu í Algeirs-
borg skömmu fyrir jól. Hinir
serknesku íbúar borgarinnar
sýndu í fyrsta skipti opinberlega
Merkileg tímamót urðu ný.
lega í Alsír-málinu, fþegar
ibúar Serkjahverfisins í
Algeirsborg flykktust út á
göturnar og vottuðu útlaga-
stjóm Ferhat Abbas fylgi
sitt. Þann dag blöktu hinir
bannfærðu grænhvítu fán-
ar Serkja yfir borginni. Og
hvítu lanðnemenum er að
skiljast það, að þeir hafa
tapað sex ára styrjöld.
Myndin var tekin af fjölda-
fundi Serkja.
skoðanir sínar á stjómmálum
landsins í gríðarmiklum fjölda-
samkomum í Kasbah, hinu
gamla Serkjahverfi borgarinn-
ar. Tugþúsundir, jafnvel meira
en hundrað þúsund serkr.eskra
borgara tóku þátt í þessum
fjöldafundum og þar lék eng-
inn vafi á því lengur, hverjum
þeir fylgdu að málum.
Einn liðurinn í því pólitíska
uppeldi sem Alsír-stefna land-
nemanna hefur gert ráð fyrir
hefur verið, að algerlega var
bannað að sýna opinberlega fylgi
við uppreisnarmenn. Einkennis-
stafir flokks þeirra F.L.N. hafa
verið bannorð, eða alger goðgá.
Sæist einhver ópinberlega para
þessa hættulegu galdrastafi á
húsvegg, leið ekki á löngu áður
en lögregla kom á vettvang og
leiddi syndaselinn á brott, svo
hann gæti hlotið hæfilegt „póli-
tískt uppeldi". Lögregla Alsír hef
ur stöðugt verið á verði til að
koma í veg fyrir og fjarlægja
öll slík ytri merki um stuðning
við uppreisnarmenn.
En í síðasta mánuði féllust 18g
reglumönnum algerlega hendur,
því að út um gervallt Araba-
hverfi Algeirsborgar stigu upp
mót himni ótal grænhvítir fánar
uppreisnarstjórnarinnar. Serk-
neskir unglingar skemmtu sér
við að pára galdrastafina
F.L.N. á hvern húsvegg og þúa
undir ungjra manna gengu ó-
hræddir móti vöpnuðum lögreglu
vörðum og hrópuðu i kór: —
Lengi lifi Ferhat Abbas.
Auðvitað var það hópuirinn,
hinn mikli fjöldi, sem gaf
hverjum einstaklingi þor til að
koma þannig fram, enda treystu
Frakkar sér ekki tií að grípa
til neinna gagnráðstafana, held
ur blöktu fánar uppreisnar-
manna þann dag allan yfir
Algeirsborg.
Á þessum degi hrundu til
grunna þær kenningar hvítu
landnemanna, að uppreisnar-
stjórn Abbas nyti einskis trausts
eða fylgis almennings. Frá þess
ari stundu varð það Ijóst, að
allt hið pólitíska uppeldi Frakka
yfir Sairkjum hefur verið til-
gangslaust. Það er aðeins við
einn aðillja að semja um fram-
tíð Alsír, — útlagastjórn Ferhat
Abbas.
Þessi eini dagur serknesks
sjálfstæðis í Kasbah breytti svo
miklu, að frönsku landnemarnil
Framh. á bis. 19.