Morgunblaðið - 09.02.1961, Qupperneq 11

Fimmtudagur 9. febrúar 1961
' MORGVNBLAÐIÐ
11
Ölga undir niðri
í Tyrklandi
SKEMMDARVERK á líkneski af
Kemal Ataturk, nýjar handtökur
og óvenjulega margar opiniberar
aftökur 1 hinum stærri borgum
Tyrklands, benda til nokkurrar
ólgu meðal íbúanna. Þjóðin virð-
ist ekki fyllilega hafa jafnað sig
eftir stjótrnarbyltingu hersins 1
maí sl. þegar stjórn Adnan Mend-
ers var rekin frá völdum.
Mesta furðu hefur vakið hand-
taka tveggja lögfræðinga sem
annazt hafa vörn Menderes hins
fyrrverandi forsætisráðherra, í
málaferlunum á eyjunni Yass-
ida við Istanbul. Lögfræðingun-
um var gefið að sök að hafa sam-
ið bækling, sem stjórnarvöldin
telja túlka málstað ákærða mjög
einhliða. Ekki virðast þeir þó
hafa dreift honum, því að ekki
hefur verið unnt að ná í eintak
ef honum til þess að komast að
efni hans, né heldur fá vissu um,
aó slíkur bæklingur sé til.
H:.nn 26. desember sl. voru eirm
ig handteknir skyndilega 65
menn, sem nefndir voru „öfga-
menn, skæruliðar og afturhalds-
seggir“. Þeir verða ekki leiddir
fyrir venjulega dómstóla, heldur
fyrir þá „byltingardómstóla“ sem
komið var á fót í ágúst sl. með
sérstökum lögum þjóðeiningar-
nefndarinnar, en svo nefnist ráð-
ið, sem nú fer með völd. Úrskurði
þessara dómstóla er ekki unnt
að áfrýja og þeir hafa vald til
að dæma menn til dauða fyrir
„áróður gegn byltingunni og hug-
sjónum hennar", ákvæði, sem er
þægilega tvírætt. •
Þessir dómstólar minna óþægi-
lega á hina illræmdu „sjálfstæð-
isdómstóla" frá dögum Kemals
Ataturks, sem dæmdi þúsundir
manna til dauða. Verði hinir á-
kærðu leiddir fyrir þessa dóm-
stóla, mun það í fyrsta sinn, sem
mál er rekið fyrir þeim. Enginn
hinna 65 handteknu er þjóðkunn-
ur, flestir eru þeir smákaup-
menn eða embættismenri. Þess-
ar handtökur áttu rót að rekja til
þess, að minningu Kemals Ata-
turks hafði iðulega verið sýnd 6-
virðing. Hinn mikli tyrkneski
umbótamaður og hermaður, sem
lézt 1938, hefur ávallt verið mjög
óvinsæll meðal afturhaldssamra
og öfgafullra Múhameðstrúar-
manna í Tyrklandi.
Líkneski af Ataturk var
sprengt í loft upp í Iskenderum
í suðurhluta Tyrklands og í öðr-
um hluta landsins voru myndir af
honum og ræður hans bornar á
bál. Þessi óvirðing við virtan leið
toga olli hneykslun um allt land-
ið, einkum meðal menntamanna
og námsmanna, og auðveldaði
stjóninni að láta skríða til skarar
skríða gegn hinum afturhalds-
sömu ofsatrúarmönnum og fyrri
stuðningsmönnum Menderes
stj órnarinnar, sem almenningur
telur vera á sama báti.
Sá atburður, sem mesta at-
hygli hefur vakið um þessar
mundir, er myndun 272 manna
fulltrúarráðs, sem mun hafa að-
setur í Ankara og koma í stað
kjörins þings, þar til hernaðaryf-
irvöldin hafá afsalað sér völdum
í hendur borgaralegrar stjórnar.
Hópferðir
Höfum allar stærðir af hóp-
" ferðabílum í lengri og
skemmri ferðir.
Kjartan Ingimarsson
Sími 32716
Ingimar Ingimarsson
Sími 34307
34-3-33
En Gursel hershöfðingi hefur
heitið, að það verði í síðasta lagi
í október n.k. Hið nýja fulltrúa-
ráð, sem einnig mun semja nýja
stjórnarskrá og ný kosningalög,
er ekki kosið almennri kosningu,
heldur skipa ýmis stjórnmálaöfl
menn 1 það, t. d. stjómmála-
flokkar, stéttafélög, háskólar, hin
ir ýmsu aðilar fréttaþjónustunn-
ar og héraðsstjórnir.
Þótt veruleg höft séu á stjórn-
Þungavinnuvélar
Inonu foringi lýðveldisflokksins
•
málastarfsemi í landinu, var hún
mikil síðustu vikurnar fyrir skip
un fulltrúa í ráðið, enda var hér
um að ræða mikilvægt spor. Or-
sök þeirrar ólgu, sem nú gerir
vart við sig er sá grunur, að hin
ýmsu stjórnmálaöfl muni ekki
eiga fulltrúa í ráðinu, í réttu hlut
falli við fylgi þeirra, heldur muni
skipan þess vera í vil einum
manni og einum stjórnmálaflokki
— hinum nafnkunna, 77 ára
gamla Ismet Inonu, eftirmanni
Kemals Ataturks og lýðveldis-
flokki hans. Enda þótt Inonu sé
fyrrverandi forseti landsins og
hafi mikla reynslu af starfi í þágu
þjððar sinnar, er hann mjög um-
deildur. Helmingur þjóðarinnar
telur hann vera hinn eina er geti
bjargað Tyrklandi. Hinn helm-
ingurinn hefur megnustu fyrir-
litningu á honum.
Eftir stjórnarbyltinguna 27.
maí, höfðu menn vænzt þess, að
Inonu og flokkur hans, sem voru
höfuðandstæðingar hinnar fölinu
Menderes stjórnar, mundu taka
við völdum. En brátt kom í ljós,
að nokkrir af leiðtogum bylting-
arinnar höfðu aðra skoðun á því
máli. Foringi þessara marina í
þjóðeiningarnefndinni var Turk-
esh, ofursti, greindur og fram-
gjarn maður, ættaður frá Kýp-
ur. Hann hafði enga ástæðu til
að bera hlýhug .til Inonu, þar
sem honum hafði verið varpað í
fangelsi vegna sameiningarstefnu
cg hann jafnvel pyndaður, þegar
Inonu var við völd.
Turkesh hafði áformað, að full-
trúar í þjóðeiningarnefndinni
skyldu ekki vinna með Inonu,
heldur stofna nýjan flokk, sem
gæti náð fylgi hinna mörgu, sem
áður kusu Menderes og höfðu
engan fulltrúa átt á vettvangi
Ávarp til þjóðarinnar
írd Landsambandinu gegn dfengisbölinu
EKKI getur það farið fram hjá l
neinum manni í landinu, sem
lætur sig varða velferð þjóðar-
innar, hvílíkt vandamál og þjóð-
arböl áfengisneyzlan er. Ábyrg-
ir og sérfróðir m?nn fullyrða nú,
að hún sé orðin álíka þjóðar-
mein, sem berklaveikin var hér
fyrr á árum eða verra. Þjóðfé-
lagið hefur unnið röggsamlega
gegn berklaveikinni og öðrum
sjúkdómsplágum og náð glæsi-
legum árangri, vegna þess, að
bæði þekking og almennur áhugi
og skilningur manna í landinu,
og löggjöf, lögðust á eitt um að
vinna sigur í þessu stríði. Hvers
vegna þá fálæti og sinnuleysi
varðandi áfengissjúkdóminn,
sem er þó þeim mun verri en
flestir aðrir sjúkdómar, að hann
sýkir bæði sál og líkamá og van-
virðir manndóm meira en nokk-
uð annað?
Fjórða þing Landssambands
ins gegn áfengisbölinu skorar
því á öll aðildarfélög sín og lands
sambönd, 26 að tölu, en ekki að-
eins þau, heldur og alla þjóðina,
að sýna í verki góðan áhuga og
skilning á þessu þjóðfélagsvanda
máli. Skiptar kunna skoðanir
manna að vera um leiðir að
marki, en slíkt réttlætir engan
veginn fálæti og aðgerðarleysi.
Áhugasamir og samtaka þurfa
allir þeir menn í landinu að vera,
konur jafnt sem karlar, sem
vilja þjóð sinni vel og leggja lið
sitt til þess að sigrast á áfengis-
bölinu. Hálfvelgja leiðir ekki til
sigurs. Sá, sem er með í för að
eins að nafninu til, getur ekki
átt þátt í því að sóknin verði
sigurför. Leggjum því heilhuga
fram krafta vora til þess að sigr
ast á einu hættulegasta og versta
þjóðfélagsmeininu. Abraham
Lincoln kallaði áfengisneyzluna
og áfengissöluna krabbameinið í
þjóðfélagslíkamanum. Áfengis.
neyzla á ekki rétt á sér undir
neinum kringumstæðum, en
allra sízt á öld hraðans og vél
væðingarinnar, og hún á aldrei
samleið með sannri menningu,
en vanvirðir allt sem lýtur að
manndómi, menningu, siðgæði
og velferð manna yfirleitt. Slík
um vágesti má ekki biðja vægð-
ar.
„Hver illgresi banvænu biður
hlíf“, segir skáldið, „hann bæl-
ir og traðkar í eyði. Sé drepinu
hlúð, visnar heilbrigt líf, en
hefndin grær á þess leiði.“ — Af-
stýrum slíkri ógæfu.
í stjórn Landissambandsins
gegn áfengisbölinu
Pétur Sigurðsson, formaður.
Björn Magnússon, varaform.
Axel Jónsson, gjaldkeri.
Tryggvi Eiríksson, ritari.
Magnús Jónsson.
Jakobína Matthiesen.
Guðbjartur Ólafsson.
Ungling
vantar til blaðburðar við
Bústaðaveg
JMorglfttfrlllftifr
Gursels hershöfðingi
stjórnmála síðan hann var rek-
inn frá völdum. Inonu sá sér nú
ógnað. I hreinsuninni hinn 13.
nóv. sl. tókst honum og flokks-
mönnum hans að bola Turkesh
frá og hófust þeir síðan handa um
stofnun hins nýja fulltrúaráðs.
★
Hverjir, sem valdir eru að
skemmdarverkinu í Iskenerum,
hafa gefið stjórninni tækifæri til
þess að bregðast hart við ólg-
unni í landinu. Hinar opinberu
aftökur, 13 að tölu, sem fram hafa
farið í hinum stærri borgum, eru
þó óvenjulegri viðbrögð. Opin-
berlega er sagt, að hér sé um að
ræða aftökur, sem stjórn Gursels
hafi orðið tafsamt að fram-
kvæma. Ljóst er þó, uð þessum
aítökum er ætlað að áminna fólk
um að hugsa tvisvar, áður en
það hefst nokkuð að. Að vísu
hafa þær ekki verið svo margar
í einu og líkin hafa ekki verið
látin hanga klukkustundum sam-
an í gálganum um hábjartan dag-
inn. Hervaldarnir óttuðust ber-
sýnilega vandræði og gripu til
þessara áhrifamiklu ráða til þess
að koma í veg fyrir þau.
Enn eru tvær hliðar á þessu
máli. Önnur er efnahagur lands-
ins, hin er heilsa Gursels hers-
höfðingja. Efnahagurinn, sem var
bégborinn í stjórnartíð Mender-
es, er nú verri en nokkru sinni
fyrr — viðskipti eru treg, við-
skiptajöfnuður óhagstæður, er-
lendar skuldir þungar, atvinnu-
leysi mikið og óánægja almenn-
ings vaxandi. Gursel hershöfð-
ingi, sem á 6 mán. hefur getið sér
góðan orðstír fyrir vizku og heil-
brigða afstöðu til mála, er veik-
ur maður, og neyðist ef til vi!I
til þess að hætta afskiptum af
stjórnmálum innan skamms. Ef
svo verður er illa farið, því að
hófleg og ákveðin áhrif hans eru
einmitt það sem Tyrkland þarfn-
ast á þessum óróatímum.
(Observer — öll réttindi áskilin)
Pökkunarstúlkur
óskast strax.
Hraðfrystihusið Frost hf.
Hafnarfirði — Sími 50165
Nauðungaruppboð
eftir kröfu tollstjórans í Reykjavík og að undan
gengnum lögtökum, verður haldið opinbert uppboð
við skrifstofu mína, Álfhólsvegi 32, Kópavogi, föstu-
daginn 17. febrúar n.k. kl 15. — Seldar verða bif-
reiðarnar: R-1361, R-1658, R-4079, R-4527, R-6425,
og R-8228.
Greiðsla við hamarshögg.
Bæjarfógetinn í Kópavogi
„Með piparmintubragði og virku Cuma-
sina-silfri, eyðir tannblæði og kemur í veg
fyrir tannskemmdir“.
□ □□
„Sérlega hressandi með Chlorophyll, hinni
hreinu blaðgrænu, fjarlægir leiða munn-
þefjan“.
□ □□□□
„Freyðir kröftuglega með piparmintu-
bragði“.
VEB Kosmetik-Werk Gera
Deutschc Demokratische Republik.