Morgunblaðið - 09.02.1961, Side 13

Fimmtudagur 9. febrúar 1961
MORCliyBLAÐlÐ
13
Ný viðhorf í utanríkis-
stefnu Bandaríkjanna
Efíir Cyril Dunn
SÍÐAN Kennedy, forseti, hélt
hina frægu embættistökuræðu
sína á tröppum ríkisþinghúss
Bandaríkjanna, hefir verið létt-
ara yfir hugum margra Banda-
ríkjamanna sökum eftirvænting-
ar og vönar. Jafnframt virðast
þeir hvorki undrandi né glaðir,
þótt þeir lesi úr kveðjum Krús-
jeffs til Hvita hússins, að hann
virðist líta framtíðina sömu von-
araugum. Það, sem veldur því,
að Bandaríkjamenn hafa tekið
aftur gleði sína, er ekki ný trú
á góðvilja Kremlverja, heldur
vaxandi vissa um að Bandaríkin
hafi nú forystu, sem er sterk,
ákveðin og framkvæmdasöm.
Auðvitað fagna Bandaríkjamenn
því að Rússar hafa kosið að láta
líktega nú. Stjórnarskipti í Banda
i-íkjunum er endurfæðing þjóð-
arinnar að undangengnum erfið-
um hríðum. Ekki mundi það hafa
auðveldað fæðinguna hefði hinn
rússneski forystumaður farið
hamförum í nánd við fæðingar-
stofuna.
Vinsamlegri firamkoma Kreml-
verja við eftirmann Eisenhowers
var fyrir löngu fyrirsjáanleg. Lof-
orðið eitt um það var nægilegt
til þess að ógna kosningalíkum
Kennedys, þegar líða tók á kosn
ingabaráttuna og það neyddi
hann til þess að taka af allan
vafa um, að atkvæði, sem honum
yrðu greidd, myndu ekki greidd
Krúsjeff. Reynslan hefur eflaust
komið flestum Rússum til þess að
álíta, að þegar forystumaður læt-
ur af stjórn, sé hann þegar í
stað hrakyrtur og fyrirlitinn. En
sú er ekki raunin í Bandaríkjun-
um og þær viðtökur sem Rússar
veita Kennedy eru afar léttar á
metunum á móti minningunni
sem ríkir í huga Bandaríkja-
manna frá Parísarfundinum, þeg
ar Krúsjeff sveiflaði Eisenhower
um höfuð sér eins og dauðum
ketti, ef svo má að orði komast.
Og virðist svo sem flestir Banda-
ríkjamenn taki sáttahótum Rússa
fálega, er það að nokkru vegna
þess, að þau koma ekki á óvart
og ennfremur sökum þess, að á
síðustu 15 árum hafa þeir sann-
færzt um að tortryggni og efi eru
einu skynsamlegu viðbrögðin við
hvers kyns tilboðum frá Moskvu.
Allt þetta hófst, þegar augu
Bandarikjamanna opnuðust fyrir
því, sem þeir telja sannleikann
um Yalta-ráðstefnuna — atburð,
sem Bandaríkjamenn líta alvar-
legri augum en nokkrir aðrir.
Bandaríkjamenn eru þess fullviss
ir, að á Yalta-ráðstefnunni hafi
þeir fullir vináttu og trúnaðar-
trausts veitt rússneskum komm-
Krúsjeff
únistum svo miklar ívilnanir í
Evrópu, að hinn frjálsi heimur
hafi síðan aldrei getað endur-
heimt öryggi sitt. Þótt almenn-
ingur í Bandaríkjunum fyndi ein
hverntíma hjá sér hvöt til þess
að gleyma hinu liðna, myndu á-
róðurstólin tæpast leyfa það. Sér-
hver tilraun Rússa til þess að
eyða tortryggni er þegar lögð út
á verri veg í útvarpi og sjón-
varpi, með viðvörunum og upp-
rifjun fyrri atburða. Og fáum
dögum eftir að Kennedy hafði
verið kjörinn, lét Krúsjeff prenta
mjög herskáa ræðu i tímaritinu
„Kommunist". Rússar fluttu þeg-
ar úrdrátt úr ræðunni í útvarpi
sínu til Bandaríkjanna, með radd
blæ, sem fékk hárin til að risa
á höfðum allrar bandarísku þjóð
arinnar. í þessari ræðu lýsti hinn
rússneski forystumaður yfir því,
að sigur heimskommúnismans
væri í nánd, — að styrjöld væri
ekki nauðsynleg til þess að ná
þeim sigri, en myndi hins vegar
óhjákvæmilega skella á, ef auð-
valdsþjóðirnar veittu minnstu
mótspyrnu.
f þeim hlutum hins frjálsa
heims, þar sem auðvaldsstefnan
nýtur ekki eins mikillar virðing-
ar og í Bandaríkjunum og þar
sem alþýða manna hefur minni til
hneygingu til þess að álíta frelsi
og frjálst framtak eitt og hið
sama, kann að vera erfitt að
skilja tortryggni Bandaríkja-
manna í garð Rússa. En það er
fyrst og fremst ein setning, sem
Krúsjeff hefur sagt, sem mestu
ræður um þetta hugarfar — þar
sem hann hét því, að barnabörn
núlifandi Bandaríkjamanna
skyldu lúta kommúnistastjórn.
En þótt það verði að viður-
kennast, að Krúsjeff hafi með
þessum orðum torveldað mjög
alla tilslökun — sem margir
Bandaríkjamenn telja ófyrirgef-
anlegt brot gegn komandi kyn-
slóðum — ættu menn ekki að
álíta, það með öllu óheppilegt,
þótt Bandaríkjamenn taki vina-
hótum Rússa dræmt. Það kemur
að nokkru í veg fyrir bráðlæti,
því að jafnvel þeir, sem óska
eftir nokkurri tilslökun eru því
andvígir, að Kennedy rasi nokk-
uð um ráð fram.
Jafnvel þótt Kennedy hefði
sjálfur tilhneigingu til þess að
bregðast nú fljótt við — sem er
ólíklegt, — myndi utanríkisráð-
herra hans, Dean Rusk, áreiðan-
lega halda aftur af honum. Svo
lengi, sem Rusk má sín nokkurs,
mun ekki verða stofnað í neinum
flýti til þess fundar æðstu manna,
sem.Krúsjeff er talinn hafa ósk-
að eftir í viðræðum sínum við
bandaríska sendiherrann í
Moskvu. Því að nýi utanríkisráð-
herrann hallast að skoðun rithöf-
undar nokkurs á fimmtándu öld,
sem sagði; að ,tveir voldugir þjóð
höfðingjar, sem halda vildu góðu
vinfengi ættu aldrei að hittast
augliti til auglitis, heldur eiga
samskipti með milligöngu góðra
og viturra sendiherra".
Hvað sem öðru líður, er það
almennt álitið í Bandaríkjunum
að Kennedy þarfnist tíma. Hann
verður að kynnast ráðherrum sín
um, sem margir hverjir eru hon-
um lítt kunnir. Hann verður áð
leggja á ráðin um utanríkisstefnu
sína í samráði við þá og með öll
gögn í hendi í fyrsta sinni. Og
hann verður framar öllu að búa
bandarísku þjóðina undir breyt-
ingar og vinna þann fulla stuðn-
ing, sem þjóðin ekki veitti hon-
um við kjörborðið.
Það er engum efa undirorpið,
að nýjar hugmyndir og ný við-
horf leita útrásar í utanríkis-
stefnu Bandaríkjanna, Chesteí
Bowles varð að taka af allan
vafa um afstöðu sína til Kína
til þess að hljóta staðfestingu á
útnefningu sinni til utanríkis-
ráðuneytisins, en jafnvel hann
tók skýrt fram, að „neikvæð
stefna“ væri ekki lengur fær
gagnvart þessu geysistóra og ört
vaxandi kommúníska ríki. Hann
hefur þokað Bandaríkjamönnum
ögn nær viðurkenningu á því, að
fyrr eða síðar verði að veita Kína
inngöngu í samtök Sameinuðu
þjóðanna og að Bandaríkjamenn
megi ekki láta sér til hugar koma
að ganga út í fússi, ef svo verður.
En margir Bandaríkjamenn
hafa nú haldið fast og trúlega
í hugmyndir kalda stríðsins um
meira en áratug — það getur
ekki og ætti ekki að verða augna-
bliksverk. Að telja þá á annan
hugsunarhátt, að koma þeim í
skilning um, að hinar nýju þjóð-
ir hafa komið róti á (ef til vill fer
vel á því) stríðið milli hinna
tveggja megin lifsviðhorfa, og að
láta þá fagna þeirri eftirvænt-
ingu, sem samfara er forystu
hins unga og fjörmikla Kenn-
edys
(OBSERVER —
öll réttindi áskilinfi
Vísindastyrkir
á vegum Nato
INNAN NATO hefur á undan-
förnium árum verið unnið að
því að gefa vísindamönnum að-
ildarrikjanna kost á að kynnast
vísinda- og menntastofnunum í
því skyni að auka samvinnu
NATO-ríkjanna á sviði vísinda
og mennta.
Kanadíska ríkisstjórnin hefir
í þessu sambandi boðið 5 styrki
til vsindamanna að upphæð $4
þús. hver til eins árs, og er ís-
lenzkum visindamönnum gefinn
kostur á að sækja um styrkina.
Gert er ráð fyrir, að styrkþegar
dvelji í Kanada yfir styrktíma-
bil.ið á vegum kanadískra stjóm
valda.
Utanríkisráðuneytið veitir all
ar nánari upplýsingar og lætur
umsóknareyðublöð í té, en um-
sóknir skulu hafa borizt fyrir
15. febrúar 1961.
(Frétt frá Utanríkisráðuneytinu)
Varðgæzlustörf — f jandmenn ríkisms — Að verða afskiptaleysinu að bráð —
Óttinn við að vera kallaður þjófur — Prinsessan á bauninni — „Höfum tapað
hugsjón“ — Af hverju þessi hræðsla — Mótorhjól marxismans — Um þetta
m. a. fjallar Vettvangurinn í dag.
VEGNA fréttar um þýzkan inn-
brotsþjóf, sem hér hefur dvalizt
undanfarna mánuði, hefur margt
verið rætt og ritað um varðgæzlu
menn og störf þeirra. Fólk hefur
verið sammála um, að ekki sé
rétt að láta fyrrverandi innbrots-
bergi, þar sem hætta er á að lýð.
ræðisþjóðfélagið örvi fólk til þátt
töku í tilraun til viðreisnar, eins
og nú er háfin á íslandi. Þeir
eggja fyigjendur sína á að
humma fram af sér aðild að heil-
brigðum störfum fóíksins, halda
þjófa annast slík störf. Allt hefur
mál þetta verið á þann veg, að
umræður um það hljóta að leiða
hugann að kommúnistum og
varðgæzlustörfum þeirra í lýð
ræðisríkjunum. Eins og kunnugt
er hafa þeir löngum þótzt standa
vörð um mannréttindi og frelsi í
þeim þjóðfélögum, sem þeir hafa
ekki náð á sitt vald og á þann
veg eignazt spöl í landi þeirra,
sem í hjarta sinu eru frábitnir
sæluríkiskenningu marxismans.
En einn góðan veðurdag, þegar
allt er kannski um seinan, skilur
þetta fólk loksins, að árvekni
kommúnista sprettur eingöngu af
þeim vafasama ásetningi að
fremja innbrot í helgustu hof lýð
ræðisins og ræna því sem eftir
er af fjársjóðum þess: Málfrelsi,
prentfrelsi, heimilisfriði. Eða
spyrjð Pólverja, hvernig um-
horfs sé í hofum þeirra, spýrjið
Búlgara.
Reynslan hefur sýnt að komm-
únistar eru allsstaðar á varð-
hinum í hæfilegum terror.
Sá sem á einhvern hátt reynir
að varast þessa starfsemi, þarf
ekki að láta sér bregða, þó hann
sé óverðskuldað úthrópaður
fjandmaður ríkisins eða vara.
samur innbrotsþjófur. Þannig j
vekja kommúnistar oft og tíðum
grun á hinum ágætustu mönnum,
saklausum. Er það einn af hættu
legustu ágöllum lýðræðisins,
hvað almenningsálitið er veikt
fyrir þessum hrópum. Við þekkj.
um þennan veikleika úr sögunni.
Við þekkjum hlutskipti Þemistók
lesar. Og hver urðu ekki örlog
Sókratesar? Spyrjið Plato (eða
j Gunnar Dal), hvort þessi talsmað
ur frjálsrar hugsunar í Aþenu
hinni fornu hafi ekki einmitt
fallið fyrir misvitru almennings-
áliti í þessari háborg lýðræðisins.
En er það ekki einkennlegur
paradox að þjóðfélag sem öðru
jöfnu er á verði gagnvart lögbrots
mönnum, skuli ekki sjá við þess.
ari starfsemi og lætur sér jafn-
vel lynda að helgustu vé séu sví.
virt? Þarf eftir allt sem á undan
er gengið að spyrja um takmark
kommúnista? Þarf að spyrja um,
hvort þeir hyggist kollvarpa lýð
ræðinu? Þarf að efast um ást
þeirra á einræði? Eða þarf enn
einu sinni að nefna nöfn eins og
Eystrasaltslönd, Ungverjaland,
Tíbet, Pasternak? Hvað væri sagt
við börn sem gleymdu öllum
lexíum sínum jafnskjótt og tím
inn væri úti? Mundi ekki koma
að því að þau féllu á prófi?
Erum við ekki farin að hafa eitt
hvert hugboð um, að meðalið
sem pólitíkusar kommúnismans
nota í byrjun, er alltaf hið sama:
að taka sér varðstöðu á ýmsum
hornum þjóðfélagsins og villa
fólki sýn. Að ógna því til fylg-
isspektar við plön, sem hafa
kostað milljónir manna lífið? Að
hóta því varðhundum sínum
ella og þeim óþægindum sem af
því leiðir að vera kallaður þjóf--
ur? Eða hver er sá sem efast um
það lengur, að varðgæzlumenn
Stalinsstefnunnar á íslandi sitji
um svefnfrið borgaranna og
bíði færis að fleygja sakleysi
þeirra í almenningsálitið eins og
beini í hund? Og samt er enn
i stór hópur manna hér á landi,
sem lætur sig engu skipta fyrir-
ætlanir varðgæzlumanna, en
krefst þess að lýðræðið tryggi
hlutleysi þeirra. En slíkt getur
verið mikil bjartsýni. Við skul-
um ekki gleyma því, að lýðræði
getur orðið afskiptaleysinu að
bráð. Eða spyrjið Pólverja, spyrj
ið Búlgara, já spyrjið þá Rússa
sem sætta sig ekki við að þegja
um skoðanir sínar og hugsanir
fyrir nokkra kópeka. Versti
ágalli lýðræðis er sá, hvað það
veitir mönnum kærkomið tæki-
fær, til að vera óhultir og á-
byrðarlausir. Ábyrgðarleysi er
takmark alltof margra. Það
í sjálfu sér er óskiljanlegt, en hitt
er þó óskiljanlegra, hve margir
ágætismenn trúa í blindni á varð
gæzlumennina og látast aldrei sjá
neinar líkur til að þessir sjálftil-
kvöddu verðir frelsis og mann-
réttinda, fórna og heiðarleika,
fremji innbrot og láti greipar
sópa um fjársjóði þeirrar
þjóðar, sem hefur að eink-
unnarorðum: Með lögum skal
land byggja. Af einhverjum
ástæðum þykir þessu fólki þægi-
legra að þurfa ekki að glíma við
vafasaman grun um óheilindi og
fýidan ásetning. Betra að trúa
I öðrum fyrir sálu sinni. Flatur
fyrir mínum herra, sagði merk-
ur íslendingur á erfiðum tímum.
Það er auðvelt að skjóta sér á
bak við slíka reisn! En hefur
nokkur maður leyfi til að fleygja
lífi sinu umhugsunarlítið í kvöm
þessa hatramma ófrelsis, svo
það geti óhindrað malað sitt
rauða gull? Nei, auðvitað ekki.
En samt er þetta gert. Við gef-
umst upp fyrir löstunum og köll
um þá nöfnum eins og dyggð,
frelsi, föðurlandsást, af þeirri
ástæðu einni að við höfum ekki
lengur þrek né hugrekki til að
láta samvizkuna ráða. Við höf-
um ekki lengur þrek til að vera
menn.
Þeir sem lýðræðið hefur kjör.
ið til að vera á verði sofa of
margir. Þeir sem lýðræðið
treystir á viljá of margir vera
óhultir. Þeir sem lýðræðið hefur
gefið frelsi, vilja of margir vera
ábyrgðarlausir. Það er eins og
þeir viti ekki, að þeim hefur ver-
ið trúað fyrir miklu, nú síðast
fyrir l.ióði Pasternaks. En ótt-
inn við innbrotið lamar of
marga. Óttinn við að vera kallað
ur þjófur drepur kjark úr of
mörgum. Pasternak brást ekki
skyldu sinni. Hann lamaðist
Framh. á Dls. 14.