Morgunblaðið - 12.02.1961, Síða 3

Sunnudagur 12. Febrúar 1961
MORCVNBL4Ð1Ð
3
Sr. Jón Auðuns, dómprófastur;
Hlýðni
Kjarval: — Þetta er falleg stúlka með saltfisk, 1. flokks meira að segja. Þorvaldur bílstjóri:
— Eins og í Landsbankanum.
Á málverkasýningu
með listamanninum
f EINUM af kirkjutextum þessa
helgidags segir, að sá maður sé
þrælborinn. sem ekki þoli aga.
Þræll eigin geðþóttá og duttl-
unga sá, en frjálsborinn hinn,
sem virðir aga og kann að hlýða.
í þessu er miklu meiri speki
fólgin en í megninu af öllu
tízkutali síðari tíma um sjálf-
ræði og agaleysi hins „frjálsa
manns“. Vel sé þeim, sem frelsi
þrá og fyrir frelsi berjast. Mann-
kynið skiptist eftir meginlínum
í tvær sveitir. Annarsvegar eru
þeir, sem sannfærðir eru um, að
menning og farsæld framtíðar sé
undir því komnar, að menn fái
að búa við frelsi til athafna og
tjáninga. Og hinsvegar eru þeir,
sem því trúa, að með skipulagi
einræðis og frelsissviptingar ein-
staklinganna verði farsæld fram
tíðarríkisins bezt tryggð.
Á Vesturlöndum eru þeir
menn í miklum meirihluta, sem
andvígir eru áþján og einræði
og telja, að farsæld og framtíð
menningar verði ekki á annan
hátt tryggð en í frjálsum heimi.
En þar .vill sú staðreynd gleym-
VIÐ bregðum okkur út á
málverkasýningu Kjarvals
í Listamannaskálanum og
hittum hann þar sem
hann er að ræða við sýn-
ingargesti. Meðal þeirra er
„bílstjórinn hans“, eins og
hann er kallaður, Þorvald
ur Þorvaldsson á BSR. —
Þorvaldur hefur ekið hon-
um manna mest sl. 14 ár
og m. a. verið með honum
í löngum ferðum úti um
Iand.
Við náum tali af Þorvaldi
þegar listamaðurinn víkur sér
frá og leggjum fyrir hann
nokkrar spurningar.
★
— Þekkirðu ekki flest mál-
verk Kjarvals?
— Jú, öll, sem hann hefir
gert þegar ég hef farið með
hann í ferðalög. Þessi fimm
gerði hann öll í sumar, á leið-
inni hér austur yfir fjall, í
Svínahrauni og þar um kring,
segir Þorvaldur og bendir á
myndirnar innst í salnum.
Þá bendir hann á mynd
hægra megin í salnum og seg-
ir:
— Þessa gerði hann á meðan
við stoppuðum á Jökuldals-
heiðinni á leiðinni austur á
Hérað í sumar. Við stóðu'm við
í 6 tíma, en hann hefir sett í
hana liti síðan.
— Hafið þið verið langtím-
um saman á ferðalagi?
— Já. Nokkuð. í sumar vor-
i sumarbústað
Eiðaþinghá á
um við 6 daga
hans austur í
Héraði.
— Og matreiddir þú fyrir
ykkur?
— Við gerðum það svona í
félagi og það blessaðist allt
saman.
Nú er listamaðurinn kominn
til okkar og einnig Jón á
Reykjum. í því kemur Ólafur
K. Magnússon ljósmyndari til
þess að mynda þá saman lista-
manninn og bílstjórann hans.
Ólafur segir við Jón á Reykj-
um:
— Bróðir þinn bíður eftir
þér úti.
Kjarval vindur sér að
Jóni, lítur upp á þennan
tveggja metra mann, sem er
tvö hundruð og talsvert mörg
pund í viðbót, og segir:
— Áttu bróður?
— Já, meira að segja fjóra.
Og ég er ekki stærstur.
— Áttu líka systur? segir

Þessa mynd tók Kjarval af ljósmyndurum Morgunblaðsins,
Tímans og Þjóðviljans við opnun sýningarinnar í fyrradag.
Kjarval: — Ég hef tekið furðulega margar myndir um
ævina, meira að segja litmyndir. ^
og bílstjdranurr hans
listamaðurinn
okkur hina.
og lítur á
— Hvað kemur til að þú
valdir Þorvald til þess að aka
þér Kjarval? spyrjum við.
Málverkið af Þorvaldi bílstjóra, sem Kjarval sletti i hann
f tilefni afmæiis.
— Jú, sjáðu til. Það kom til
af því að engir fengust í lang
ferðir nema hann og svo fór
það upp í vana að taka hann.
Við vorum kannske ekki bún-
ir með myndina og þurftum
að fara aftur og klára hana.
— Og finnst þér hann sann-
gjarn í viðskiptum?
— Hann er dálítið dulur. En
hann er plein. Já plein. Hann
snuðar ekki sitt fyrirtæki.
— Hefir hann fengið hjá þér
myndir?
— Maður slettir í hann einni
mynd af honum sjálfum sem
maður málar 1 stemningu í til
efni afmælis.
Nú vill Ólafur K. fara að
taka af okkur myndir.
— Óli Þórðar, kallar Kjar-
val fram í salinn.
■— Kondu og vertu með okk
ur á myndinni.
• — Á ég að taka ofan hatt-
inn? spyr Ólafur.
— Nei, hafðu hattinn. Þú
tekur þig svo vel út með hatt.
En ég ætla að vera berhöfðað-
ur svo að bílstjórinn njóti sín
betur, segir listamaðurinn.
Ólafur Þórðarson er systur
sonur Kjarvals og þegar hann
fæddist fór Kjarval suður í
Skerjafjörð, skaut önd og
færði systur sinni á sængina.
— En við viljum fá af ykk-
ur mynd við eitthvert mál-
verkanna, segjum við.
★
— Já, hérna við stúlkuna
með saltfiskinn. Falleg teikn-
ing með 1. fl. saltfiksi. Haf-
ið þið séð hvernig ég er bú-
inn að breyta saltfiskinum í
Landsbankanum. Hann var all
ur gulur. En í vor var svo mik
ið talað um að flokka fiskinn
vel og vandlega. Og þá rauk
ég til og stóð uppi á stillans
í 3 vikur og setti allan fisk-
inn í 1. flokk.
Við göngum út að bílnum
hans Þorvaldar. Ætlunin er að
fara með honum heim og taka
mynd af myndinni af honum,
sem Kjarval sletti í hann í til-
efni afmælis.
— Tempraðu í okkur vitleys
urnar, segir listamaðurinn um
leið og hann kveður okkur.
vig.
ast langt um of. að rf skefja-
lausu frjálsræði og agaleysi ein-
staklinganna getur lýðræðinu
verið stórlega ógnað. Það gleyrn-
ist oft, þegar um frelsið er talað
og frelsinu er sungið lof, að eí
hlýðni og hollusta haldast ekki
í hendur við frelsið, geta þau
verðmæti verið í hættu, sem lýS
ræðið á að tryggja.
í vestrænum þjóðfélögum, o
ekki síður hér á landi en annai
staðar, hefir sívaxandi skortur
á hlýðni borgaranna og hollustu
orðið að þjóðfélagsmeini, sem
öllum á að vera auösætt. Ein-
hliða áherzla á frelsið, frjáls-
ræðið, fæðir af sér sjálfshyggju,
sem er jafnhættuleg einkalífi,
heimilislífi og þjóðlífi.
Virðingu fyrir lögum og reglu
hefir hnignað. Einstaklingsgeð-
þóttinn vill setja . sjálfum sér
lög, en hlýðir ekki lögum, sem
varða almenningsheill, heill sam
félagsins.
Upplausn hjúskapar- og heim-
ilislífs og óhlýðni þegnanna við
lög þjóðfélagsins eru meinsemd-
ir, sem ógna lýðræðinu á Vestur-
löndum miklu meira en mark-
viss og opinber barátta gegn lýð-
ræðinu. Þar sem menn vilja ekki
virða og þekkja æðri lög en eig-
in geðþótta, er hjúskapar- og
heimilislíf í hættu. Þar sem
menn vilja ekki skilja, að sem
samfélagsvera og löghlýðinn
borgari verður einstaklingurinn
að lifa, er lýðræði og lýðfrelsi
í hættu.
í dag er sunnudagur í föstu-
inngang, og kirkjan minnir þá á
hlýðnina. Næstu vikurnar sjö
eru helgaðar minningunum um
krossferil Krists og dauða, minn
ingunum um hann, sem var hlýð
inn allt fram í dauðann á krossi.
Hver var frjáls eins og hann?
Hver kunni hlýðni eins og hann?
Ekkert annað dæmi mannkyns-
sögunnar sýnir oss eins ljóslega,
að hlýðnin og hið fullkomna
frelsi hljóta að fara saman. Með
dæmi hans fyrir augum, og eink-
um eftir að hann gekk út í eld-
raun þjáninganna, sjáum vér
ljóslega, að enginn sá, sem ekki
hefir lært, að leggja einstaklings
óskir sínar og eigin geðþótta sem
hlýðnisfórn á altari æðri hug-
sjóna, er frjáls. Aðeins sá, sem
fúslega kann að fórna frjálsræði
sínu, þegar æðri lögmál krefjast,
er frjáls.
Hversvegna gekk Kristur
þyrniveginn? Hann sá æðri sýn-
ir, hugsjónir, sem voru honum
svo heilagar, að hann hlaut að
hlýða þeim.
Þegar menn komast skyndi-
lega til velmegunar úr fjötrum
fátæktar, hættir þeim við að
nota fjármuni sína eins og flón.
Svo hefir farið um frelsi, sem
menn hafa fengið á síðari tím-
um. Menn hafa túlkað það, sem
skefjalaust frjálsræði til að gera
hvað, sem hugur og geðþótti býð
ur. Trúfrelsi og lausn úr fjötr-
um gamalla, úreltra hugmynda,
hafa menn notað til þess að
fleygja frá sér allri trú. Frelsi
í einkamálum nota margir svo,
að til upplausnar stefnir í hjú-
skapar- og heimilislífi. Frelsið,
sem mjög hefir verið í tízku í
uppeldismálum á siðari áratug-
um, hafa uppalendur í ískyggi-
legum mæli notað þannig, að
boð og bönn hafa verið talin
hættuleg bai’nssálunni, þess
vegna eru menn nú æ meir að
hneigjast að því, að til þess að
bjarga frelsi einstaklingsins og
þjóðfrelsi lýðræðisríkjanna, þurfi
nú í öllu uppeldi, að leggja meiri
áherzlu á hlýðnina en gert hefir
verið um skeið.
í föstubyrjun bendir kirkjan
á hinn frjólsa mann. Hún bend-
ir á Krist. Og hún bendir á
þann sannleik, sem mannkynið
hefir bezt af honum numið, að
í sjálfsgjöf og í hlýðnisfóm við
æðri hugsjónir finnur maðurinn
fvrst. hið fullkomna frp.Ui