Morgunblaðið - 21.02.1961, Page 17

Þriðjudagur 21. febrúar 1961
MORGVNBLAÐIÐ
17
Gu&laug Gunnlaugsdóttir
Bræðraparti — Minning
ÞRETTÁNDA þessa mánaðar
lézt í Landakotsspítala háöldruð
gagnmerk heiðurs og gáfukona.
Kona þessi átti að baki sér merk
an og gæfuríkan starfsferil á
Akranesi þar sem hún átti
heima frá því fyrir fermingar-
aldur og til hinztu ára æviskeiðs
síns. Kona þessi er Guðlaug
Gunnlaugsdóttir frá Bræðra-
parti.
Guðlaug var húnvetnsk að ætt.
Hún var fædd á Efri Þverá í
Yesturhópi 16. apríl 1882.
Foreldrar hennar voru: Gunn-
laugur Gunnlaugsson prests
síðast á Stað í Hrútafirði, Gunn
laugssonar frá Hálsi í Fjóska-
dal. Móðir Guðlaugar var Mar-
grét Hjálmsardóttir, Guðmunds
sonar frá Ási í Vatnsdal. Var
Margrét þá ráðskona hjá Gunn
laugi á Efri Þverá, sem þá var
Ibúinn að missa konu sína og
hafði verið ekkjumaður um
skeið. Hafði Gunnlaugur á
hjónabandsárum sínum búið um
langt árabil á Efra-Núpi í Mið-
firði og verið þar hreppstjóri
sveitar sinnar.
Þegar Guðlaug var á fyrsta
ári brá faðir hennar búi á Efri
Þverá og fluttist hún með hon-
um að Múla en þar hafði Gunn-
laugur sonur hans og hálfbróð-
ir Guðlaugar, hafið búskap á
eignarjörð föður síns. Eftir
tveggja ára dvöl þar í skjóli
föður síns og bróður fluttist hún
til vandalausra hjóna, þar sem
hún dvaldi þrjú ár, en þá lézt
H.f. Miðnes, Sandgerði, kvæntur
Magneu D. Magnúsdóttur. Ing-
unn M. Freeberg, gift George
Freeberg, bankastjóra í Los
Angeles. Afkomendur barná
Guðlaugar eru sextán á lífi.
Þær mæður sem ala upp börn
sín við þann hugsunarhátt og
, ___ , A1,_ heimilisbrag sem lýst er hér að
þremur bæjum oðrum a Akra- & ,
. . .. framan, mna af hendi mikið hlut
nesi, sem symlega voru gerðir. , ’ t.
... , . „ • ° ,„• verk x lifmu og er arfleifð slikra
eftir þessari fyrirmynd. En þeim____
hjónum, Jóni og Guðlaugu, sem
var báðum í blóð borin í ríkum
mæli hyggindi og hagsýni í hví-
vetna, þótti umgegni erfið og
óhagkvæm í bæ þessum og úti-
húsum. Var þess því ekki langt, Parti, Akranesi.
að bíða að bæjarhúsin væru jöfn
mæðra öllu öðru dýrmætari.
Pétur Ottesen
t
Til minningar
Gunnlaugsdóttur
um Guðlaugu
frá Bræðra-
uð við jörðu og þar risi af grunni ,
Stóð ég þar, sem ólmar öldur
mundi Ottesen manni hennar til
ársins 1901, að undanskildu einu
ári, sem Guðlaug var vinnukona
í Leirá hjá Rannveigu Kolbeins-
dóttur, sem var búforkur mikill
... , . , ,, . , . ofan tóku stein úr kambi.
stort og myndar egt xbuarhus ur Jöfnuðu um gætin síð
txmbri reist a haum stexnsteypt- gvo að en inn mætti sjá>
um grunnx. Bar hus þetta _a þexm | að -ður bjó þar öðrum stærri
tíma langt af öðrum husum í einn er fylgir nú þeim smærri
nágrenni þess. En nú hafa ris- Með sandi trúi ég að teljist sá.
meiri byggingar þarna yfirhönd- \
ina. Hefir Bræðraparts húsið að stóð ég þar, sem fallvatns-
sjálfsögðu orðið að lúta því fram | ’ flaumur
þróunarlögmáli og nú eru á flughratt barst til sjávaráttar.
landi voru hornahlaup á öllum Fleytti völum, fægði kletta,
sviðum, eins og því að nú vaxa mér fundust boða iðuköst,
synir yfirleitt langt yfir höfuð að sú hin fasta flúðin undir
feðra sinna. | fengi ei um langar stundir
Þeim Jón og Guðlaugu búnað- staðist straumsins röst.
®t vel á Bræðraparti. Hjónin‘„,,^ „ , ... , ,
voru samhent um allt er snerti Stoð «« ^ar, sem grof skal geyma
, i gamals vinar bein um aldir.
hagsæld og gengi heimilisms. °T.„ , . , .,
^ i Vokvast regm, vaxa blomum,
Dugnaður þexrra beggja, rað. vera hljóð um hverja nótt>
og rausnarkona, en hún bjó þar
eftir nxann sinn látinn> ÞórÖ ( deiíd og fyrirhyggja skipaði þar Svo^að'^gi afturVvakni
ugn öndvegi. Stóð efnalegur hagur i ega þreyttur höfga sakni,
þeirra föstum fótum hvortveggja en hyiidarþurfi hvílist rótt.
í senn í sjávarútvegi og land-l
búnaði. Jón Gunnlaugsson, mað-'Þy-kii. mér, sem allt að einu,
ur Guðlaugar, var harðsækinn; áfram berist líf og straumur.
og aflasæll formaður. Landbún-' Blómið fagra, bergið harða.
Þorsteinsson, hinn mikla
aðar. og framfaramann, sem urn
flest, er til framfara horfði, var
langt á undan samtíð sinni á
þeim slóðum. Það má því segja
að Guðlaug hafi, á þessum árum,
hlotnazt holl og góð uppeldis-
áhrif, sem fallið hafa í frjóvan
jarðveg hjá þessari gjörhugulu
og skilgóðu konu og hafi það
bætt henni að nokkru það sem
(kona sú er hana hafði fóstrað | þeir oft fara á mis við sem ekki
þessi ár af móðurlegri um- njóta í fullum mæli á æskuskeiði
hyggju. Og enn varð Guðlaug að |— ásjár og ástríkis umhyggju-
skipta um verustað. Fluttist hún samra foreldra.
þá til Björns hálfbróður síns
Ibónda í Haga í Þingi, en þar
dvaldi þá faðir hennar, en hann
lézt tveimur árum eftir komu
ixennar að Haga. Hiá Birni bróð
ur sinum dvaldi Guðlaug í sjö
ár eða til þrettán ára aldurs.
Urðu þá straumhvörf í lífi
þessarar unau stúlku. Var þar
með lokið að fullu tilbreytinga-
sömum lífsferli á uppvaxtarár-
unum og dvöl hennar í Húna-
þingi.
Þrettán ára gömul flyzt Guð-
laug til Akraness, til Elísabetar
hálfsystur sinnar, sem þá var
Jjósmóðir á Akranesi og gift Guð
mundi Ottesen kaupmanni.
Hafði Elísabet, sem var mikil
myndar og rausnarkona, bá fyrir
nokkrxxm árum flutzt til Akra-
ness til frænku sinnar Margrét-
ar Olsen, dóttur Björns Olsen
umboðsmanns á Þingeyrum og
systur Björns Olsen rektors við
latínuskólann í Reykjavík. Var
Margrét Olsen, frænka þeirra
systra, sem var mikill kvenskör.
ungur, kona Ólafs Guðmunds-
sonar, sem þá var héraðslæknir
á Akranesi en síðar í Rangár.
héraði.
Dvaldl Guð.laug svo óslitið
að höfðu þau jafnan og nokkurn
því landsvæði það, sem Bræðra.
parti fylgdi var allt grasi gróið
bogni, myljist, sökkvi í haf.
Og einstaklingsins svipmót,
annir,
Árið 1901 giftist Guðlaug Jón
Gunnlaugssyni útvegsbónda í
Sjóbúð. Bjó Jón þar þá með
móður sinni Kristínu Jónsdóttur.
Guðlaugur Jónsson, faðir Jóns,
fyrr bóndi á Másstöðum, var þá
látinn fyrir nokkrum árum. Bvrj
uðu þau Jón og Guðlaug búskap
í Sjólyst en bjuggu þar aðeins
skamma hríð, því hinn fyrir-
hyggjusami bóndi Guðlaugar,
hafði þá keypt eitt af lang-
stærstu býlunum á Akranesi,
Bræðrapart og fluttu þau þangað
með vordögum næsta ár. Var
með búskap þeirra á Bræðra-
parti eigi tjaldað til einnar næt.
ur, því þar bjuggu þau óslitið
yfir fjörutíu ár.
Þegar þau hjónin fluttu að
Bræðraparti, var þar gamall en
allreisulegur bær, sem byggður
var með nokkuð öðrum hætti
en títt var um bæjárbyggingar á
þeim tíma sem hann var reistur.
Þá var torfbæjargerðin algeng-
ust en ef út frá því var brugðið
byggðu menn yfirleitt timbur-
bæi eða timburhús. En þessi
bær var með steinveggjum og
gaflar uppað neðri gluggum úr
steini, en timburþil úr því. Slíkt
og gott til slægna og beitar. Það yfir falli tímans hrannir
var grundvallar skoðun þeirra
hjóna að það styrkti afkomu-
öryggi hvers og eins að eiga í
senn nokkur ítök í sjávarútvegi
og landbúnaði, sem þá voru höf.
uð atvinnuvegir þjóðarinnar og
um æðar þeirra rann þá allt það
blóð sem nærði hjartaslög þjóð-
líf- vors á efnahagslega sviðinu.
nema endurminninguna er
hann gaf.
G. J.
— Minningarorð
hjá Elísabetu systur sinni og Guð byggingarlag var á tveimur eða
Byggingalóðir
fyrir einbýlishús í landi Melshúsa á Sel-
tjarnarnesi til sölu.
Uppl. í skrifstofu Kveldúlfs h.f., Hafnarhvoli.
Simi 15300
Ægisgotu 4
Kantlamir, litlar úr kopar jg
járni, ýmsar stærðir.
Télamir, ýmsar stærðir.
Innihurðalamir
Svinghurðalamir
Framh. af bls. 15.
manna í einu þjóðfélagi á sama
, tíma. Það er ætternið, seni því
f var því eigi auðsótt að fá ( veldur. Meðfæddar gáfur, dugn-
þau hjónin til þess að skerða aður og mannkostir skapa mann
landareign sína og búskaparað- mn á íangri ævi. Allir þessir
söðu þótt eftir væri leitað um þræður rifu sig upp úr fátækt-
ciðarkaup af þeim. Þau sátu þar inni 0g menntuðu sig fundu
við sinn keip, þótt fullkomlega styrk sinn í gáfum og dugnaði.
gerðu þau sér^ grein fyrir þeim | Á þeim árum var slíkt framtak
breytingum ^ x atvinnuháttum ungra manna mjög fágætt. Það
vorum er þeim þótt sýnt að fram c þurfti þá mikla karlmennsku og
tíðin mundi bera í skauti sinu. J framsýni tií að fara til annara
Bræðrapartsheimilið bar ávalt landa og afla sér menntunar.
á sér svipmót frábærra um- J Hallgrímur fór á Eiðaskóla og
gegnishátta, reglusemi og snyrti-' lauk þaðan búfræðingsprófi árið
mennsku. Hver hlutur á sýnum 1903. Þá sigldi hann til Noregs
stað, jafnt utanbæjar, sem inn-'og síðar til Bretlands til að
an. Allt varð að lúta lögum hinn. I mennta sig ýtaríega á sviði sauð
ar ströngustu háttprýði á heimil. fjárræktar, sem var hugðarefni
inu. Það var þeim hjónum sam- j hans. Eftir heimkomuna gerðist
eieinlegt metnaðarmál. 1 hann fyrsti ráðunautur Búnaðar
Þjóðlegur andblær lék um1 félags íslands í sauðfjárrækt.
heimilið, tendraður af áhuga fyr_ I Hann ferðaðist um landið og
ir framförum lands og þjóðar, j kynnti sér fjárstofnana, skír-
bættum þjóðlífsháttum, skiln-j greiiidi einkenni þeirra og ritaði
ingsríkum og vingjarnlegum j um það mjög merkar greinar í
sambúðarvenjum, auknum mann Búnaðarritið. Síðar tók Jón bi-óð
dómi, drengskap og dáðríku , ir hans við þessu starfi, og voru
þeir fyrstu fjárræktarfræðingar
landsins, sem nokkuð kvað að
og
starfi.
Guðlaug var frábær húsmóðir,
góð eiginkona og ól upp börn lögðu grundvöllinn að þessari
sín við lundir þess viðhorfs til starfsemi Búnaðarfélagsins. Síð
samfélagsins, sem að framan erjar tóku við störfunum þeir Theó
lýst. Guðlaug leit björtum aug-'dór Arnbjörnsson, Páll Zóp-
um á lífið og tilveruna og sam-1 hóníasson og nú síðast Dr. Haíl-
einaði á farsældan hátt víðsýni dór Pálsson. Framfarir í fjár-
í hugsun og framkvæmdum j ræktinni og arðsemi fjársins
gætinn var
raunsærri og
fæ’-nisstefnu.
Guðlaug tók um langt skeið
virkan þátt í starfsemi bindind-
isfélagsskaparins á Akranesi.
Guðlaug var vinsæl kona og
hjálpsöm. Hún naut trausts og
virðingar allra sem af
höfðu kynni.
Þeim hjónum Jóni og Guð-
laugu varð fimm barna auðið og
eru þau öll á lífi: Gunnlaugur,
fulltrúi hjá Haraldi Böðvarssyni
& Co., Akranesi. Kvæntur Elínu
Einarsdóttur. Ólafur fram-
kvæmdastjóri í Sandgerði,
kvæntur Láru Guðmundsdóttur.
Elísabet ekkja Rikhards Krist-
mundssonar læknis. Dvaldi móð.
ir hennar hjá henni siðustu ár
hafa verið slíkar síðan um 1910,
að milljónatugum munar á ári
hverju.
Hallgrímur hafði einnig mik-
inn áhuga á ullariðnaði og fram-
förum á þeim sviðum. Þá hafði
hinn merki bóndi og landsfrægi
henni j hagleiksmaður, Magnús Þórar-
insson á Haíldórsstöðum í Laxár"
dal, starfrækt tónvinnuvélar þar
heima. Var það mikill og merki-
legur iðnaður, fyrsti vísirinn að
ullariðnaði samvinnuhreyfingar-
innar. Hallgrímur fór nú að
starfa með Magnúsi við tó-
vinnuvélarnar, sem knúðar voru
með vatnsafli bæjarlæksins á
Halldór&stöðum. Man ég vel eftir
hinu geysimikla vatnshjóli í
lækjargilinu, er ég kom fyrst
| ævi sinnar. Jón Kr. fulltrúi hjá . drengur þangað. Hallgrímur
kvæntist dóttur Magnúsar, Berg
þóru, gáfaðri og ágætri maijn-
kostakonu, sem nú lifir mann
sinn. Þau eignuðust eina dóttur,
Þóru sem er gift og búsett á
Húsavík. Þar er nýr Hallgrímur
uppvexti, líkur afa snum.
Sðan bjó Hallgrímur á þessu
höfuðbóli í þríbýli. Tóvinnu-
verksmiðjan brann árið 1922. Þá
setti Hallgrímur upp nýja verk-
smiðju fyrir Kaupfélag Þingey-
invaí á Húsavík, sem hann
stjórnaði lengi og vann við á
vetrum. Sú verksmiðja lagðist
niður, er Sambandið keypti
Gefjun á Akureyri.
Haílgrími voru falin mörg trún
aðarstörf, sem ég hirði eigi upp
að telja. Hann sóttist aldrei eftir
slíkum verkefnum, en vann þau
af því meiri alúð. Hann hafði
hins vegar mikinn áhuga á
hvers konar félagsmálaþróun og
umbótum, vann t. d. að stofnun
Búnaðarsambands S-Þingeyinga,
og var lengi í stjórn þess. Hann
dvaldi oft á vetrum í Reykjavík
og vann ýmis konar störf fyrir
Búnaðarfélagið. Hann hafði for-
ystu um ýmsar búnaðarnýjung-
ar, reyndi ný lyf til sauðfjár-
böðunar^ og vann að útbreiðslu
þeirra. Ári 1932 ákvað Búnaðar-
félagið a flytja inn brezkt fjár.
kyn til einblendingsræktar og
sláturfjárbóta. Það vandasama
starf var Hallgrími falið, og ann
aðist hann um þennan fjárhóp
í möx-g ár á búi sínu og sendi
hrúta út um allt land. Var þetta
hin gagnlegasta starfsemi.
Hailgrímur hafði unun og
yndi af fjárrækt og kynbótum.
Fyrir slíkan áhugamann var það
þung raun að þurfa svo oft að
fella fjárstofn sinn vegna niður-
skurðar í sambandi við fjárpest-
irnar, sem herjuðu hér svo
skæðar um tíma. Að hverjum
fjárskiptum loknum byrjaði
Hallgrímur að velja og rækta fé
sitt af nýjum móði og nærgætni
fræðimannsins. Hallgrímur rit.
aði margar ritgerðir um fjár-
rækt, sú síðasta stórritgerð, sem
ég held hafi birzt eftir hann, er
um fjárrækt Þingeyinga og kom
út í bókinni „Freyr fimmtugur".
Eg veit ekki, hvort ég á að
reyna að íýsa heimilisföðurnum
og manninum, Hallgrími. MSg
skortir til þess andagift, vona að
annar fóstursonur hans, Örlygur
Sigurðsson, listmálari, geri þeim
þáttum skil.
Ég dvaldi hjá þeim hjónum,
Bergþóru og Hallgrími, í sex
sumur í bexnsku. Þykir mér
vænt um þau síðan sem foreídra
mina. Dvöl hjá þeim var mikill
og góður skóli. Það var þríbýli á
Halldórsstöðum, eins og ég hef
áður um getið. Allt fólkið á
þessu höfuðbóli var víðfrægt
fyrir gáfur, listir og mannkosti.
Aldrei heyrði ég Hallgrím
mæla annað en gott um nokkurn
mann. Oft sá ég hann gleðjast
yfir því að geta gert öðrum
greiða eða veita hjálp. Hann
kenndi mér að vinna en þræl-
dómur var honum fjarri skapí.
Hann reyndi að kenna mér
skyldurækni, en sýndarmennsku
fyrirleit hann. Hann var frábær
uppalari og kennari.
Smásögu vil ég segja um hann,
sem lýsir honum vel. Kunn
ingjum hans þótti hann hafa af-
skipt sjálfan sig í fjárskiptum,
er hann hafði umsjón með. Menn
vildu gjaman, að hann fengi
gott fé milli handa, því að þeir
treystu forystu hans í fjárrækt-
inni. Ýmsir fá það bezta, hugs-
uðu fremur um sjálfa sig í augna
blikinu en framtíð kynbótanna.
Þegar Hallgrími var bent á fjár-
ruslið, sem hann loks hafði eftir
í sinn hlut, sagði hann: Þetta
gerir ekkert til, góði, ég verð bú
inn að breyta því öllu og bæta
það á nokkurum árum. Hrútarn
ir mínir munu sjá um það. Svo
hló hann sínum glaða og innilega
híátrj mikils karlmennis og góðs
drengs.
Bergþóru og Þóru sendi ég
innilegar kveðjur mínar með
þakklæti fyrir ríkar endurminn
ingar og svo ótal margt gott, sem
ég skulda þeim.
Guimar Bjarnason.