Morgunblaðið - 03.03.1961, Blaðsíða 13

Föstudagur 3. marz 1961
MORCVHBLAÐIÐ
13
Hroðalegustu svikin, sem auðið er að
fremja væru að svíkjast um að semja
Mikið og viðkvæmt deilumál
hefur ver/ð leyst
Usvarpsræba Olafs Thors forsætis-
rádherra á Alþingi í gærkvöldi
A ÖNDVERÐU þessu þingi þáru
Alþýðubandalagið og Framsókn-
arflokkurinn fram lagafrumvarp
í efri deild, en síðan þingsálykt-
unartillögu í Sameinuðu þingi
varðandi fiskiveiðalögsöguna úti
fyrir ströndum íslands. í um-
ræðunum, sem þá fóru fram
gerði hæstv. dómsmálaráðherra,
Bjarni Benediktsson, og hæstv.
lutanríkismálaráðh., Guðmundur
í. Guðmundsson, ítarlega grein
fyrir málinu. Þeir skýrðu m. a.
frá því, að ríkisstjórnin teldi
mjög æskilegt að eyða deilunni
við Breta, ef ekki þyrfti að sæta
neinum afarkostum, og drápu á
eum helztu rökin er að því
hníga. Eins og þá stóðu sakir
var ekki auðið að segja allt um
málið, án þess að eiga á hættu
að skaða hagsmuni íslendinga.
Nú, þegar málið er á lokastigi,
og við höfum bindandi tilboð frá
Bretum um lausn þess, þarf
engu að leyna.
Þátttaka
í Genfarráðstefnunni
Rétt tel ég að benda á, að með-
ferð landhelgismálsins eftir
Genfarráðstefnuna 1958 var af
íslands hálfu með þeim hætti,
að sú gagnrýni, sem að okkur
hefir verið stefnt af þeim sök-
um, er vel skiljanleg, og hæpið
að smáþjóð geti oft leikið slikan
leik. Menn athugi, að Genfar-
ráðstefnarv var haldin til þess að
ákveða víðáttu landhelginnar. ís-
lendingar tóku þátt í ráðstefn-
tinni án alls fyrirvara, og viður-
kenndu í rauninni með því,
a. m. k. að vissu leyti, að á-
kvarðanir ráðstefnunnar skyldu
marka stefnuna. Okkar óskir
lutu þar í lægra haldi. Við héld-
um heim og tilkynntum, að
þrátt fyrir þetta hefðum við á-
íkveðið að skammta sjálfum
okkur 12 mílna fiskveiðiland-
'helgi. Bretar svöruðu: Þetta er
ólöglegt athæfi. Úthafið er af-
rétt okkar beggja og raunar
margra annarrá. Við munum
v§rnda hagsmuni fiskimanna
©kkar. Bátum okkur a. m. k.
ræða málið. Svar okkar var: Við
ykkur höfum við helzt ekkert
að tala. Það er þá, sem Bretar
senda herskip sín hingað.
Ég hefi alltaf talið, að hyggi-
legra hefði verið að halda öðru
visi á málinu. Um það má auð-
vitað alltaf deila og þýðingar-
laust úr þessu. Og hvað sem
öðru líður er það staðreynd, að
þegar menn berjast fyrir hags-
munum þjóðar sinnar, gilda
nokkuð önnur lögmál en í einka
viðskiptum manna. Og vilji ein-
hver á okkur deila út af máis-
meðferðinni, hverfum við án efa
í Ijósi eða skugga þeirrar yfir-
sjónar Breta, að senda flota sinn
inn í landhelgi okkar.
Fullar sættir milli
vinaþjóða
í hinni itarlegu greinargerð,
sem fylgir þingsályktunartillögu
stjórnarinnar, er saga landhelgis
málsins rakin og rökin lögð á
borðið. Hæstv. utanríkismála-
ráðherra hefir nú einnig skýrt
málið. Ég skal ekki endurtaka
þessi rök nema að litlu leyti,
heldur aðeins lýsa gleði minni
yfir því, að með þessari lausn
málsins hefir mikið og við-
kvæmt vandamál verið leyst, og
fullar sættir tekizt milli gamalla
vinaþjóða. Ég fer ekki dult með,
að mér er mikið gleðiefni að
sáttagerðin ber órækt vitni um
sáttfýsi Breta og sýnir, að þeir
skilja hvorttveggja, að öll af-
kðma fslendinga veltur á land-
helginni sem og hitt, að vestræn
samvinna fær aldrei staðizt, ef
stærsti bróðirinn brýtur upp
búrhurð hins minnsta, leggur
sér matarforða hans til munns
og skilur hann eftir í svelti. Og
þetta gildir alveg jafnt, hvort
svo sem slíkt atferli á stoð í lög-
um eða ekki. Þetta er og verður
kjarni málsins. En hitt ber að
játa, að frá brezkum sjónarhól
blasir margt fleira við og erum
við menn að meiri, ef við reyn-
um einnig að sjá þeirra hlið á
málinu.
Samtalið við Macmillan
í haust, þegar forsætisráð-
herra Breta, hr. MacMillan,
samkvæmt ósk íslenzku ríkis-
stjórnarinnar kom við á fslandi
á leið sinni til New York, átti
ég við hann nokkurra stundá
viðtal. Ræddumst við við einir
og af fullri hreinskilni. Ein af
þeim myndum, sem forsætisráð-
herrann þá brá upp fyrir mér,
var af brezku togaramönnunum.
Hann sagði eitthvað á þá leið,
að þeir væru kjarni enska sjó-
liðsins, sem ætti hvað veiga-
mesta þáttinn í því, að Bretar
og bandamenn þeirra unnu báð-
ar heimsstyrjaldirnar, Þessir
menn væru því hans og margra
annarra uppáhald, sem brezka
þjóðin og raunar allur hinn
frjálsi heimur stæði í þakkar-
skuld við. Öll skerðing á af-
rakstrinum af starfi þeirra ylli
því brezkum stjórnarvöldum
miklum sársauka o. s. frv. Þá
rökstuddi hr. MacMillan mjög
vel það sjónarmið, að meðan
Bretar ekki viðurkenndu 12
mílna fiskveiðilandhelgina, bæri
stjórninni skylda til að hindra
töku og refsingu brezkra skipa.
Frá brezku sjónarmiði hefðu
þeir ekki brotið af sér, og ís-
lendingar gætu ekkj með sann-
girni krafizt þess, að Bretar
beygðu sig fyrir einhliða ákvörð
unum um, að fslendingar helg-
uðu sér úthafið sem einkaeign
og vildu ekki svo mikið sem
ræða málið við Breta. Vona ég,
að ég brjóti engin þagnarheit,
þótt ég nú að leikslokum greini
frá þessum hluta af okkar löngu
viðræðum.
Reistar á lóeum og rétti
Mín gagnrök skipta fslendinga
minnu. Þau eru öllum kunn. En
mesta áherzlu lagði ég á þetta:
Ég tel aðgerðir íslendinga
reistar á lögum og rétti. Að
minnsta kosti kann ég engin lög
og engar reglur, sem banna 12
mílna fiskveiðilandhelgi. En
hvað sem því líður, hvort held-
ur mannanna lög eru með okkur
Ólafur Thors
forsætisráðherra.
eða móti, þá eru Guðs lög með
okkur, þ. e. a. s. helgur réttur
lítillar, dugmikiilar menningar-
þjóðar, til þess að lifa frjáls og
öðrum óháð í landi sínu. Og
þennan rétt má enginn skerða
meðan við eigum dug og áræði
til þess að berjast við vetrar-
myrkur storrna og stórsjóa og
sækja í greipar Ægis þá fjár-
muni, sem 180 þúsund sálir
þurfa til að lifa menningarlífi í
stóru landi.
Landauðn —
eða landhelgi
fslenzka ríkið væri tilraun
minnstu þjóðar veraldarinnar til
að lifa menningarlífi á borð við
stærstu menningarþjóðirnar. Til
raun, sem væri einstök í ver-
aldarsögunni, — tilraun, sem
myndi heppnast, ef við kynnum
fótum okkar fórráð og ef ekki
yrði framið innbrot í fjárhirzlu
okkar, þ. e. a. s. fiskveiðiland-
helgina. Allir íslendingar vissu,
að í okkar lögmáli stæði: land-
auðn eða landhelgi.
Ég rek ekki frekar viðræður
mínar við forsætisráðherra
Breta. Ég skal heldur ekki tí-
unda hér þau hin sterku rök,
sem aðrir ráðherrar hafa fram
borið okkur til styrktar. En þar
eiga þeir hæstv. utanríkisráð-
herra og hæstv. dómsmálaráð-
herra fyrst og fremst hlut að
máli. Minni ég í því sambandi
m. a. á sakaruppgjöf dómsmála-
ráðherrans, að aflokinni Genf-
arráðstefnunni, og viðræður
utanrikisráðherra við utan-
ríkisráðherra Breta rétt fyr-
ir áramótin. En hvort tveggja
á ómetanlegan þátt í þeirri
prýðilegu lausn, sem nú hefir
náðst.
Þeir sköpuðu
okkur samúð
En, segja menn: Yfir hverju
er verið að býsnast? Er það
nokkuð að miklast af, • að láta
Breta svínbeygja sig? Nei, ekki
ef svo er. En sé það Bretinn, sem
hefir látið undan síga, þá ef það
að sönnu honurn mest til sóma, en
kannske líka nokkuð ríkisstjórn
fslands og þá einkum þeim ráð-
herrunum, sem málið fellur undir
og samninganefndarmönnun?
þeirra, en allir þessir menn hafa
skýrt þarfir og rétt okkar og
með sterkum rökum, hóflegum
en einörðum málflutningi, hefir
þeim tekizt að skapa okkur þá
samúð, sem ein gat leitt til
þessa ágæta samkomulags, sem
við nú eigum kost á. Hófst sú
viðureign í Genf sl. vor, og hefir
staðið nær linnulaust alla tíð
síðan.
Tilboð vinstri
stjórnarinnar
En er þetta þá nokkurt afrek,
sem unnið hefir verið, spyr
einhver.
Þeim, sem vilja gera sér rétta
grein fyrri því, er hollt að hafa
til samanburðar það tilboð, sem
vinstri stjórnin gerði NATO, og
þá fyrst og fremst Bretum, þeg-
ar lcitazt var við að fá þá til að
viðurkenna rétt okkar til 12
milna landhelginnar, sumarið
1958, rétt áður en reglugerð
okkar um 12 mílurnar var gefin
út, og einnig skömmu áður en
hún tók gildi. Skeytin, sem Her-
mann Jónasson, forsætisráð-
herra vinstri stjórnarinnar, þá
sendi Spaak, framklvæmdar-
stjóra NATO, með samþykki
Finnboga Rúts Valdemarssonar,
og án efa með vitund ráðherra
Alþýðubandalagsins í ríkis-
stjórninni, þeirra Lúðvík Jósefs
sonar og Hannibals Valdemars-
sonar, hafa verið birt og eru því
þjóðinni kunn. Af þeim er ljóst,
að Hermann Jónasson bauð þá
Bretum full afnot af ytri 6 míl-
unum í 3 ár og gegn því einu,
að Bretar, að loknu því tímabili
viðurkenndu einkarétt íslend-
inga á 12 mílunum, auk lítilshátt
ar breytinga á grunnlínum
Þessu tilboði höfnuðu Bretar þá.
Nú, hinsvegar, fá Bretar að-
eins lítinn hluta þessara fríð-
inda. Nú fá þeir aðeins rétt til
að vera frá 3—8 mánuði á ári á
ytri 6 mílunum í 3 ár, þ.e.a.s.
frá 9—24 mánuði alls á öllu
timabilinu, í stáð 36 mánaða
samkvæmt tilboði vinstri stjór-
arinnar.
Sé eingöngu miðað við flatar-
mál veiðisvæðanna og lengd
veiðitímanna á hverju veiði-
svæði, kemur í ljós, að fríðindi
Breta jafngilda aðeins rúmum
Vt hluta þess, sem vinstri stjórn
in bauð 1958. Hún bauð þá afnot
allra ytri 6 mílnanna, sem eru
um 20500 ferkm. í 3 ár, allt ár-
ið, alls staðar og alltaf.
Fáum stórá viðauka
á úthafinu
Nú heimilast Bretum hins veg
ar aðeins veiðar á sem svarar
5500 ferm svæði í 3 ár, og gegn
því, að ísland fái sem einka-
eign þegar í stað að heita má
jafn stóran viðauka af úthafinu,
utan 12 mílnanna, eða 5065 fer-
km. og ekki aðeins til 3ja ára,
heldur um alla framtíð.
Þetta er ótrúlegt, segja menn.
Já, það er satt. En samkomu-
lagið er okkur samt sem áður
enn hagstæðara en þessar tölur
gefa til kynna. Það stafar af því,
að auðvitað höfum við af
fremsta megni leitazt við, að
miða við þann tíma ársins, sem
veiðar Breta eru okkur skað-
minnstar. En auk þessa er svo
á hitt að líta, sem afar miklu
skiptir, að á aðal aflamiðum ís-
lendinga er veiðitíminn stytzt-
ur og grunnlínustækkanirnar
mestar, eins og bezt sézt af því,
þegar athugað er, að á svæðinu
frá Vestmannaeyjum til Stykkis
hólms veiddist árið 1959 70,3%
af heildaraflamagni bátaflotans.
Á öllu þessu svæði er veiðitími
Breta í 3 árin samtals aðeins 9
mánuðir.
Er þá loks þess ógetið, sem
mestu skiptir, en það er, að
á þessum helztu veiðistöðvum
okkar fá Bretar aðeins 3ja
ára afnot af sem svarar 755
km.2, en viðurkenna fyrir sitt
leyti að afhenda íslendingum
strax nýja og um alla framtíð
óafturkallanlega stækkun
friðunarsvæðisins utan 12
mílnanna, sem nemur hvorki
meiru né minna en 3060 km.2.
Menn taki eftir: Á lang dýr
mætustu fiskimiðunum lánum
við Bretum afnot af 755 ferkm.
svæði í ein 3 ár, en fáum á
þessum stöðum í staðinn auk
alls annars, nú þegar og um
alla framtíð meir en fjórum
sinnum stærra svæði utan 12
mílnanna eða 3060 ferkm.
Þetta leyfi ég mér að kalla
tíðindi.
12 mílur fyrir
Vestfjörðum
Enn er þess ógetið, að fyrir (Ttl-
um Vestfjörðum og á nokkrum
örðum stöðum viðurkenna Bret-
ar 12 mílna landheigina þegar í
stað.
Mcð öðrum orðum — það, sem
við nú látum, er aðeins lítið brot
af því, sem vinstri stjórnin bauð
árið 1958 En það, sem við nú
fáum, er hins vegar svo ósam-
bærilega margfalt meira en
vinstri stjórnin bað um, að tæp-
lega er samanberandi.
V-stjórnin vanrækti
grunnlínurnar
Ég skal ekki um það dæma,
hvort eða að hve miklu leyti fs-
lendingar hefðu getað fengið sér
tildæmdan einhvern rétt til út-
færslu á grunnlínunum fyrír al-
þjóðadómstóli. En það er ljóst,
að mat núverandi stjórnarand-
stæðinga á líkunum til þess, hef-
ir ekki einkennzt af bjartsýni.
Um það vitnar sú staðreynd, að
þegar landhelgin var færð út árið
1958, var ekki hirt um að færa
út grunnlínurnar og ber hitt þó
ennþá meiri vott skeytingarleys-
is eða svartsýni af hendi þessara
monna um hugsanlegan rétt ís-
lendinga í þessum efnum, að fyr-
ir þessu þingi liggur lagafrum-
varp, flutt af Alþýðubandalag-
inu og Framsóknarflokknum, þar
sem iagt er til að lögfestar verði
núgildandi grunnlínur, en ekki
svo mikið sem minnzt á þá 5065
km.2 útfærslu þeirra, sem við nú
höfum fengið viðurkenningu
Breta á okkur til handa.
Þessi lítilþægni s!|jórnarand- •
stæðinga er ekki til fyrirmynd-
ar, heldur víti, sem núverandi
ríkisstjórn hefir haft vit á að
varast.
Höldum baráttunni
áfram
Þá vil ég aðeins víkja að þvl
örfáum orðum, að þrátt fyrir
þetta samkomulag munu Islend-
ingar að sjálfsögðu halda áfram
baráttunni á alþjóðavettvangi
fyrir útfærslu fiskveiðilögsög-
unnar og hagnýta sérhvern auk-
inn rétt, jafnóðum og hann fell-
ur til að okkar mati. Islendingar
munu án efa telja sér hagkvæmt
að rasa ekki um ráð fram, þ. e.
a. s. að gera ekki aðrar ráðstaf-
anir en þær, sem við teljum að
Framhald á bls. 17.