Morgunblaðið - 08.03.1961, Qupperneq 14
14
AORCVTSBLÁÐ1Ð
Miðvik'udagur 8. marz 1961
Takmark kommúnista að spilla
sambúðinni við NATO-ríkin
STJÓRNARANDSTÆÐING-
AR héldu málþófi sínu um
lausn landhelgisdeilunnar á-
fram í allan gærdag og fram
á nótt. Létu þeir gamminn
geisa hver af öðrum ogfluttu
ýmist sögulegt yfirlit yfir
landhelgismál íslendinga allt
frá miðöldum eða endur
sögðu ræður stjórnarandstæð
inga, sem fluttar hafa verið
á Alþingi undanfarna daga
og í útvarpsumræðunum. —
Þegar þetta er ritað hafði
enginn þingmaður stjórnar-
flokkkanna tekið til máls, ut-
an utanríkisráðherra, sem
var annar maður á mælenda-
skrá strax í gærdag.
★
Guðmundur í. Guðmundsson
Utanríkisráðherra sagði í upphafi
ræðu sinnar, að það hefði nú
komið greinilega í ljós, hvaða
ástæður lægju til andstöðu
kommúnista og framsóknar-
manna gegn farsælli lausn fisk-
veiðideilunnar við Breta. Ástæð-
ur þeirra væru engan veginn
hinar sömu, þær væru ólíkar að
verulegu leyti, en hvorir tveggja
kæmust þó að sömu niðurstöðu,
þ. e. að beita sér gegn friðsam-
legri lausn deilunnar.
Einar vildi viðræður 1948
Skýrði ráðherra þetta síðan
nokkru nánar og minnti m. a. á
það, að Einar Olgeirsson hefði
látið bóka það sérstaklega eftir
sér á fundi utanríkismálanefndar
árið 1948, þegar landgrunnslög-
in voru í undirbúningi, að hann
legði á það megináherzlu, að rík-
isstjórn landsins undirbyggi ætíð
vandlega sérhvert skref, sem stig
ið væri í landhelgismálinu, og
ennfremur, að jafnan yrði að
gera ráð fyrir því, að undirtektir
annarra ríkja væru kannaðar
áður en gripið væri til útfærslu
landhelginnar. — Nú ætluðu
kommúnistar hins vegar alveg að
ærast, ef ræða ætti við nokkurn
mann um þessi mál. Skýringin
á þessum skoðanaskiptum væri
augljós, sagði utanríkisráðherra.
Árið 1948 hefði NATO ekki enn
verið stofnað og þá hefði komm-
únistum ekki þótt nein sérstök
þörf á því að stofna til illdeilna
milli íslendinga og þeirra þjóða,
sem nú eru bandalagsþjóðir okk-
ar í NATO. Nú legðu kommúnist-
ar hins vegar allt kapp á að spilla
sambúð okkar við þessi lönd.
Þá skýrði utanríkisráðherra
frá því, að árið 1957, þegar beðið
var eftir landhelgisráðstefnu
Sameinuðu Þjóðanna, hefði Lúð-
vík Jósefsson lagt til innan
vinstri stjómarinnar, að íslend-
ingar biðu alls ekki eftir úrslit-
um þeirrar ráðstefnu, heldur
gæfu þá þegar út nýja reglugerð
um landhelgina. í tillögum Lúð-
víks hefði þó ekki verið gert ráð
fyrir öðru en 4 mílum sem alls-
herjarreglu, heldur aðeins breyt-
ingu á víðáttu landhelginnar á
3 ákveðnum svæðum.
Vilja rjúfa böndin við NATO
Þá sagði ráðherrann, að ekki
hefði verið um það neinn ágrein-
ingur innan vinstri stjórnarinn-
ar 1958, hvort landhelgi íslands
skyldi færð út í 12 mílur. Um það
hefðu allir verið sammála. Hann
hefði sjálfur lýst þessari skoðun
sinni bæði á Genfarráðstefnunni
1958 og í útvarpsræðu, þegar
hann hefði komið heiim af ráð-
stefnunni.
Hitt hefði hins vegar verið
ágreiningsefni, hvort og hve löng
um tíma skyldi verja til þess að
undirbúa útfærsluna við grann
þjóðir okkar. Og nú hefðu komm
únistar ekki hirt um að halda á
lofti yfirlýsingu Einars Olgeirs-
sonar frá 1948, heldur hefðu allar
aðgerðir þeirra 1958 miðað að
því að efna til illdelna milli okk-
ar og annarra NATO-þjóða, út-
færslan sjálf hefði verið þeim
algert aukaatriði. Og grundvöll-
urinn undir allri stefnu þeirra
hefði verið að nota það sem utan-
ríkismál til þess að rjúfa bönd
okkar við bandalagsþjóðirnar.
Óábyrg afstaða
Framsóknar
Síðan vék ráðherrann nokkuð
að afstöðu Framsóknarflokksins
og sagði, að hún væri af nokkuð
öðrum toga spunnin. Útfærslan
1952, þegar Framsóknarflokkur-
inn hafði stjórnarforystu, hefði
verið vel undirbúin og þá hefðu
íslendingar t. d. boðizt til að
leggja málið undir úrskurð Al-
þjóðadómstólsins, en því hefðu
Bretar hafnað. Og 1958 hefðu
framsóknarmenn haft um það for
ystu, að samkomulags var leitað
við bandalagsþjóðir okkar. Þá
hefði framsóknarmönnum þótt
skynsamlegt að leysa deilu okk-
ar við Breta með samningi en nú
væru það hrein landráð á máli
Framsóknar, þegar gerður væri
miklu hagstæðari samningur við
Breta en vinstri stjórnin hefði
boðið 1958. Og nú væru það einn
ig hrein landráð á máli Fram-
sóknar að bjóða að leggja ágrein-
ing fyrir Alþjóðadómstólinn.
Hvað hefur gerzt? spurði utan
rikisráðherra. Jú, nú er Fram-
sóknarflokkurinn kominn í stjórn
arandstöðu, en 1952 og 1958 var
hann í stjórnaraðstöðu og hag-
aði sér skv. því sem ábyrgur
flokkur.
Þessu næst vék ráðherrann
nokkuð að hártogunum og útúr-
snúningum stjórnarandstæðinga
á orðalagi orðsendingar hans til
utanríkisráðherra Breta. Rifjaði
hann upp álit lagadeildar Háskóla
fslands á skýringu á orðalaginu
„að'falla frá mótmælum" og benti
á, að það væri auðsjáanlega einn
ig álit Breta sjálfra, að í þessu
orðalagi fælist bein viðurkenning
á 12 mílna landhelgi okkar. Vitn-
aði hann í því sambandi í um-
mæli brezka ráðherrans, sem
lagði samkomulagið fyrir neðri
deild brezka þingsins, sem lagði
Guðmundur í. Guðmundsson
áherzlu á, að eftir að 3 ára um-
þóttunartímabilinu lyki mundi
brezka stjórnin ekki hreyfa nein-
um mótmælum gegn 12 milna
fiskveiðilandhelgi við fsland. Og
það væru sjáanlega fleiri en ís-
lenzkir prófessorar og brezkur
ráðherra, sem skilja samkomu-
lagið svo, að brezk blöð teldu
t.d., að Bretar hefðu endanlega
viðurkennt 12 mílna fiskveiði-
landhelgi við ísland og að engin
andmæli gegn henni komi þar
frekar til greina.
Vilja lögfesta gamlar
grunnlínur
Þá ræddi utanríkisráðherra
nokkuð þær grunnlínubreytingar
sem fást með samkomulaginu við
Breta og þær fullyrðingar stjórn
arandstæðinga, að við hefðum
getað tekið okkur þessar nýju
Saxast á limina
Stjórnarandstæðingar hafa
haldið því mjög fram í mál-
flutningi sinum um land-
helgismálið á Alþingi undan
farna daga og í blöðum sín-
um, að Bretar mundu krefj-
ast framlengingar á tímabili
því, sem þeim er leyft að
veiða á milli 6 og 12 mílna
markanna, að 3ja ára tímabil
inu loknu. Utanrikisráðherra
lýsti því þess vegna yfir í út
varpsumræðunum sl. fimmtu
dagskvöld, að hann hefði í
höndum yfirlýsingu frá
brezku ríkisstjórninni, sem
tæki af allan vafa um það, að
Bretar færu ekki fram á slíkt.
Þrátt fyrir þessa yfirlýs-
ingu utanríkisráðherra hafa
stjórnarandstæðingar haldið á
fram að hamra á fyrri full-
yrðingum sinum um þetta at
riði, og á þingfundi í fyrra
dag gtkk einn þingmaður
þeirra, Þórarinn Þórarinsson,
jafnvel svo langt að lýsa yfir
þeirri skoðun sinni, að utan-
ríkisráðherra segði „vísvit-
andi ósatt“ um þetta atriði.
Á þingfundi í gærdag rak
utanrikisráðherra þessar full-
yrðingar stjómarandstæðinga
svo öfugar ofan í þá með því
að lesa upp hluta yfirlýsingar
brezku stjórnarinnar, sem
fjallar um þetta atriði, þar
sem segir, að STJÓRN HENN
AR HÁTIGNAR HAFI ALLS
EKKI í HUGA AÐ FARA
FRAM A FRAMLENGINGU
UMÞÓTTUNARTÍMANS AÐ
ÞEIM 3 ÁRUM LIÐNUM,
SEM NÚ ER SAMIÐ UM.
Með þessu hrakti utanrik-
isráðherra endanlega atriði,
sem stjórnarandstæðingar
hafa lagt mikið upp úr í um-
ræðunum um lausn landhelgis
málsins
Þar að auki hafa borizt
fregnir af því að brezkir tog
armenn hafi sett fram þá
kröfu við brezku stjórnina, að
hún tryggði þeim, að íslend
ingar réðust ekki í frekari út
færslu landhelginnar að 3 ár-
unum liðnum. Slíka tryggingu
getur brezka stjórnin að sjálf
sögðu ekki gefið togaramönn-
um, en af þessu er auðséð,
að Bretum er fullljóst, að að
þriggja ára tímabilinu liðnu
verður ekki um neinar frek
ari ívilnanir að ræða til handa
brezkum togurum.
grunnlínur, alveg án tillits til
vilja Breta í því efni. Auðséð
væri þó, að þeir leggðu sjálfir
ekki mikinn trúnað á gjálfur sitt
um þetta atriði, því að þeir hefðu
lagt til á Alþirtgi síðast í febrúar,
að gömlu grunnlínurnar yrðu lög
festar og í breytingartillögum
þeirra við orðsendinguna til
brezku stjórnarinnar gerðu þeir
ekki ráð fyrir einni einustu
grunnlínubreytingu.
Þá svaraði ráðherrann þeirri
fullyrðingu stjórnarandstöðunn-
ar, að með því að fallast á mál-
skot til Alþjóðadómstólsins afsöl-
uðum við okkur rétti til einhliða
útfærslu síðar. Sagði hann, að
þetta væri alrangt og ekki í neinu
samræmi við efni orðsendingar-
innar. Einhliða útfærsla okkar
yrði þannig í framkvæmd, að við
gæfum út reglugerð, þar sem á-
kveðið væri, hvenær útfærslan
öðlaðist gildi, og útgáfu reglu-
gerðarinnar mundum við til-
kynna Bretum með 6 mánaða fyr-
irvara. Ef Bretar hefðu svo uppi
mótmæli gegn útfærslunni yrðu
þeir að skjóta málinu til Alþjóða
dómstólsins áður en 6 mánaða
fresturinn væri úti, og hefði dóm-
stóllinn ekki dæmt útfærsluna
ólöglega fyrir þann tíma, kæmi
hún til framkvæmda. — Ef við
neitum að skjóta máli til Alþjóða
dómstólsins og afneitum honum
þannig þá væri það nákvæmlega
sama og að segja, að við viljum
ekki fara að alþjóðalögum, sagði
utanríkisráðherra.
Engin framlenging
f lok ræðu sinnar sagði utan-
ríkisráðherra, að íslenzku samn-
ingamennirnir hefðu skýrt Bret-
um frá því, að ótti væri í mörg-
um íslendingum við að semja við
þá um málið vegna þess að menn
héldu, að þeir mundu fara fram
á framlengingu samningsins að
þriggja ára tímabilinu loknu. Og
þess vegna hefði íslenzka ríkis-
stjómin farið fram á, að Bretar
gæfu henni yfirlýsingu um það,
að þeir mundu ekki að samnings-
tímabilinu loknu beiðast endur-
nýjunar samningsins. Slík yfir-
lýsing hefði fengizt og hefði hann
skýrt frá því við útvarpsumræð-
urnar sl. fimmtudagskvöld. En
það hefði allt komið fyrir ekki,
því að stjórnarandstæðingar
hefðu eftir sem áður haldið áfram
að tönnlast á því, að Bretar
mundu fara fram á framlengingu
og látið að því liggja, að ekki
mundi standa á ríkisstjórninni að
veita hana. Síðan las ráðherrann
kafla úr yfirlýsingu brezku ríkis-
stjórnarinnar, þar sem segir, að
stjórn hennar hátignar lýsi því yf
ir, að hún hafi alls ekki í huga að
fara fram á framlengingu um-
þóttunartímans að þriggja ára
tímibilinu loknu.
Þjóðin svikin
Gunnar Jóhannsson var fyrst-
ur á mælendaskrá, þegar þing-
fundur hófst í gær. Kvað hann
það engu líkara en að þingmenn
stjórnarflokkanna séu slegnir
starblindu, þegar hagsmunir
Atlantshafsbandalagsins eru ann
ars vegar. Og nú hefði ríkis-
stjórn íslands látið brezka of-
beldisseggi, með aðstoð Atlants-
hafsbandalagsins svínbeygja sig
til þess að svíkja sína eigin Þjóð
í stærsta lífshagsmunamáli henn-
ar.
Blæs eldi í deiluna
Ingvar Gislason flutti yfirlit
yfir sögu landhelgismálsins. Skúli
Guðmundsson kvartaði yfir því,
hve fáir þingmenn væru viðstadd
ir til þess að hlýða á mál sitt og
beindi þeim tlmælum til forseta,
að hann léti „smala“ þinghúsið
og loks, þegar honum þótti smöl«
unin í þinghúsinu ganga illa,
krafðist hann þess, að forseti léti
hringja í alþingismenn til þess
að þeir mættu hlýða á mál sitt.
Þegar Skúli hóf ræðu sína svo
að lokum sagði hann það álit sitt,
að deilan við Breta mundi blossa
upp, jafnvel enn verri en áður,
ef tillaga ríkisstjórnarinnar um
lausn á henni yrði samþykkt. —
Þá vildi Skúli gera lítið úr áliti
prófessora lagadeildar Háskóla
fslands, og sagði, að enda þótt
sjálfsagt, væri að taka visst tillit
til þess, sem þeim segðu, yrði þó
að hafa í huga að Bretar væru
engan veginn bundnir af áliti
þeirra.
Síðan tóku þeir til máls Karl
Kristjánsson, Karl Guðjónsson og
Daníel Ágústínusson, sem var
enn að tala kl. hálf eitt.
—* Allsherjarþingið
Frh. af bls. 1
ar eða nefnda, er hefja samn-
ingaumleitanir sem allra fyyrst.
+ Ræða Nkrumah
Aðalræðumaður á fundi þings-
ins í dag var Kwame Nkrumah,
forseti Ghana. Ræddi hann um
Kongó og talaði fyrir tillögum
sinum um lausn þess máls. Taldi
hann nauðsyn bera til að efla
mjög forustu SÞ í landinu, og
skyldi yfirstjórn samtakanna þar
að mestu skipuð Afríkumönnum.
Þessi nýja yfirstjórn skal, að
tillögu Nkrumah, bera alla á.
byrgð í því efni að koma á og
viðhalda lögum og rétti 1 Kongó
og varðveita það gegn íhlutun
annarra þjóða. SÞ skulu hafa
strangt eftirlit á öllum flug-
völlum og í höfnum landsins,
þannig að samtökin geti stöðv.
að allar vopnasendingar erlend-
is frá — og allir „diplomatar“-
erlendra ríkja verða að hverfa
burt úr landinu, svo að hin nýja
Nkrumah. Þá lagði hann áherzlu
á nauðsyn þess að afvopna hinar
ýmsu deildir Kongóhers og end-
yfirstjóm SÞ geti „fjarlægt
kalda stríðið frá Kongó“, ságði
urskipuleggja hann undir yfir-
stjóm SÞ. Sömuleiðis kvað hann
nauðsynlegt að reka alla útlend
inga (þ.e. aðra en Afríkumenn),
sem gegndu störfum innan
deilda Kongóhersins, burt úr
landinu.
Nkrumah kvað SÞ hafa gert
mörg mistök í Kongómálinu (m.
a. minntist hann á morð Lu-
mumba, sem hann kvað hafa
verið drepinn „í nærveru SÞ“),
en lagði áherzlu á, að hann vildi
á engan hátt grafa undan sam-
tökunum, sem „eru í sannleika
helzta von okkar um frið og
öryggi í heiminum", eins og
hann sagði. —. Nú er tækifærið
til þess að endurreisa traust og
virðingu SÞ, sagði hann, með
því að fela þeim ríkjum, sem
ekki eru skuldbundin öðrum
hvorum aðilanum að meginátök-
unum í heiminum í dag, að
stjórna aðgerðunum í Kongó. —.
Veitið okkur umboð og tæki til
að gera þetta, sagði Nkrumah,
Forsetinn lýsti stuðningi við
Gizengastjórnina í Leopoldville,
og gagnrýndi aðgerðir SÞ á ýms
an hátt, sem fyrr segir. Það
vakti þó athygU, að hann tók
ekki undir kröfu Rússa um frá-
vikningu Hammarskjölds og
skipun nýrrar framkvæmda-
stjómar samtakanna.