Morgunblaðið - 19.05.1961, Blaðsíða 6

6
MORGVTS BLAÐ'fÐ
Föstudagur 19. maí 196x
Guðbjartur Úlafsson
IHinningarorð
1 DAG verður kvaddur frá
Dómkirkjunni í Keykjavík Guð-
bjartur Ólafsson, hafnsögumað-
ur, en hann lézt í Landakots-
spítala 15. þ. m., eftir mjög
stutta legu. Þó Guðbjartur væri
orðinn aldraður bar hann árin
óvenju vel, og kom því hið
snögga fráfall hans mjög á
óvart. Með honum hverfur af
sjónarsviðinu einn af merkustu
forustumönnum íslenzkrar sjó-
mannastéttar á fyrra helmingi
þessarar aldar.
Guðbjartur fæddist í Kefla-
vík í Rauðasandshreppi, 21.
marz 1889. Foreldrar hans voru
þau Ólafur Guðbjartsson, út-
vegsbóndi, og kona hans Guð-
rún Jónsdóttir. Kornungur hóf
hann að stunda sjó með föður
sínum þar vestra og vann jafn-
framt á búi föður síns, en hug-
ur hans mun þó frá ungum
aldri framar öllu hafa hneigzt
til sjómennsku. Þegar hann
hafði aldur til settist hann í
Stýrimannaskólann í Reykjavík
og lauk þaðan fiskimanna- og
farmánnaprófi árið 1911. Hóf
hann þá þegar sjómennsku á
seglskútum og strax árið 1913
gerðist hann skipstjóri. Yar
hann síðan skipstjóri fyrst á
skútum og síðar á togurum allt
til ársins 1929 að hann gerðist
hafnsögumaður í Reykjavík, en
því starfi gegndi hann óslitið til
ársins 1955. Guðbjartur var far-
sæll og dugmikill skipstjóri. 1
formannstíð sinni hlekktist hon-
um aldrei á og missti aldrei
mann. Þann 24. marz 1916, er
hann var skipstjóri á kútter
„Ester“ frá Reykjavík, bjargaði
hann 4 skipshöfnum, samtals 38
mönnum, af Grindavíkurbátum,
úr bráðum lífsháska í norðan
áhlaupaveðri, er gerði snögg-
lega þennan dag. Þótti þetta og
þykir enn einstakt afrek og
varð Guðbjartur landskunnur
af. Síðar eða árið 1921, er hann
hafði tekið við skipstjórn á tog-
ara, tókst honum að bjarga ensk
um togara með áhöfn, er var að
því kominn að reka upp í Þrí-
dranga í Vestmannaeyjum.
Guðbjartur tók mikinn þátt í
félagssamtökum sjómanna, var
formaður skipstjórafélagsins Öld
unnar í 18 ár og í stjórn Far-
manna- og fiskimannasambands
Islands frá stofnun þeirra sam-
taka árið 1937 til ársins 1952
og gegndi auk þess fjölmörgum
öðrum trúnaðarstörfum fyrir
samtök sjómnnna.
Á fyrsta fjórðungi þessarar
aldar eða því tímabili, sem Guð-
bjartur stundaði sjósókn, urðu
hér við land hörmulega mörg
sjóslys, og þjóðin varð að sjá á
bak mörgum af sínum þrótt-
mestu sonum á bezta skeiði án
þess að fá að gert. Guðbjarti
mun öðrum fremur hafa verið
Ijós nauðsyniii að hefja skipu-
legt starf til að freista þess að
koma í veg fyrir hin tíðu slys,
og mun það engin tilviljun, að
þegar Slysavarnafélag íslands
var stofnað 1928 var hann
meðal stofnenda þess. Allt frá
upphafi vann hann ötullega að
málefnum félagsins. I stjórn fé-
lagsins var hann kosinn 1938,
en forseti þess 1940 og hafði
hann á hendi forustu félagsins
allt til ársins 1960, er hann
baðst undan endurkosningu.
Á þeim tveim áratugum er
Guðbjartur veitti Slysavarnafé-
lagi íslands forstöðu urðu mikl-
ar breytingar á félaginu og
starfsemi þess. Árið 1942» var
því breytt í landssamtök. Starf-
semi þess varð með hverju ár-
inu sem leið umfangsmeiri. —
Byggð björgunarskip, skip-
brotsmannaskýlum og björgun-
arstöðvum fjölgað, aukin starf-
semi til vamar slysum á landi
og lagt fram fé til sjúkraflug-
véla.
Að öllum þessum verkefnum
vann Guðbjartur af fádæma
áhuga og elju, og þótt margir
hafi lagt hér hönd að verki,
má fullyrða að enginn hefur
átt eins ríkan þátt í fram-
kvæmdum þessum og hann.
Guðbjartur naut alla tíð ó-
skoraðs trausts félagsmanna, og
þeir sem kynntust honum og
unnu með honum vissu gerst
að hann var þess trausts verð-
ur. —■
Árið 1912 kvæntist Guðbjart-
ur eftirlifandi konu sinni, Ást-
björgu Jónsdóttur, Ásmundsson-
ar frá Akranesi og eignuðust
þau 5 mannvænleg börn, sem
öll eru á lífi, en þau eru Jón,
stórkaupmaður, kvnætur Unni
Þórðardóttur, frú Dóra, gift
Ólafi Jóhannessyni prófessor,
Ólafur, bóndi í Kollsvík, Rauða
sandshreppi, kvæntur Sólrúnu
Jónsdóttur, frú Jóhanna, gift
Jean Classen, verzlunarmanni,
og Benedikt, stýrimaður, kvænt-
ur Maríu Pétursdóttur.
Frú Ástbjörg var mjög sam-
hent manni sínum, og tók alla
tíð mikinn og virkan þátt í
áhugamálum hans og vann með
honum að framgangi þeirra.
Dagsverki Guðbjartar Ólafs-
sonar er lokið. Hann lifði mesta
framfaratímabil þjóðar vorrar
og bar gæfu til að bera hug-
sjónir sínar fram til sigurs. Með
störfum sínum hefur hann
markað spor í sögu þessa tíma-
bils, sem ekki munu fyrnást.
Ég vil að lokum færa Guð-
bjarti hinztu kveðju og þakkir
frá félagsmönnum SVFÍ fyrir
hið mikla og óeigingjarna starf
hans í þágu samtakanna.
Gunnar Friðriksson.
f
Guðbjartur Ólafsson lætur
eftir sig langan og athafnasam-
an æviferil. Hann flytzt hingað
suður árið 1907 og fer þá í
Flensborgarskólann og síðan á
skútur frá Reykjavík. Lauk
prófi úr Stýrimannaskólanum
árið 1911 og var þá næstu 2 árin
stýrimaður á skútum. Eftir það
verður hann skipstjóri á happa-
skipinu Esther um margra ára
skeið, eða þar til hún er seld
úr landi. Á kútter Esther 1915
vann Guðbjartur þá sjómanns-
dáð að bjarga úr sjávarháska
38 sjómönnum úr Grindavík. í
norðan ofsaveðri náðu þeir ekki
landi og voru á reki til hafs er
Guðbjarti tókst að bjarga þeim.
Eftir að Guðbjartur hætti
skipstjórn á kútter Esther, gerð
ist hann meðeigandi og skip-
stjóri á stórum mótorbáti, er
gerður var út á línu- og síld-
veiðar. Rinnig var hann skip-
stjóri á togaranum „Rán“, svo
og fleiri skipum um nokkur ár,
þar á meðal mótor-skonnortunni
„Veiðibjállan“, er gerð var út
héðan á handfæraveiðar. Auk
þessa sinnti hann ýmsum störf-
um, unz hann gerðist hafnsögu-
maður við 'Reykjavíkurhöfn ár-
ið 1929 og gegndi hann því
starfi til 1954, er hann sagði því
lausu. Gerðist hann þá starfs-
maður ríkisins við eftirlit með
áfengisvörnum og gegndi hann
því til dauðadags. Samhliða
hafnsögumannsstarfinu við
Reykjavíkurhöfn hafði hann á
hendi leiðsögu til Faxaflóa-
hafna.
Þá var Guðbjartur forseti
Slysavarnafélags Islands um 20
ára skeið, frá 1940—1960.
Félagsmál lét Guðbjartur mik
ið til sín taka, en sérstaklega
voru það mál er vörðuðu sjó-
mannastéttina er áttu hug hans
allan. Hann varð snemma fé-
lagi í skipstjóra- og stýrimanna-
félaginu Aldan, og var hann
formaður þess um margra óra
skeið. Undir forustu hans var
Aldan í fararbroddi um mörg
þau mál er snertu hagi sjó-
mannastéttarinnar, bæði að því
er laut að aukinni menntun sjó-
manna og þá ekki síður um
aukið öryggi þeim til handa,
bæði með fjölgun vita og aukn-
ingu hinna ýmsu sjómerkja og
eins auknum öryggisútbúnaði
• Megrunarlyfin
Megrunarlyfin eru nú efst á
dagskrá í flestum kaffiboðum
og saumaklúbbum í bænum.
Margir þykjast hafa himinn
höndum tekið er þeir komust
yfir eitthvert undra-megrun-
arlyf, sem hér var á boðstól-
um og seldist upp. Það var
von á annarri sendingu svo að
væntanlega yngjast fleiri og
fleiri um 10—20 ár. Górnlu
kjólarnir verða ,.a;it Of víð-
ir“ og herramennirnir fara til
klæðskerans með buxurnar
sínar og láta þrengja streng-
inn um svo sem 20—30 senti-
metra.
• Hugsaði sig tvisvar
urn
Ég hitti gamansamán kunn-
ingja á götunni fyrir nokkrum
dögum. Hann er einn þeirra,
sem setja mætti í þungavigt
og auðvitað byrjaði hann að.
tala um megrunarlyfið. „Ég
skal segja þér“, sagði hann,
„að þetta undralyf er svo
dýrt, að ég hugsaði mig tvisv-
ar um áður en ég keypti það.
Eftir miklar vangaveltur
komst ég að raun um, að ég
fengi miklu meira út úr því
að fara í Naustið og fá mér
eina góða máltíð en leggja fé
í þetta duft. Og þú hefðir átt
að sjá steikina, sem ég fékk.
Það var ekki dónalegt, maður
minn,“ sagði hann og klapp-
aði á ýstruna.
• Hinir fu!lkomnu“
þarfnast ekki
megrunarlyfja
Annars er það athyglisvert
— og menn ættu að hugleiða
það betur en gert er, að á ís-
landi er slegizt um megrunar-
.yf samtímis því sem milljón-
ir, hundruð milljóna annars
staðar í heiminum svelta heilu
hungri. Hungrið mun þó einna
sárast þessa stundina í einu
höfuðríki kommúnismans,
„sæiuríkinu" Kína. Þar ríkir
algert hallæri og stærstur
hluti þjóðarinnar dregur nú
fram lífið á mjög naumum
matarskammti. Það má líka
segja, að þetta sýni á vissan
hátt yfirburði hins kommún-
iska skipulags. í Kína hefur
kommúnisminn komizt á það
hátt stig, að menn þurfa alls
engin megrunarlyf. Þetta kem
ur allt af sjálfu sér undir
„föðurlegri handleiðslu flokks
• „Landkrabba“
lízt ekki á
„Hvernig stendur á því að
bátarnir hætta þorskveiðum
meðan aflinn er góður? Svo
fara allir á síldveiðar enda
þótt sáralítið fáist fyrir síld-
ina og þjóðhagslega sé það
vafalaust miklu æskilegra að
þorskurinn sé veiddur áfram
meðan hann bítur á,“ segir í
um borð í sjálfum skipunum.
Einnig undir forustu Guð-
bjartar var Aldan eitt af þeim
félögum sjómanna er áttu frum-
kvæði að stofnun Farmanna-
og fiskimannasambands íslands
1936, svo og að stofnun sjó-
mannadagsins, og var hann
fulltrúi félags síns í báðum
þessum stofnunum til hinzta
dags.
í stjórnmálum tók Guðbjartur
Ólafsson virkan þátt um fjölda
ára. Hann sat í bæjarstjórn sem
varamaður Sjálfstæðisflokksins
mörg ár, svo og átti hann sæti
í hafnarstjóm um árabil'. Einnig
var hann í ýmsum nefndum og
gegndi mörgum trúnaðarstörf-
um fyrir flokk sinn.
Þegar litið er nú yfir hin
margvíslegu störf er Guðbjart-
ur Ólafsson hafði með hönd-
um, auk síns aðalstarfs — hafn-
sögumannsstarfsins — kemur ó-
hjákvæmilega í ljós, að starfs-
dagurinn hlýtur oft að hafa ver
ið langur, en hvíldartíminn
stuttur. En áhugi Guðbjarts á
öllum þessum málum var slík-
ur, að þrótt fyrir að hann kenn-
ir þreytu frá störfum sínum eft-
ir erilsaman dag, er ekkert
sjálfsagðara en fara beint í
starfið á sviði félagsmálanna
þar sem velferðarmál sjómanna-
stéttarinnar eru rædd og til
hinna ýmsu starfa er slysa-
varnamálin hafa í för með sér,
eða það er stjórnmálafundur að
hefjast, alltaf ér kallinu sinnt
með sama áhuganum. En þrátt
fyrir, að til þessara starfa færi
megnið af hvíldartímanum, kom
það aldrei niður á aðalstarfi
hans, þar mætti Guðbjartur á
sínum tíma, og sinnti hann allt-
af starfi sínu af sérstakri alúð
og nærgætni. Og ef með þurfti
að vinna fram yfir tilskildan
vinnutíma, var það alltaf sjálf-
sagður hlutur.
Kynni okkar Guðbjarts áttu
sér langar aldur. Við hittumst
Framh. á bls. 16.
bréfi frá „Landkrabba".
Og hann heldur áfram:
„Það hefur vakið furðu mína
að lesa í blöðunum, að bátar
hætti róðrum, enda þótt þeir
fái víða allt upp í átta eða
tíu tonn í sjóferð. SvO rjúka
þeir á síldina og virðist þá
ekki skipta neínu .máli, að
ekki er hægt að nýta síldina
nema til mjölvinnslu. Átan
hefur valdið því, að ekki er
hægt að frysta, síldin er of
mögur til söltunar — og verð-
ið á síldarmjölinu fyrir neðan
allar hellur.“
• Alls staðar vantar
fólk
„Þá var sagt frá því í blöð-
unum ekki alls fyrir löngu,
ab framboð á mönnum til
veiða í salt við Grænland
/æri meiri en eftirspurnin.
Ekki alls fyrir löngu var rætt
um það, að ekki væri hægt
að senda togarana á Vestur-
Grænlandsmiðin þar eð veiði-
förin væri það löng, að ekki
væri hægt að fá sjómenn á
skipin. Þeir vildu heldur
vinna í landi, því alls staðar
vantar fólk. Og ég efast um
að nokkurs staðar í heiminum
sé atvinnuleysi jafnfátítt og
hér.“
• Líríuveiðar við
Grænland
„En nú vilja sjómennirnir
iara á Grænlandsmið, því veið
in nefur verið mjög góð bar.
Ég minnist þess, að eitt smn
var gerð tilraun með að senda
linubáta á miðin við Vestur-
Grær.iand Svo féll þetta nið-
ur. En Norðmenn og Færey-
ingar senda geysimikinn
fjölda línubáta til veiða á þess
um slóðum og tékjur þeirra
eru ir.'jög góðar. Hvers vegna
ekki reyna þetta aftur? Við
eigum nukinn fjölda nýrra og
stórra báta, sem duggðu sjálf-
sagt veL1