Morgunblaðið - 20.05.1961, Side 6

6
w
MORCVIV VLAÐIÐ
Laugardagur 20. maí 1961
1

V
/
Konan í heimi
stidrnmálanna
Eftirfarandi grein eftir frú
Goldu Meir birtist fyrir
nokkru í ársfjórðungsriti The
World Assembly of Youth —
WAY-forum. f greininni ræð
ir hún um stöðu konunnar í
nútímaþjóðfélagi og ýmsan
þátt þeirra mála í fsrael.
Greinin er hér lauslega þýdd
og að nokkru endursögð.
Nú á dögum draga fáir í efa,
að komiur séu nýtt afl í nútíma-
þjóðfélagi, því að þess sér víða
merki. Konur hafa um nokkurra
áratuga skeið getið sér gott orð
á sviði stjórnmála, einkum — þó
ekki eingöngu —- með enskumæl
iandi þjóðum og á Norðurlönd-
um. Mairgar konur leggja mikið
starf að mörfeum til hinna ýmsu
stofnana Sameinuðu Þj óðanna
og í sendinefndum meirihluta að
ildarþjóðanna.
Hið nýja hlutverk, sem konan
hefur tekið sér í nútíma þjóð-
féiagi, kemur glöggt fram í hin-
um margvíslegu og mikilvægu
stöðum sem þær gegna í opin-
beru lífi margra landa — ekki
sízt mínu eigin landi. Ef til vill
má gleggst sjá í hinum ungu
ríkjum Afríku, sem nú eru við
þröskuld þróunar, hver hlut-
verk konan getur tekið að sér.
Það er uppörvandi reynsla að
sjá konur taka viðstöðulaust við
mikilvægum stöðum í stjórn
þessara nýju Afríkuríkjia. Á ferð
um mínum til Afrlku hefur mér
oft fundizt barátta þeirra, sem
fyrst 'hófú upp merki réttar
kvenna - þeirra, sem börðust gegn
hömlum og skorðum sinna tíima
af svo mikilli festu, — hafi verið
réttlætt á einstæðan háitt. .Mér
feemur í hug hugrökk kona, sem
ég hef kynnzt í Líberíu. Hún
kynrnti þjóð sinni kennslu barna;
hún starfaði sem lögfræðingur
og aðstoðaði forseta landsins af
öllum sínum mætti við að efla
tframfarir landsins. Atorka henn
ar, þjóðfélagsvitund og um-
byg'gja fyrir þjóðinni sem og
fiágrannaþjóðunum og etöðu
þeirra allra x heiminum, er mér
sem táikmmynd allra þeirra
fevenna, sem rísa upp til forystu
í Afríku. Ég minnist einnig
hinna mörgu kvenna frá nýjxxm
Asíuríkjum, sem ég hefi átt þess
feost að kynnast, ýmist á alþjóða
ráðstefnum eða við heknsóknir
þeirra til fsrael. Ég hef séð ó-
venjulegt sambland menntunar
og félagsstarfsemi — arietokrat-
ísks uppeldis og lýðræðislegrar
hugsunar hjá konum frá Buima
og Indlandi, sem ég hef verið
svo lánsöm að kymnast.
— ★ —
Konur þurfa vissulega að vera
gæddar sérstakri orku og ein-
beitni til þess að snúa frá heim-
ili sínu að forystu utan fjölskyld
unnar. Því að konumar meiga
efeiki gleyma heimili sínu og
' verða að lærp. að samræma hið
i eins'taiklingspundna hinu sameig
inlega. En engin einstök kona
I getur komið þessari samræm-
j ingu í framkvæimd. í þjóðfélag-
inu verður að eflast skilningur
á því starfi sem kona í nútíma-
þjóðfélagi getur innt af hendi og
á sérstöðu fevenna. Það verður
að koma á fót ríkisstofnunum
og öðrum samtökum, sem eru
konunni til aðstoðar við að ann
ast heimilisstörfin, þjónustu og
uppeldi bamanna, svo að húm
geti tekið þá'tt í opinberu lífi.
Og það er hlutverk kvennanna
sjálfra að efla þennan , skilning
og hjálpa hver annarri að byggja
upp mauðsynlegar aðstæður með
slkipulögðu átaki.
Sú reynsla, sem fengizt hefur
af þessum málum í mínu eigin
landi og það stóra hlutverk, sem
feonur þar gegna, getur orðið
öðrum konum hvatning til að
vinna að þessu takmarki-
Ur samyrkjubui í Israel.
— ★ —
Þegar Gyðingar tóku á þess-
ari öld að snúa aftur í stórhóp-
xxm til ísraels, sem þeir höfðu
horft til vonaraugum í margar
aldir, fengu konur þegar í stað
mikilvægan sess. Hixxn helgi logi
frumherjanna braxm jafnt í hjört
um kvenna sem kiarla. Þær urðu
ásamt mönnum sínum að sigrast
á þeim erfiðleikum, sem samfara
voru ófrjórri mold, óheiinæmu
mýrlendi og sjálfsvörn gegn ó-
vinveittu umhverfi. Gyðinga.
stúlfeur úr miðstéttum evrópskra
borga laárðu að yrkja jörðina og
sætta sig við brýnustu nauðsynj
ar, sem þær öfluðu með vinnu
sinni, að gjalda árás í sömu mynt;
að horfasit í augu við hættur og
hjálpa um leið til að reisa rétt-
látt og samhent þj óðfélag.
Fyrir að eins fimmtíu árum -
áratugum áður en Ísraelsríki var
endiurreist — stofnuðu 10 menn
og tvær konur okkar fyrsta sam
yrfejubú — Deganía á strönd
Galíleu — Konumap börðust fyr
ir réttindum til j'afns hlutar á
við fearbnennima; fyrir sínum
hluta af ölium gæðum og öllum
hættum, og þær bám sigur af
hólmi í þeirri baráttu.
Þegar fyrsfu börnin fæddust
áttu þær einskis annars kost en
að finna ráð til þess að halda
áfram að sinna sínum fuillu skyld
um á búinu. Þetta varð uppbaf
hinnar sérstöku barnagæzlu á
barnaheimilum, sem nú má finna
í hundruðum samyrkjubúa. Jafn
framt hefur verið komið upp
mötuneytum, sem gera' það að
verfcum, að konum gefast tæki-
færi til að leggja sig allar fram
við þau störf, sem þeim hentar
bezt eða hugur þeirra stendur
til. Og hver sá, sem kemur í
samyrkjubú í Israel getur séð,
að tengsl foreldra og barna hafa
ekki beðið nokkurn hnekki við
þetta fyrirkomulag, því að sam-
band foreldra og barna er náið
að aftoknum vinnudegi og skóla.
Barna þeirra mæðra er vinna
utan heimilis í borgurn er gætt
á barnaheimilum, sem frjáls sam
tök kvenna setja á stofn og
Er sumarvinnan holl
Iz
rir börnin?
Nú er skólunum að Ijúka og
krakkarnir að fara í sveitina
eða taka til við önnur störf
í bæjunum. Hvergi, þar sem
ég þekki til, er það jafn al-
gengt að börn vinni við alls
konar störf á sumrin eins og
hér á íslandi. Bæði er það að
skólaárið er yfirleitt lengra-
annars staðar og fríið þar af
leiðandi styttra, og einnig, að
börn fá ekki eins auðveldlega
vinnu við sitt hæfi. Þetta er
svo stór liður í úppeldi barn-
anixa að mörgum hefur vafa-
laust dottið í hug sú spurn-
ing, hvort þetta sé börnunum
holt eðá ekki, ekki sízt þar
sem þau hafa þannig mikil
auiaráð sjálf.
Ég hefi því snúið mér til
Sigurjóns Björnssonar, sál-
fræðings Og lagt þessa spurn-
ingu fyrir hann. Hann sagði:
* Þarf að rannsaka
Ég held, að engu heilbrigðu
barni sé óholt, þó að því sé
haldið að vinnu, ef vinnan er
við hæfi þess, ef hún ofbýður
ekki þreki barnsins Og séu
aliar aðstæður góðar. Iðju-
leysi er öllum óholt, bæði
börnum og fullorðnum.
Hvað sumardvöl kaupstað-
arbarna í sveit varðar, er mál-
ið öllu flóknara, og engin leið
er að svara til um hollustu eða
óhollustu með einföldu já-i
eða nei-i.
Sannleikurinn er sá, að við
vitum í rauninni ekki nokk-
urn skapaðan hlut um þetta.
Stundum verður sveitadvöl
barninu til góðs, í öðrum til-
fellum hlýtur það tjón af
henni Og Oft er árangur vafa-
samur. Nú má hins vegar vera
ljóst, að þar sem svo fjölda-
mörg börn fara í sveit á sumr-
in, er hér allþýðingarmikið
mál á ferðinni. Og vil ég því
nota tækifærið til að benda á,
að mjög gagnlegt væri, ef < in
hver eða einhverjir tækju sér
íyrir hendur að rannsaka
„gildi sumardvalar í sveit fyr-
ir kaupstaðarbörn". Er ég
sanr.færður um, að Vísinda-
sjóður t. d. gæti verið Cull-
sæmdur af að styrkja slika
rannsókn.
stjórna. Ekki eiga enn allar vinn
andi mæður kost á að koma böra
um sínuim á slík bamaheknili en
þó verulegaxr hluti þeirra. Mikii
vægast er, að afstaða hins ísra»
elska þjóðfélags er sú, að eðli-
legt en ekki afbrigðilegt sé, að
móðirinn vixmi utan heimilis.
Þegar ég starfaði sem verka
lýðsmáiiaráðheirra ísraels vai
það mér mikil ánægja að geta
árið 1951 fengið samþykkt lög
sem böranuðu nætux-vinnu
kvenraa Og að koraur stunduðu
störf, sem talizt gátu þeim skað-
leg. Ennfremur var >á feomið á
12 viikraa leyfi með 75% launum
harada konum til hvíldar eftii
baxnsburð. Var jafnframt tilskil
ið að a. m. k. helmingur þessa
leyfis væri tekið eftir bamsburð
iran sjálfian. Bannað var að segja
varafærum konum upp starfi og
konum sem voru 1 þessu hvílda®
leyfi, nema þá til kæmi sam-
þykíki verkalýðsmálaráðuneytis-
iras.
í áfevæðum um almarana trygg
ingar segir, að mæður sfculi
njóta íæðingarstyrks, sem nægi
itil greiðslu sjúkrahúskostnaðair
aiuk einhvernair upphæðar fyrir
barnið.
Þegar árið 1951 — skömmu efit
ir stofnun Ísriaelsríikis — veittu
sérstöik jafnréttislög kvenma
þeim jaínan rétt é við karlmemn;
þau veittu giftum konum rétt til1
þess að eiga eignir í eigin raafni
og krefjast yfirráðaréttar yfir
börnum síraum. Enrafremur að
stúl'kur skyldu jaifraréttháir erf-
Lngjar piltum.
Þessi ákvæði eru miikilsvert
framfaraspor — eklki sízt þegar
þess er gætt, 'hversu mikið sam
band ísrael hlýtur að hafa við
Mið Austurlönd og þær erfða-
verajiur sem þar ríkja.
— ★ —
Ein megin réttarbót til handa
konum er kosningarétturinn. f
ísrael var sá réttur óvefengdur
þegar frá upphafi. Hanm var inni
fialimn í sjálfstæðisyfirlýsingu
þjóðarinnar frá 1948 — sem
tryggði öllum íbúum fullt þjóð-
félagslegt og stjórnmálalegit jafin
ræði án tillits til kynþáttar trú
Framh. á bls. 17.
Hvernig væri t. d. að kenn-
ax askólanemendur eða upp-
eldisfræðinemendur í Háskól-
anum ynnu að þessu í nokkur
sumur undir leiðsögn kennp’--\
sinna?
• Ágizkanir nægja
ckki
Þannig hljóðar þá sem sagt
svar mitt. Uppeldisvísindi eru
svo ung fræði í voru landi,
að við eigum sjálfsagt erfxtt
með að átta okkur á, að þar
sé ekki hægt að láta ágizkan-
ir, fullyrðingar og „heilbrigða
skynsemi" ráða.
Eí við þurfum rannsóknir
til þess að geta gefið svör um
t. d. hrygningarsvæði þorsks-
ins, hæfni jarðvegs til rækt-
unar, kynbætur búpenings,
því skyldum við þá ekki alveg
eins — eða jafnvel ennþá
fremur — þurfa rannsóknir tii
þess að geta kveðið upp úr-
skurð um gildi tiltekinna upp-
eldisaðgerða hjá ma»nsbarn-
inu.
Sigurjón Björnssoit