Morgunblaðið - 20.06.1961, Blaðsíða 15

Þriðjudagur 20. júnl 1961
MORGUNBLAÐIÐ
15
Danir á íslandi senda
Poul Möller skeyti
15. JÚNÍ sl. sendu félag Dana á
íslandi, Foreningen Dannebrog
og Det Danske Selskab, ásamt
aðalræðismanni Dana á íslandi,
Ludvig Storr, stórkaupmanni,
Poul Möller þingmanni eftirfar-
andi skeyti.
„Danir á íslandi harma mjög
þá afstöðu 60 þingmanna, sem
hefur frestað' afhendingu hinnar
göfugmannlegu og réttmætu gjaf
ar, .íslenku handritanna, í vörzl-
ur íslenzku þjóðarinnar.
Því biðjum við yður, háttvirti
þingmaðuæ, í nafni norrænnar
samvinnu og vináttu Dana og
Isledinga, að kanna möguleikana
á því að draga til baka áskorun-
arlistann þannig að frumvarpið
geti komið til framkvæmda.
Það er heitasta ósk okkar og
von, að þetta þýðingarmikla mál
verði ekki til þess að raska aukn
um og áframhaldandi vináttu-
böndum við frændþjóð okkar.“
Undir skeytið rita formenn fé-
laganna, Kornerup Hansen og
Börge Jónsson, ásamt Storr, aðal-
ræðismanni.
Danska útvarþið gat um skeyti
þetta í gær og lýsti efni þess.
Ekkl var getið um svar eða undir
tektir Möllers.
Kortið sýnir mismunandi tíðni magakrabba á hinum ýmsu stöðum á landinu. Rúðóttu svæðin
— Dalasýsla, Húnavatnssýsla, Skagaf jarðarsýsla og Vestmannaeyjar — hafa flest krabbatil-
felli. Þá svæðin með lóðréttu strikunum, láréttu strikin sýna meðaltölu krabbatilfella, stuttu
strikin tiltölulega fá, og á punktasvæðinu — Rangárvallasýslu — er minnst um magakrabba.
Krabbamein
Síld til Sandgerði
19. júní s. 1. föstudag kom Jón
Garðar með 400 tunnur síldar til
Sandgerðis og Muninn með 250
tunnur. Síldin var 13% feit og
fór í frystingu.
Bátar í Sandgerði búast nú til
norðurferðar, en verkfall hefst í
Sandgerði á fimmtudag n. k.
— PÁLL —
Framh. af bls. 1.
Var þá farið að athuga geymdan
tnat, reyktan og saltaðan. Sendi
próf. Dungal hangikjöt og reykt-
ian fisk, þorsk, karfa og silung,
til rannsóknar hjá sir Ernest
Kennaway, krabbameinssérfræð-
ingi í Lundúnum, sem fann mik-
ið af hringmynduðum kolvetnum
á hangikjötinu og silungnum, en
í þeim eru efni sem valda krabba
meini.
Kíló af hangikjöti
— 250 sígarettur
Hangikjötið og silungurinn,
sem sent var, var mikið reykt
eins og gert er hér í sveitum, en
hinn fiskurinn var búðarreyktur.
M. a. farnnst í þessum m-at efnið
% Benzpyren, sem myndast þeg-
ar jurtavefur brennur eins og
gerist í sígarettunni. Var í hverju
af hangikjötinu 1,3 mg atf þessu
efni, en það er álíka mikið magn
og er í aðalstraumnum frá 250
sígarettum. í silungnum fannst
ennþá meira magn af þessu efni,
enda er hann feitari en hangi-
ikjötið og þetta efni leysist betur
upp í fitu. í búðarreykta fiskin-
um var raagn af þessu efni. Segir
próf. Dungal að yzta og mest
reykta lagið atf kjötinu sé skað-
legast og einnig fitan og flotið.
Eftir að þessi niðurstaða var
tfengin, var farið að fóðra rottur
ihér á rannsóknarstofunni á
Ihangikjöti og reyktum silungi í
tilraunaskyni. Tókst að fram-
ikalla krabbamein atf hvoru-
tveggja. 30% af rottunum sem
tfengu silunginn fengu krabba og
110% af þeim sem fengu hangi-
ikjötið. Engin af rottunum, sem
tfóðraðar voru á saltíiski veiktust,
en ein atf þeim sem átu saltkjöt.
Fengu dýrin krabbamein víða
um líkamann, en aðeins ein rotta
krabbamein í maga, og þótti það
merkilegt þar sem yfirleitt er
ekki hægt að framkalla maga-
ikrabba hjá rottum.
Mismunandi eftlr landshlutum
Þegar þessi tilraun reyndist já-
kvæð, var farið að athuga skýrsl-
ur yfir krabbameinstilíelli á
landinu síðan skýrslugerð hófst
eða frá 1921 t*l 1959, var vitað
um 2655 tilfelli. Voru taldir
Ikrabbamemssjúklmgar, 30 ára og
eldri, og tíðni miðuð við 100.
Kom í ljós að tíðni magakrabba
var ákaflega mismunandi eftir
Bandshlutum, mest áberandi í
Dalasýslu, Húnavatnssýslu, —
Skagafirði og Vestmannaeyjum,
en minnst í Rangárvallasýslu.
Nú eru engar skýrslur til um
hangikjötsneyzlu eftir héruðum.
En til eru skýrslur yfir lax- og
GÍlungsveiði á landinu. Það vakti
Rthygli, að öll hæstu krabba-
meinshéruðin eru á vesturhelm-
ángi landsins, en þar er veitt 6
sinnum meira af silungi og laxi.
Bf eftir veiðiskýrslum væri farið,
hefði magakrabbi átt að vera
mestur í Árnes- Dala- og Borg-
arfjarðarsýslu, en svo er efcki.
Kvað próf Dungal það e. t. v.
standa í sambandi við það að
þessir staðir hatfa hatft meiri
markaðsmöguleika og betri skil-
yrði til flutnings á nýjum fiski
og því ekki verið reykt mjög
mikið atf fiskinum til geymsl-u.
Hvað Vestmannaeyjar snertir,
telur hann að skýringin geti ver-
ið sú, að þar er nær ekkert grunn
vatn, en rigningarvatn notað af
þökum, sem reykur sezt á.
Þá gat prófessorinn þess, að
hann hefði í þesisu sambandi at-
hugað ástandið í þeim héruðum,
þar sem mikið atf fé drapst úr
bráðapest fyrir 1930, en þar var
mikið gripið til þess að reykja
kjötið til að losna við óbragð atf
því. Kvaðst próf. Dungal vita
dæmi þess að þar hafi borið ó-
eðlilega mikið á magakrabba.
TJmfangsmiklar rannsóknir
Dungal sagði í viðtali í gær að
etftir þetta hefði hann helzt viljað
halda áfram tilraunum með svín,
þar sem maginn í þeim er svip-
aður maganum í mönnum, en
það er dýrt og ekkert fé hér til
þess. Aftur á móti er í bígerð að
Bandaríkjamenn veiti styrk til
áframhaldandi krabbameinsrann
sókna hér, þó ekki sé það ákveð-
ið. Verður þá veitt fé flrá krabba-
meinsstofnuninni í Washington.
Tilraunirnar verða gerðar hér á
vegum Krabbameinsfélags fs-
lands en í samvinnu við háskól-
ann í Illinois, þar sem unnið
verður að jarðvegstilraunum,
mæld geislavirkni o. fl. Gæti ver
ið um margra ára rannsóknir að
ræða, en það verður ekki ákveð-
ið fyrr en í október eða nóvem-
ber.
Caravelle
á fimmtu-
dag
NÚ mun endanlega ákveðið,
að Caravelle-þotan komi
hingað til Reykjavíkur á
fimmtudaginn. Örn O. John-
son, framkvstj. Flugfélags ís-
lands, tjáði Mbl. í gær, að þot-
an kæmi hingað fyrir hádegi,
en héldi sennilega áfram vest-
ur um haf um kvöldið. Þota
þess er í eigu General Electric
og verður sýnd Flugfélags-
mönnum að tilhlutan Douglas-
verksmiðjanna, sem eru að
byrja að framleiða þessa l
frönsku farþegaþotu. í
Missir rétt til
flutnings
mai-
HÆSTIRÉTTUR hefir fyrir
nokkru tilkynnt Guðlaugi Einars
syni héraðsdómslögmanni, að
dómendur hafi samþykkt að fella
niður þann rétt, sem hann hefir
haft til málflutnings fyrir Hæsta-
rétti. Guðlaugur hafði takmark-
að leyfi til að flytja mál fyrir
réttinum, gat flutt þar mál, sem
hia-nn hefur sjálfur flutt í héraði.
Það er þetta leyfi, er Hæstirétt-
ur hefir nú fellt niður.
Bréf Hæstaréttar til héraðs-
dómslögmannsins er á þessa leið:
HÆSTIRÉTTUR
Reykjavík, 12. júní 1961.
Dómendur Hæstaréttar hafia í
dag gert svofellda ályktun.
Árið 1961, mánudaginn 12.
júní komu dómendur Hæstaréttar
saman í skrifstofu dómsins.
Gerð var svofelld ályktun:
„Vegna framkomu Guðlaugs
Einarssonar héraðsdómslögmanns
er niður felld heimild sú til mál-
flutnings fyrir Hæstarétti, er hon-
um var veitt 15. júní 1956, sbr.
2. mgr. laga nr. 61/1942 og lög
nr. 25/1953.“
Þetta tilkynnist yður hér með
herra héraðsdómslögmaður.
Jafnframt skal yður tjáð, að
málið nr. 181/1960: Stephan
Stephensen gegn Guðbimi Jó-
hannessyni hefir verið sett á skrá
til flutnings miðvikudlaginn 21.
júní n. k. Er æskilegt að skrif-
stofa Hæstaréttar fái svo fljótt
sem unnt er, vitneskju um það,
hvaða lögmaður flytur málið fyr-
ir stefnda.
Hákon Guðmundsson
(sign).
70,000
FERÐAFÉLAG íslands fer gróð-
ursetningarferð í Heiðmörk í
kvöld. Verða gróðursettar nokk-
ur hundruð plöntur — og hefur
Ferðafélagið þar með lokið við
gróðursetningu 70,000 trjá-
plantna í Heiðmörk. — f kvöld
verður farið frá Austurvelli kl. 8.
Krístján Bárður Sigurðsson
ÞANN 1. þ. m, andaðist að
heimili sínu, Aðalstræti 11 á ísa-
firði Kristján Bárður Sigurðsson,
og var jarðsunginn frá ísafjarð-
arkirkju 7. s. m.
Kristján Bárður var fæddur að
1893, sonur hjónanna, Ingibjarg-
Hvammi í Bolungavík 17. ágúst
ar Kristínar Rósenkranzdóttur
frá Miðdal og Sigurðar Árnasonar
úr Bolungavík.
Kristján ólst upp hjá foreldr-
um sínum ásamt mörgum systk-
inum, og stundaði sjó er hann
hafði aldur til. Þann 11. nóvem-
ber 1917 kvæntízt hann Þórunni
Björgu Jensdóttur úr Bolunga-
vík, og bjuggu þau þar í þorp-
inu, unz Kristján varð ekkju-
maður. En það gerðist með þeim
sorglega hætti að Þórunn Björg
fórst í snjóflóði, ásamt þremur
öðrum, í Óshlíð þann 11. febrú-
ar 1928.
Þeim hjónum varð 4 barna
auðið og eru þau þessi:
Margrét Ingunn, gift Baldvin
Dungal, kaupmanni, Miklubraut
20, Reykjavik. — Guðrún, gift
Halldóri Blöndal, vkm., Baugs-
vegi 25, Reykjavík. — Ingibjörg
Kristín, gift Ásmundi Guðlaugs.
syni húsasmið, Rauðalæk 50,
Reykjavík og Jakob, vkm., Holts
götu 25, Reykjavík.
Þegar Kristján missti konu
sína, var elzta barn þeirra 9 ára
en hið yngsta nokkurra vikna
gamalt. Hann brá þá búi, kom
bömunum til dvalar hjá vinum
og vandamönnum, en gerðist sjálf
ur lausamaður og tók sér jafn-
framt aðsetur í Hnífsdal, þar átti
hamn heima til ársins 1932, en
fluttist svo til ísafjarðar og dvald
ist þar siðan til æviloka. Að síð-
ustu átti hann þar litla húseign
og bjó þar einsamall.
Kristján Bárður var fremur lág
ur vexti, en þéttur á velli og
snyrtimenni í útliti og allri um-
gengni. Vel vitiborimn og bók-
hneigður, fáskiptinn og dulur í
skapi, en þó jafnan glaður í við-
móti. Ágætur og eftirsóttur verk-
maður til hvers konar starfa,
enda smiður góður og smiðiar
voru hans hugðar. og viðfangs-
efni, þegar ekki þurfti öðru að
sinna. En það, sem einkenndi
hann öðru fremur var hans ó-
skeikula stundvísi, og áreiðanleiki
í orðum og athöfnum, svo og
framúrskaxandi reglusemi í einu
og öllu er hann hafði með hönd-
um. Bömum sínum veitti hann
ávalt ást og umhyggju eftir
mætti.
15. júní 1961.
— Meiri likur
Frh. af bls. 13
20 metra dýpi reyndist nokkru
hærra vestan- og norðanlands,
en meðalhitastig undanfarinna
ára. Einkum reyndist sjávarhit-
inn talsvert yfir meðalhita út af
Vesturlandi. Sjávarhitinn í yfir-
borðslögum á mið- og austursvæð
inu norðanlands var einnig til-
tölulega hár, sennilega vegna und
anfarinna góðviðra og hlýinda á
því svæði, enda virtust strauma
mót hins hlýja Atlantssjávar og
hins kalda Austur fslandsstraums
liggja nær landi nú en t.d. i fyrra.
Allmikill þörungagróður íannst
víðast hvar norðanlands og aust
an, en við Vesturland var hann
með minna móti. Rauðáíumagn
var mun meira en á undan-
förnum árum, einkum var mikið
rauðátumagn í hinum hlýja At-
lantssjó út af Vesturlandi og á
miðsvæðinu norðanlands, frá
Eyjafjarðarál að Þistilfjarðar-
djúpi var átuhámark.
Eins og áður hefur verið skýrt
frá sýndu athuganir á aldursdreií
ingu rauðátunnar, að mun meira
magn ungra og nýklakinna varð
vart á vestursvæðinu norðan-
lands, en á undanförnum árum.
Þá fannst einnig talsvert magn
ungrar rauðátu út af Austfjörð-
um.
Síldar varð einkum vart á
tveim svæðum þ.e. út af norðan
verðum Vestfjörðum og 50—100
sjómílur út af Melrakkasléttu og
Þistilsfirði.
Vegna náins samstarfs íslenzku
og norsku leiðangursmannanna
tókst að fylgjast vel með göngum
síldarinnar á austursvæðinu norð
anlands. Árangur þessa samstarfs
sýndi, að dagana 13.—16. júní var
talsvert síldarmagn á þessum
slóðum, á hraðri leið vestureítir.
Var hér bæði um stórar og smá
ar torfur að ræða, en mun meira
fannst nú af stórum torfum
þessu svæði, en á undanförnum
árum.
Af framansögðu má ætla, að
síldarmagnið á Norðurlandsmið-
um muni einkum vera háð því,
hvort framhald verður á göngu
síldarinnar suður og vestur úr
hinum tiltölulega kalda sjó á
djúpmiðum út af austanverðu
Norðurlandi, og sömuleiðis þvi,
hvort íslenzku síldarstofnarnir
gangi í vaxandi mæli inn á mið-
in, t.d. frá djúpmiðum Vestfjarða.
Reynsla undanfarinna ára hef-
ur sýnt, að stærð þessara gangna
hefur mjög verið háð því, hve
rauðátumagnið hefur haldizt
miðunum og einnig hlutfallinu
milli rauðátumagnsins í hinum
hlýja sjó á landgrunninu og á
hinum kaldari blöndunarsvæð-
um, sem oftast hafa legið utan
landgrunnsins.
Að þessu sinni var aldursdreif
ing rauðátunnar ólík því, sem
reyndist, t.d. í fyrra, þar sem
mun meira magn fannst nú af
ungum dýrum í tiltölulega hlýj
um sjó. Ástæða er því til þess
að ætla, að talsvert rauðátumagn
haldist fyrir norðan í náinni
framtíð, þannig að nokkru meiri
líkur eru nú fyrir því, að sildin
haldi áfram göngu sinni inn á hin
eiginlegu síldarmið Norðanlands.
— Fréttaritari.