Morgunblaðið - 20.08.1961, Blaðsíða 2

2
MORGUNBL4ÐIÐ
Sunnu'dagur 20. ágúst 1961
Allt er þetta umgjörð
um manninn sjálfan
— Setnlngarræða Geirs Hallgrlmssonar
borgarstjóra á Reykjavlkurkynningunni
HERRA forseti íslands, virðu-
iega forsetafrú, haestvirtu ráð-
herrar, góðir Reykvíkingar og
aðrir áheyrendur.
Á 175 ára afmæli Reykjavík-
urkaupstaðar leiðum við hugann
að þeirri nauðsyn, að stjórnvöld
i lýðræðisþjóðfélagi ínissi ekki
sjónar á þjónustuhlutverki því,
sem þeim er ætlað að gegna.
Sú hætta er fyrir hendi, hvort
sem um er að ræða ríki eða bæ,
að yfirvöldin taki að líta á sig
sem sjálfstæðan aðila, — stofn-
un, sem gæta skuli eigin hags-
muna, óháða borgurunum, sem
í upphafi átti að þjóna.
í>að hefur þvi meginþýðingu
til þess að bægja þessari hættu
frá, — að bæjarbúar kynni sér
vandlega starfsemi bæjarfélags-
ins og starf hvers annars, og
taki á grundvelli þeirrar þekk-
ingar virkan þátt 1 stjóm borg-
ar sinnar.
Aukin þekking og áhugi borg-
aranna á bæjarmálum hlýtur
óhjákvæmilega að skapa meira
aðhald og ábyrgð hjá stjórnend-
um bæjarfélagsins og styrkja
tengslin milli bæjarbúa og bæjar
stjórnar.
En viðfangsefni og vandamál
liðandi stundar verða ekki
skýrð nema rakin sé þróunar-
saga bæjarfélagsins.
Með þvi viljum við ekki ein-
göngu votta frumherjum þa.ckir
okkar fyrir að hafa lagt grund-
völl að þeim lífsþægindum, sem
við njótum í dag, heldur gerum
við okkur einnig grein fyrir, að
framtíðarstefna verður ekki
réttilega mörkuð, nema byggt
sé á reynslu fortíðarinnar.
í>annig er að því keppt, að
Reykjavíkurkynningin 1961 leiði
ekki eingöngu í ljós það, sem
áunnizt hefur í sameiginíegum
málum bæjarbúa, heldur geti
slik kynning engu síður orðið til
þess að opna augu manna fyrir
því, sem betur má fara og fram-
tíðarverkefnum, sem nauðsyn-
legt er að ieysa.
Ég vil þakka framkvæmda-
nefnd Reykjavíkurkynningar
1®61, framkvæmdastjóra og arki-
tektum, svo og fjölmörgum öðr-
um, sem lagt hafa fram fómfúst
starf til að gera þessa kynningu
næstu daga Reykvíkingum eftir-
minnilega.
Ég hlýt og að nota þetta tæki-
færi til að þakka gjafir færðar
Reykjavík og heillaóskir bæjar-
félaga, stofnana og eintaklinga
innanlands og utan og flyt þess-
ar heillaóskir hér með áfram til
illra Reykvíkinga.
Þegar við hugleiðum breyting-
ar þær, orðið hafa á högum
ReykvíkingB frá þvi að kaup-
s ,aðarróttin<h frogust fyrir 175
árwn, þá vaknar sá spuming,
hvort sto stórstíg þróun muni
einnig atga sór staB á nætu 175
áruaa.
LíMegt er TmBB. þótt mönnimi
fiitnáK þafl • t. v. ófcrúleatt í dag,
að «a tvftug-
íaiciot a n—tu 7 akiarfjórðung-
Geir Hallgrímsson
um eins og hinum fyrri, og verði
þá um 1.500.000,- manna.
Slíkri þróun kvíðum við ekki.
Við þurfum nú þegar, rúml. 70
þúsund íbúar, að glíma við flest
sömu vandamál, og milljónaborg
ir úti í heimi.
Hitt er erfiðara að sjá fyrir,
hvernig lífshættir muni breytast
í framtíðinni. Fleygi tækni-þró-
uninni áfram með sívaxandi
hraða eins og hingað til, þá er
það takmarkað, hvað við getum
séð fram í tímann, eins og for-
tíðin ber vitn: um.
Þótt við fegin vildum, getum
við ekki leyst vandamál líðandi
stundar nema á grundvelli
þeirra lífsvenja, þekkingar og
forsendna, sem nú eru fyrir
hendi. — Ef við ætlum okkur að
leysa vandamálin til langs tíma
i einu, kann sú lausn bæði að
vera okkur ofviða og eftirkom-
endum okkar skaðleg vegna
breyttrá aðstæðna.
Þrátt fyrir allt verður hver
kynslóð að leysa sín vandamál,
þótt sá metnaður sé sjálfagður
að skila öllu af sér í betra horfi
en við var tekið og búa sem bezt
í haginn fyrir hina upprennandi
kynslóð.
Þegar við hugsum okkur
Reykjavík framtíðarinnar, þá er
okkur að vísu í huga borg, sem er
í samræmi við landslag og feg-
urð borgarstæðisins, — þar sem
skiptast á fagrar byggingar, trjá-
gróður, torg og opin svæði, —
borg, þar sem greiðfærar götur,
öruggar hafnir siglinga og flugs
auðvelda samöngur, þar sem ljós
og afl, hiti og vatn er leitt í
hvert hús, — borg, þar sem af-
kastamilklir og arðsamir atvinnu
vegir eru stundaðir og mynda
grundvöll alls þessa, sem fyrr
var talið, — en allt er þetta
samt sem áður aðeins umgjörð
um manninn sjálfan. í borginni
skiptir öllu máli að sjá og
blanda geði við frjálsa, lífsglaða,
starfandi karla og konur, sem
eru ávallt í tengslum við sögu
staðarins og skipta sköpum með
Þjóð sinni, dvelja við uppeldi og
menntun barna sinna, fólk, sem
að vísu hefur sínar áhyggjur og
sorgir og berst við breyzkleika
og veikleika en trúir á Guð og
iðkar og nýtur lista og bók-
mennta, stundar íþróttir og
heilsuvernd. — fólk, sem þrosk-
ar persónuleika sinn, einstak-
lingseðli og samfélagskennd.
Með þeirri ósk, að þannig
verði í Reykjavík ávallt „rúmt
um hug og hjarta“ og þar búi
fólk, sem slíkt kunni að meta,
lýsi ég því yfir, að Reykjaxíkur-
kynning 1961 er hafin.
SlNAIShnúhr yr SVSQhnútar X Snjékomo 7 Skúrir. ''///rRtgn- » OSi 9&Þ K Þrumur V/yý'sra'Si X'M’M HMHmt 1 ^rnHihskH L®Lao» 1
/9 ft ÍQAt Ut /u
Á KORTINU í gærmorgun er
lægð SA af Hvarfi, og á þeim
tíma sást vel á suðvestunlofti
blikan, sem fylgir regnsvæði
hennar. Var búizt Við SA-átt
í gærkvöldi af völdum þessar-
ar lægðar. — Á Norðaustur-
landi var þokuloft og rigning
með köflum en hægviðri á
síldarmiðunum. Sunnan lands
var þurrt Og bjart veður, 13 st.
hiti á Kirkjubæjarklaustri kl.
9, en þá voru aðeins 5 st. á
Hólsfjöllum.
Veðurspáin á hádegi í gær:
. SV-land, Faxaflói og mið-
in: Þykknar upp með SA átt,
kaldi eða stinningskaldi og
dálítil rigning með kvöldinu.
Breiðafjörður og miðin: NA
gola, léttskýjað.
Vestfirðir og miðin: NA gola
þokuloft norðan til.
Norðurland og miðin: NA
gola, rigning með köflum
austan til, birtir til vestan til
með kvöldinu.
NA-land, Austfirðir og mið-
in: NA gola, rigning með köfl-
um.
SA-land og miðin: Norðan
gola og léttskýjað, þykknar
upp með austan átt í kvöld.
Indverjar ekki
háðir vernd
Hvers vegna skrifar
hann á islandi?
f Tímanum í gær birtist
samtal við einn af yngri rit-
höfundum okkar, Elías Mar,
þar sem hann lætur m. a.
uppi álit sitt á rússneskum
bókmenntum, gagnrýni og
hlutverki rithöfundarins í
þjóðfélaginu. Koma þar fram
allnýstárlegar skoðanir, sem
íslenzkum almenningi er
kannski forvitni á að kynnast.
Elías Mar trúir því nefnilega
statt og stöðugt, að hlutskiþti
rithöfundarins undir Ráð-
stjórn sé miklu eftirsókn-
arverðara en hlutskipti hans í
vestrænu þjóðfélagi. f þessu
sambandi segir hann m. a.:
„— Það hlýtur að vera gam-
an að vera rithöfundur þar
sem hægt er að vera einlægur
og bjartsýnn án falskrar for-
sendu. Ég hefði fyrir mitt leyti
ekkert á móti því.“
Ber að skilja þetta svo, að
Elías Mar hafi ekki verið ein-
lægur í verkum sínum eða
að einlægni hans sé á fölskum
forsendum byggð? Eða er
kannski eitthvað bogið við
rökhugsunina í yfirlýsingu
hans?
Þegar blaðamaðurinn spyr
hvort Elías hafi lesið Sívagó
lækni, svarar hann:
„— Néi, ég hef ekki lesið
hana. Þær eru nefnilega miklu
fleiri bækurnar, sem ég hef
ekki lesið, vinur minn, heldur
en hinar.“
Blaðamaðurinn spyr síðar
hvort Elías haldi að til séu í
Sovétríkjunum rithöfundar,
sem eigi óbirt listaverk, vegna
þess að þau hafi ekki hlotið
náð ríkisvaldsins. Hann svar-
ar:
„— Sjálfsagt. En þeir eru
líka til í löndum kapitalism-
ans, gleymdu því ekki.“
Elías sér sóma sinn í því
að láta undir höfuð leggjast að
finna þessari fullyrðingu stað,
enda viðbúið að það geti orð-
ið honum erfið raun.
Síðan kemur fróðlegasti hluti
samtalsins og skal hann birtur
hér orðréttur:
„— Gætir þú sætt þig við
það, að ríkisvald kæmi í veg
fyrir útgáfu verka þinna?
— Já, ef ríkisvaldið væri
sósíalskt. Rithöfundur er
aldrei upp yfir það hafinn að
hafa ábyrgðartilfinningu.
Hann á ekki að vera eins kon-
ar sprelligosi, sem hrærir upp
Nýju Delhi, 17. ágúst. (Reuter)
Á ÞINGFUNDI í Nýju Delhi í
dag, lýsti Nehru, forsætisráð-
herra Indlands, því yfir, að
Bandaríkjamenn hefðu ekki á
nokkurn hátt skuldbundið sig
til þess að verja Indland gegn
mögulegum árásum frá Pakist-
an. —•
Nehru svaraði fyrirspurnum
vegna ummæla Chester Bowles
í Washington fyrir nokkrum
dögum, er Bowles sagði, að
Bandaríkjamenn hlytu að koma
til aðstoðar bæði Indverjum og
í fólki sér til skemmtunar eða
öllu heldur skrattanum. Rit-
frelsi, eins og - öðru frelsi, á
að fylgja ábyrgð gagnvart les-
endum. Og mann, sem ekki
hefur þessa ábyrgðartilfinn-
ingu í nægilega ríkum mæli
á að stöðva. I Ráðstjórnarríkj-
unum er engin gagnrýni bönn-
uð, sem er bona fide — vel
meint — en gagnrýni er ýmist
vel meint eða ekki. Sjálfur er
ég enginn niðurrifsmaður í
eðli mínu, þótt ég gæti ósköp
vel brugðið því fyrir mig . . .
ef.
— Treystir þú sósíalistisku
ríkisvaldi til að dæma um,
hvenær þín gagnrýni er já-
kvæð eða ekki?
— Já, algjörlega. Því þar er
ríkið fólkið sjálft.“
Hugsunin í þessari síðustu
yfirlýsingu er ekki síður þoku
kennd en hugsunin í yfirlýs-
ingunni um einlægnina og
væri gaman að fá frá hendi
Eliasar útlistun á því, hvernig
„fólkið“ fer að því að dæma
þær bækur, sem fámenn klíka
ríkisvaldsins bannfærir. Það
er dálítið erfitt að trúa því að
nokkur alv-arlega þenkjandi rit
höfundur skuli halda því
fram, að hann eigi rikari skyld
um að gegna við ákveðið skipu
lag eða stjórnarfar en við list
ina, sjálfan sig og þann mann-
lega sannleik, sem hann er
einn fær um að túlka.
Það skyldi þó aldrei vera,
að ,,vonbrigðin“, sem „Sóleyj-
arsaga“ olli, eigi rætur sínar
í þessu viðhorfi höfundarins?
Pakistönum, ef annaðhvort ríkj-
anna hæfi árás.
— Við erum ekki háðir vernd
eins eða neins, sagði Nehru —■
ef svo væri gæti Indland ekki
lengur haldið stöðu sinni sem
fullkomlega hlutlaust ríki. —•
Nehru kvaðst þess fullviss, að
ummæli Bowles hefðu verið
töluð í góðu skyni, en
túlkun þeirra væri ekki sann-
leikanum samkvæm. — Nehru
sagði, að mál þetta hefði ekki
verið til umræðu, er Bowles
var í Nýju Delhi í fyrri viku,
en svo kynni að vera, að Banda-
ríkjamönnum þætti sér bera sið
ferðileg skylda til þess að við-
halda jafnvægi milli landanna
vegna þeirrar hernaðarlegu að-
stoðar, sem þeir veittu Pakistan.
Nehru sagði, að þegar hann
árið 1954 hefði mótmælt hern-
aðaraðstoð Bandaríkjamanna
við Pakistan hefði Eisenhower
Bandaríkjaforseti boðið Ind-
landi samskonar aðstoð. Hann
hefði neitað því boði á þeirri
forsendu að slíkt væri hvorki
samboðið virðingu Indlands né
Bandaríkjanna. Indverjar hefðu
áfram sem hingað til þann hátt
á að kaupa þar vopn sem þau
fengjust við vægustu verði.
• Reknir umsvifalaust burtu
Nehru vék að portúgölsku
nýlendunni Góa og kvaðst ekki
geta gefið tryggingu fyrir því,
að Indverjar beittu ekki vopn-
um til þess að losa íbúana þar
undan nýlenduveldi Portúgala.
Hann kvaðst jafnframt aldrei
myndu leyfa að farið yrðl yfir
indverskt land með valdi á
hendur landsvæðanna Dadra og
Nagar Naveli, sem áður voru
portúgölsk landsvæði, aðskilin
frá Góa, með ræmu af ind-
versku landi. Hafa þau land-
svæði nýlega verið innlimuð f
Indland og mótmælti stjórn
Portúgals þeirri ráðstöfun harð-
lega. — Reyni einhverjir að ráð
ast inn í þessi landsvæði, verða
þeir reknir umsvifalaust til
baka, sagði Nehru.
Nehru ræddi ennfremur um
viðskipti Indlands og Kína og
kvað þau aldrei geta orðið með
eðlilegum hætti fyrr en landa-
mæraþrætum þeirra linnti með
friðsamlegum hætti. ,