Morgunblaðið - 20.08.1961, Blaðsíða 13

Sunnudagur 20. ágúst 1961
MORGUNBLAÐIÐ
13
Lögregiumenn hindra ftóttamannastrauminn frá A-Berlín.
„Fyrsti kafli ritsins er dálítið
stjörnufræðiágrip: „himinninn
skoðaður að nóttu“. Ótal sól-
kerfi og ótal vetrarbrautir, hver
vetrarbraut ótal sólkerfi — —.
Ályktun: „Þessi hin mikla him-
insins bygging boðar einhverja
stóra fyrirætlun. En í öllu, sem
vér sjáum á himni og jörðu, er
lífið það æðsta, og allt er þess
vegna gjört og það er aðaltil-
gangur 'alls hins sýnilega
heims“. Alheimsáformið er með
öðrum orðum lífið og ódauð-
leikinn. Að leiða rök að þess-
ari meginsetningu er svð aðal-
efni kvæðisins. Röksemdirnar
eru teknar jöfnum höndum úr
náttúrunni, hinum sýnilega
heimi, og úr heilagri ritningu.
í>ví höfundurimn er eigi
síður trúmaður en heimspek-
ingur. f>að er alltítt, að ungl-
ingar eru ekki fyrr búnir að
fá einhverja ofurlitla nasasjón
á náttúruvísindum en þeir eru
þar með gengnir fyllilega úr
skugga um, að enginn Guð
muni vera til. Þeir þykjast
hafa kannað náttúruna í krók
og kring og hvergi orðið hans
frelsisboðinn
Með tilskipun hinn 18. ágúst
1786 ákvað konungur, að ein-
okunin skyldi afnumin á Is-
landi og verzlun gefin frjáls
fyrir alla þegna hans. Jafnframt
voru sex verzlunarstaðir, þar á
xneðal Reykjavík, löggiltir sem
kaupstaðir. Þessa afmælis er nú
minnzt í Reykjavík með vegleg-
um hátíðahöldum, enda hafa fá
lagaboð haft heillaríkari áhrif á
íslandi en þetta. íslenzka þjóð-
ki hefur aldrei verið verr stödd
en hún var um þær mundir.
Ekki vegna þess að á skorti
umhyggju af hálfu stjómarvald-
anna. Þau höfðu m.a.s. látið sér
til hugar koma að flytja alla
íslendinga úr landi og setja þá
niður á Jótlandsheiðum. Sú hug-
mynd fékk þó ekki byr, en sýn-
ir að leitað var flestra ráða,
líklegra sem ólíklegra. Loks
fundu hinir háu herrar það úr-
ræði að slaka á forsjá sinni og
veita fólkinu sjálfu nokkur um-
ráð eigin mála. Þar var fundið
það ráð sem dugði. Eftir það
fór smám saman að rofa til, því
meira sem frelsi þjóðarinnar
varð meira. Enn var löng og
hörð barátta framundan. En til-
skipunin frá 18. ágúst 1786 var
fyrsti frelsisboðinn. Hún vísaði
leið til betri framtíðar fyrir
land og lýð.
Ænn eru ófrelsis-
f bóntlin hert
1 Svo litlu munaði, að ófrelsið
yrði þjóð okkar að fjörtjóni, að
eðlilegt er, að við höldum há-
tíðlega helztu daga úr frelsis-
sögu okkar. En ófrelsinu er
ekki allsstaðar lokið. Á þjóðhá-
tíðardegi okkar fyrir átta árum,
hinn 17. júní 1953, gerðu verka-
menn í Austur-Berlín örvænt-
ingarfulla tilraun til að brjótast
undan oki sinna kommúnísku
kúgara. Sú frelsisviðleitni var
kæfð í blóði. Óvígur her, vél-
byssur og skriðdrekar sovétstjórn
arinnar urðu þá yfirsterkari hin
um austur-þýzku frelsisvinum.
Nú ber það við að nýju, að um
sama leyti og við undirbúum
hátíð okkar koma fregnir frá
'Austur-Berlín tun nýja kúgun,
harkalegri en nokkru sinni fyrr.
Sá hluti þýzku þjóðarinnar, sem
býr austan járntjalds, er hneppt
ur í herfjötra. Land hennar er
gert að geysistórum fangabúð-
um, þar sem tugir milljóna
manna mega sig ekki hreyfa
nema að boði yfirdrottnara, sem
ullir fyrirlíta. Með lokun undan-
komuleiða úr Austur-Berlín er
í senn stefnt að því, að hindra
fólksflóttann og að sanna Aust-
ur-Þjóðverjum, að þeir skuli
hafa sig hæga. Fregnir hafa
REYKJAVÍKURBRÉF
borizt af uggvænlegri ókyrrð í
landinu, sem sívaxandi flótta-
mannastraumur ber r aunar öruggt
vitni um. Valdhafarnir óttast
nýja byltingartilraun. Herútboð
þeirra nú og hermdarráðstafan-
ir eru gerðar til að kæfa frelsis-
andann í eitt skipti fyrir öll.
„Kafbátaleiðir44
Við Islendingar erum ekki
megnugir þess að létta böl
þeirra tugmilljóna, sem nú sæta
ofsókn og kúgun í Austur-
Þýzkalandi. En samúð allra ó-
spilltra, frjálsra manna, jafnt á
okkar litla landi sem annars-
staðar, er með Austur-Þjóðverj-
um í þrengingum þeirra. Síð-
ustu atburðir hljóta og að herða
vilja okkar til að bregðast ekki
varnarsamtökum frjálsra þjóða.
— Allt undanlát mundi verða
hvatning til ofbeldisaflanna um
nýja ásælni og yfirgang. Það er
rétt, sem Brandt, borgarstjóri
Vestur-Berlínar, segir, að bilun
nú mundi verða til þess, að áð-
ur en langt um liði væru sov-
ézkir skriðdrekar komnir miklu
lengra vestur á bóginn og ekki
stöðvast við Rín. Flotaæfingar
sovétstjórnarinnar á hafinu
austan íslands áttu að sýna, að
hún gaeti ekki aðeins látið þjóna
sína sækja fram á landi heldur
ekki síður á sjó. Nú þegar er
krökkt af rússneskum kafbát-
um, sem ná eiga á úthöfin eftir
siglingaleiðum beggja vegna við
land okkar. Sízt er orðum auk-
ið, þegar rússneskt tímarit fyrir
skemmstu ræðir um „hina hern
aðarlegu þýðingu íslands, sem
liggur við mikilvægar samgöngu
leiðir á sjó, sérstaklega kafbáta-
Isiðir“. En einmitt nú telur Fram
só.:n tímabært að senda framá-
maiu úr hópi ungra flokks-
bræðr^ sinna á „friðarþing" með
ungkommúnistum í Moskvu. Yfir
lýstur tilgangur þess var að
treysta samábyrgð“ á „friðun“
heimsins á kommúnistiska vísu.
„Hlægiiegast í
þessu sambandi44
Sovétstjórnin hefur í sumar
sýnt áhuga sinn á íslandi með
1 margvíslegu móti Flotaæfingar,
kafbátasigling og opinskáar yfir-
lýsingar um hernaðarþýðingu
landsins eru einungis staðfest-
ing annarra eftirgangsmuna.
Hingað til lands hefur hver
sendiförin rekið aðra. Allt frá
Fúrtsevu, Gagarín „verkalýðs-
sendinefnd“ niður í sovézkan rit
höfund að nafni Fisj, Sem að
Laugard 19. águst.
sögn Þjóðviljans ætlar að ferð-
ast um landið í mánaðartíma.
Sama daginn og Þjóðviljinn
sagði frá árás sovétstjórnarinn-
ar á Austur-Þjóðverja hefur
blaðið eftir rithöfundi þessum:
„Það hlægilegasta í þessu
sambandi er að vera að hóta að
segja okkur stríð á hendur, ef
við ætlum að gera friðarsamn-
inga við Austur-Þýzkaland“.
„Komast til himna
án bæna“
Menn kannast við andann í
orðum þessa rithöfundar. Hann
er sá sami og þegar úlfurinn
sagði, að lambið ætlaði að ráð-
ast á sig. Auðvitað er Þjóðvilj-
inn alsæll yfir að fá að birta
slíkar hótanir. Hugsunarháttur-
inn hjá kommúnistum er hvar-
vetna hinn sami. Þjóðviljinn
ver grimmdaræði kommúnista í
Austur-Berlín hf sama áhuga og
skemmdarverk þeirra í íslenzku
þjóðlífi.
En það er meiri fróðleik að
finna í samtalinu við Fisj. —
Hann segist vera í kommúnista-
flokknum og m.a.s. hafa verið
„svo gæfusamur að heyra Lenin
ávarpa 3. þing sambandsins. Þá
var ég 17 ára gamall — —
Ekki var nú „gæfan“ lítil.
Hún á og að sanna, að Fisj
viti, hvað hann er að segja. Þess
vegna hefur Þjóðviljinn eftir
honum:
„Trúað fólk getur ekki verið
í flokknum-----
Og:
„Ég styðst ekki aðeins við
Gagarín, heldur og Títoff. Þar
hef ég tvö lifandi dæmi um
það, að menn komast til himna
án bæna og sofa þar vel án
kvöldbæna".
„Sólir ganga
sína leið“
Barnalegri rökfærslu er vart
hægt að hugsa sér. Slíku hjali
svaraði fremsti náttúrufræðing-
ur Islands, Björn Gunnlaugsson,
spekingurinn með barnshjartað
(samtímamaður Karls Marx)
fyrir eitt hundrað árum, þegar
hann kvað:
„Sólir ganga sína leið,
sem þú, drottinn, býður“.
Islenzk alþýða skildi strax,
að hann hafði rétt fyrir sér.
Þess vegna varð Njóla hans
uppáhaldsrit hennar. Um kenn-
ingar hans segir svo í æviminn-
ingu í Andvara 1883:
varir þar; lengra þurfi ekki
vitnanna við. Höfundur Njólu
er einn af þeim mönnum, sem
slík kenning er bæði hneyksli
og heimska. I hans augum er
náttúran öll einber Drottins dá-
semdarverk“.
„Flokkurinn er
samsafn fólks“
Björn Gunnlaugsson er ekki
einn náttúrufræðinga um þessa
skoðun. Enginn mun hafa haft
dýpri lotningu fyrir„hinum mikla
eilífa anda, sem í öllu og alls-
staðar býr“, en sjálfur Einstein,
mesti vísindamaður okkar aldar.
Sterkari rök en það að hafa hlust
að sautján ára á Lenfn og hringsól
Gagaríns og Títovs umhverfis
hnöttinn þarf til þess að sanna,
að sá sé ekki til, sem gerði reikn-
isdæmið, er mannkynið nú er að
ráða fyrstu rúnirnar í. Sovézki
rithöfundurinn Fisj er viss í
sinni sannfæringu. Hann segir:
„Flokkurinn er samsafn fólks,
er allt aðhyllist nokkrar almenn-
ar hugmyndir, en ein þeirra er
hin heimspekilega efnishyggju-
hugmynd. Þeir, sem aðhyllast
þessar skoðanir, ganga í flokk-
inn, alveg eins og þeir sem
trúa á guð ganga í einhvern trú-
arflokk."
„Gefa hinum
kristnu
tækifæri“
Og kommúnistar eru umburð-
arlyndir, þeir vilja jafnvel gefa
„hinum kristnu tækifæri". Þess
vegna segir sovéski rithöfundim-
um Fisj:
„Vegna þess að hug'sjónir
kommúnismans um algeran frið
á jörðu og algert jafnrétti
manna án tillits til litarháttar
eru einmitt þær sömu og hafa
gert kristindóminn vinsælan, lyft
honum, geta kirkjunnar menn og
kommúnistar staðið saman t. d.
í friðarbaráttunni. Boðorðin 10
að e.t.v. einu undanskildu. gefa
hinum kristnu tækifæri á að vera
í náinni samvinnu við kommún-
sta“ !
Hugmyndir rithöfundarins um
„frið á jörðu og algert jafnrétti"
skýrast af fyrrgreindum ummæl-
um hans um atburðina í Austur-
Þýzkalandi.
Hvað skyldu hinir nytsömu
sakleysingjar í prestastéttinni ís-
lenzku lengi láta slíka menn hafa
sig að fíflum?
Og er ekki tími kominn til
þess, að málgagn íslenzku kirkj-
unnar, Kirkjuritið, segir afdrátt-
arlaust hvort kommúnismi og
kristindómur sé samrímanlegir?
„Vart tekin
ákvörðun“
Fleiri sovézkir sendiboðar, en
rithöfundurinn Fisj hafa hér lát-
ið í sér heyra síðustu dagana.
Hér hefur einnig að undanförnu
dvalið sovézk verkalýðssendi-
nefnd. Á miðvikudaginn hafði
Þjóðviljinn þetta eftir formanni
hennar:
„Öll starfsemi sovézkra verka-
lýðsfélaga byggist á almennum
grundvallarreglum lýðræðis;
kosningar félagsstjórna og starfs-
manna eru almennar, hverjum
einstökum félhga eru tryggð rétt
indi til að hafa áhrif á stefnu
félaganna o.s.frv. Verkalýðsfé-
lögin njóta margvíslegra réttinda
og hlutverk þeirra í efnahagslífi
tSovétríkjanna eykst stöðugt. Nú
crðið mun vart tekin ákvörðun
um nokkurt það vandamál, sem
snertir skipulagningu eða til-
högun vinnu, kaupgreiðslur og
annað, er varðar rekstur fyrir-
tækja, að ekki sé leitað til verka-
lýðsfélaganna."
Ef sagt væri satt um lýðræðið
í hinum sovézku verkalýðsfélög-
um mætti það vissulega verða
verkalýðsfélögunum hér á landi,
t. d. Dagsbrún til fyrirmyndar.
Töluvert vantar á, að „hverjum
einstökum félaga séu tryggð rétt-
indi til að hafa áhrif á stefnu fé-
laganna" í verkalýðsfélögum hér.
En hætt er við, að hinn sovézki
sendinefndarformaður segi ekki
söguna alla og noti orðin „lýð-
ræði“ og „réttindi" í töluvert
annarri merkingu en frjálsir
menn leggja í þau.
„Leitað til
félaganna“
Enn eftirtektarverðara er
hvern fyrirvara þessi talsmaður
Sovét stjórnarinnar hefur á frá-
sögu sinni af raunverulegu valdi
verkalýðsfélaganna. Fyrst gefur
hann í skyn, að völd félaganna
séu nú mun meiri en áður. Stað-
reynd er, að hingað til hafa þau
völd verið harla lítil. Þá felst
það í orðum hans, að það, sem
hann lýsir, sé ekki undantekn-
ingalaus regla, heldur sé stund-
um frá henni brugðið. Og þá að
sjálfsögðu hvenær sem hinum
raunverulegu valdhöfum þókn-
ast. Loks segir hann ekki meira,
en að „leitað sé til félaganna“
um tilgreind atriði. Þ.e.a.s. þau
fá að láta uppi álit sitt „um
kaupgreiðslur og annað“. Sendi-
nefndarmaðurinn treystir sér
ekki til að segja, að félögin hafi
um þetta úrslitavald eða jafn-
vel samningsrétt. Með þessum
ummælum er það staðfest, að
verkalýðsfélögin í Rússlandi eru
fyrst og fremst ætluð til þess að
vera handbendi ríkisstjórnarinn-
ar. Þau eru aðeins eitt tæki henn
ar til þess að ráða yfir verkalýðn
um og halda honum í fjötrum.
Af hverju
flúðu þeir 1958?
Ekki er ofsögum af því sagt,
að flokksmenn Eysteins Jónsson
ar undrist mjög, hversu ólíkar
skoðanir hann hefur nú á áhrif
um kaupgjalds á atvinnurekstur
miðað við það, sem hann áður
bélt fram. Er þar skemmst að
minnast kauphækkunar Dags-
brúnar haustið 1958. Hún var
mun minni en hækkunin, sem
knúin var fram í sumar með
svikasamningum SÍS og skemmd
arverkamanna úr hópi komm-
únista. Engu að síður ógnaði sú
kauphækkun Hermanni og Ey-
steini svo veturinn 1958, að þeir
flúðu af hólmi og sögðu, að stjórn
þeirra kæmi sér ekki saman um
nein ráð gegn verðbólguöldunni,
sem risin væri.