Morgunblaðið - 27.08.1961, Síða 6

6
M ORClllS BL 4 ÐiÐ
Sunnudagur 27. ágúst 1961
Þá er hann kominn heim í
íjórða sinn, blessaður, síðan
1898, þessi bjarti, glaði og syngj
andi sonur skáldjöfursins, Gunn
ar vinur okkar Matthiasson frá
Los Angeles. Það hljóta allir að
veita honum eftirtelct hvar sem
hann fer og þekkja hann hér
um slóðir þó ekki sé nema af
sjálfu rismiklu Matthíasarnef-
inu aðsópsmikinn og glæsilegan.
Með þeim mæta manni misstum
við milljón kalóríur úr fsa-
köldu-landi af meðfæddum
Matthíasaryl og þela, varma og
sjarma, vestur á sólbakaða
Kyrrahafsströnd þar sem geisl-
ar af honum góðmennskan,
græskulaus glettnin og gaman-
semin. Sízt af öllu vorum við
aflögufærir á slíkt góðgæti
vegna skorts á jafn fágætum
eiginleikum í þjóðarsálinni, þar
sem lokinu er sjaldan lyft af
moðkassa sálarinnar og súpunni
ausið í hvern sem er.
Við misstum Gunnar Matthías
son vestur um haf fyrir 63 ár-
um. Það er jafnan mannskaði
þegar góður maður og gegn
hverfur úr landi. Hinn sanni
Gunnar Matthíasson
skemmtilega kafla og smáþætti
og endurnýjað lífsmáttinn og
lífsólguna í hvert skipti. í stað-
inn fyrir að lognast útaf í einu
og sama leiðigjarna og lamandi
lífsstarfinu og geispað golunni
langt fyrir aldur fram, að und-
angenginni gigtveiki og gyllin-
æð, magasári og mígreni, þarma
bólgu og þvagteppu, doða og
deleríum, kölkun og kransæða
stíflu eins og svo margir, sem
hjakka alltaf óánægðir í sama
farinu. Hann hefir aldrei orðið
þræll neins starfs né sjúklegrar
ágirndar í fé og völd, því hefir
hann alltaf haft nægan tíma af-
lögu til að sinna yndælli eigin-
konu, fjórum börnum Og
barnabarnabörnum og hugsað sitt
ráð og hlustað á rödd og um-
brot náttúrunnar i sjálfum sér
og varðveitt í sér ástina og eðl-
ið, hrifnæmina og blessaða lífs-
kveikjuhvötina, sem ef til vill
er mesti og bezti langlífisgjaf-
inn.
Eftir að hafa setið einn vetur
í Möðruvallaskóla fór Gunnar
beint út í athafnalífið og gerð-
ist útskutlari á „Hótel Önnu“ á
Akureyri. Fyrsti og yngsti út-
skutlari landsins. En Lúðvík Sig-
urjónsson frá Laxamýri, bróðir
Jóhanns skálds, rak öldurhúsið
„söng og fagnaði gdöum gesti“..
þjóðarauður dugandi smáþjóðar
er og verður fólkið sjálft.
Straumurinn hefir verið of mik
ill vestur. Við skuldum vinum
vorum Ameríkönum ekkert,
þótt þeir séu allra góðra gjalda
verðir fyrir að hafa bjargað
vestrænni menning í tvígang og
fyrir Golfstrauminn, sem
vermdi okkur og fyrir gull-
strauminn, sem við höfum þeg-
ar greitt með of stórri blóðtöku
af kjarnmiklu fólki vestur um
haf og síðar alltof glæsilegu
kvenfólki.
Þó að Gunnar sé góðmenni er
arfgengt víkingseðli, hákarla-
blóð og uppreisnarandi svo rík-
ur, að ég veit, að hann mua
stræka á að verða áttræður á
næsta ári. Kéttara er að segja,
að það verkfall hafi hafizt fyr-
ir 20 árum og muni standa
óbreytt næstu 20 árin. Þó að
þúsund Gvendar jakar og hundr
að þúsund verkfallsplógar legðu
á eitt í slíkri baráttu gegn sví-
virðilegri aldurshækkun - og
æskuráni örlaganna myndu þeir
aldrei ná með tærnar þar sem
Gunnar er einn með hælana
gegn kúgaranum mikla, kelli
gömlu Elli og leggja þá ljótu og
leiðu skessu af velli með jafn
léttu og lipru klofbragði og
glímukappinn frækni Gunnar
Matthíasson hefir gert, sá tappri
og tápmikli lukkuriddari frá
Los Angeles. Hann á brátt 80
ár að baki, teinréttur og tígu-
legur, breiður og beinamikill,
hár og höfðinglegur, stæltur og
stæðilegur, knár og karlmannleg
ur, og baðandi meðbræður sina
í gleðiregni bjartsýninnar og
glóandi geislahafi góðmennsk-
unnar eins og gróðrarskúrin og
sólin i Kaliforníu eins og þeim
einum er lagið og eiginlegt, sem
bægja jafnan frá sér döprum og
dimmum hugsunum.
Hann er fæddur í Odda á
Rangárvöllum og fluttist fimm
ára gamall með fjölskyldunni
landleiðis til Akureyrar. Þá
sagði Gunnar við föður sinn:
„Af hverju drepti ekki Guð
tröllin þegar hann skapti fjöll-
in?“ Það er víst í eina skiptið á
lífsleiðinni, sem gamla mannin-
um var orðfall og ofraun að
svara.
Gunnar hefir lagt gjörva hönd
á margt ólíkt um dagana eins og
yrkisefni föður hans voru marg-
breytileg og ólík og skipt þann-
ig lífinu niður í marga stutta og
og gaf því nafn eftir unnustu
sinni, sem sveik hann í tryggð-
um, þar sem allir gátu fengið
gisting fyrir lítinn pening. Þar
flugu út um lokun bæði ölóðir
landar og Norsarar, sem Gunn-
ar þeytti upp í Stratóferuna með
svokallaðri pokasveiflu yfir öxl-
ina, rétt eins og Rússar væru í
• Á að segja sjúklingi
að hann sé
dauðvona?
Á þingi sálfræðinga í Chica-
go kom fyrir skömmu fram sú
skoðun, sem tveir læknar
héldu einkum fram, að læknir
ætti að segja sjúklingi sín-
um, að hann sé að deyja úr
ólæknandi sjúkdómi, en ekki
leyna hann því. Um þetta urðu
miklar umræður. Margir lækn
ar virtust sammála þessu, aðr
ir voru á öndverðri skoðun.
Nú hefur Velvakandi beðið
íslenzkan lækni, með langa
reynzlu að baki, Guðmund
Thoroddsen, um að segja sitt
álit á málinu. Hann skrifar:
• Álit Guðmundar
Thoroddsens
Velvakandi hefúr orðið þess
áskynja á kvöldvökum sínum,
að vestanhafs, eða nánar til-
tekið í Bandaríkjunum, hafi
mönnum orðið tíðrætt um það
að undanförnu, í blöðum og
tímaritum, hvort læknar ættu
að segja sjúklingum sínum
frá því ef þeir gengju með ban
vænan sjúkdóm. Svo er að sjá,
að margir og þar á meðal lækn
ar séu þeirrar skoðunar, að
þetta beri læknum að gera og
er skemmst að minnast þess,
þegar básúnað var út um all-
an heim, að Dulles sálugi
gengi með krabbamein.
Ég er ekki kunnugur í
Bandaríkjunum en grunur
minn er sá að menn muni vera
þar svipaðir að gerð frænd-
um sínum hér austanmegin
hafsins. Og hér mun það vera
svo Og í nágrannalöndum okk-
ar, að flestum mun reynast
það andlegur áverki og áfall
að heyra kveðinn upp yfir
sér dauðadóm, jafnvel þótt
látið sé í það skína að takast
megi að nema meinsemdina
burtu.
Flestallir munu svo gerðir,
að þeir vilja lifa sem lengst,
jafnvel við þröngan kost Og
erfitt heilsufar og meira að
segja þeir, sem trúa fastlega á
annað líf eftir þetta, vilja þó
þrauka hér í lengstu lög; veit
hönd hvað hefur.
Og vegna þessarar lífslöng-
unar og vonar þá er það nú
svo, að fæstir trúa því, með
sjálfum sér, að þeir geti tek-
ið banvænan sjúkdóm, þó að
þeir sjái þetta gerast í kring-
um sig hjá öðrum. Jafnvel
læknar reynast mjög oft und-
arlega blindir í sjálfs sín sök.
Einkenni, sem strax myndu
benda þeim á illkynjað mein
hjá öðrum, hvarfla varla að
þeim að setja í slíkt samband,
þegar þeir eiga sjálfir í hlut.
Og þegar svo er um hið græna
tré, hvað mun þá um allan
almenning? Það er að mörgu
leyti náðargjöf að geta verið
svona bjartsýnn. Læknar
verða þess oft varir, að sjúk-
lingar fara í kringum spurn-
inguna um illkynja mein eins
og köttur um heitan graut.
Þeir hafa grun en þeir þora
ekki að spyrja beint, vilja held
ur mega lifa í vafasamri von
en fá ákveðinn áfellisdóm.
En er þá ekki erfitt að fá
sjúklinga til þesss að gangast
óða önn að skjóta upp geimför-
um, Gaggarínum og Títöffum, og
magalentu margir mjúklega úti
í snjóskafli eða úti á miðjum
AkureyrarpK>lli, fallhlífarlausir.
Þannig var Gunnar snemma um
hyggjusamur, notalegur og nær-
gætinn í meðhöndlun á með-
bræðrunum jafnvel í eina skít-
verkinu, sem hann tók sér fyr-
ir hendur um dagana, og svo
góður drengur er Gunnar, óspillt-
ur, alþýðlegur, sundurgerðarlaus
og ósnobbaður, að þó að hon-
um byðist einhverju sinni sú
vegtylla að vera útkastaranum
mikla, Sankti Pétri, til aðstoðar
í ösinni og kösinni við andyri
Hótel Himnaríkis veit ég, að
hann myndi hafna þeirri veg-
semd og kjósa sér heldur að
bjóða gönguþreytta og niður-
brotna gesti velkomna í Hótel
Helvíti með Myrkvaldi vert
og taka undir dýrkveðnar og
dýrlegar Ijóðlínur Davíðs og
syngja við raust: „Þar bíða vin-
ir í varpa, sem von er á gesti“.
Og samvizka Gunnars hefir ekki
dofnað, þó að hann aki nú í loft-
kældum Kádilják um brunheit-
ar bílbrautir Kaliforníu. Gunn-
ar gat aldrei Orðið af aurum
api. Þá var hann innanbúðar hjá
Etatsráði Havsteen á Oddeyri
um skeið, föður Júlíusar yfir-
valds Þingeyinga,’ og bjó þá hjá
Ólafi vert, föður Ragnars og
Péturs og þeirra bræðra, sem
gaf Gunnari, sem var vel morg-
unsvæfur smá dýfu í vaskaskál-
til að vekja hann fyrir allar ald
ir til vinnunnar. Brátt kom að
því að Ólafi leiddist leikurinn
og kaus að skipta um ræsaðferð
og taka upp sálrænni aðferðir og
hét Gunnari að hlífa honum við
kaffæringunni, ef hann færi með
eftirfarandi póesíu í þaula, án
þess að anda að sér og mátti
ekki skeika um kommu í fram-
setning:
Framhald á bls. 11.
undir nauðsynlegar rannsókn-
ir og aðgerðir? Nei, yfirleitt
reynist þetta ekki erfitt, til
þess þarf að jafnaði engar hót-
anir. Auk þess er rétt að taka
það fram, að jafnvel beztu
læknum getur skjátlast í sjúk-
dómsgreiningu.
En þarf þá ekki að aðvara
sjúklinga svo þeir geti ráð-
stafan sínu húsi? Sú spurning
getur orðið erfið en oftast mun
þó hægt að komast kringum
hana með samráði við þá, sem
nánast standa.
• Engin þörf á því
Að öllu þessu athuguðu te'i
ég litla secn enga þörf á að
segja sjúklingum, að þeir
gangi með banvænan sjúkdóm
en slíkt getur haft í för með
sér óbætanlegt tjón. Þetta
held ég að sé almenn skoðun
íslenzkra lækna og svipað
mun það vera í nágrannalönd-
um okkar.
En hvernig stendur þá á
Ameríkumönnum? Ég veit það
ekki en geta má þess, að hjá
þeim fer læ*knishjálp og
greiðsla fyrir hana að miklu
leyti fram eftir efnum og á-
stæðum og þá getur orðið
meira í munni og þyngra í
pyngju að lækna menn af ban-
vænum sjúkdómi en ómerki-
legum kvilla, sem lítt þarf að
óttast. Og hver veit nema það
séu helzt business-læknarnir,
sem mest hafa sig í frammi í
umræðum um þessi mál?