Morgunblaðið - 27.08.1961, Blaðsíða 20

20
MORCllTSniAÐlÐ
Sunnudagur 27. ágúst 1961
verið herbergisþerna hennar,
þegar sú síðarnefnda stóð á há-
tindi frægðar sinnar. Mamma
var viss um að þetta væri mitt
stærsta tækifæri, og þess vegna
eyddi hún heillar viku launum í
að kaupa handa mér kvöldikjól
með við eigandi skóm og nokkr-
ar útsetningar. Þá var nóg eftir
fyrir fargjaldi aðra leið og ein-
hverju að borða. Á síðasta
augnabliki notaði ég matarpen-
ingana til að kaupa mér leik-
sviðsfarða og örlitla handtösku,
sem hæfði kjólnum.
Eg man það ennþá, hvað ég
skalf, þegar ég kom upp á sviðið
til að reyna mig. Eg sagði píanó-
leikaranum að spila „Under-
neath the Harlem Moön“, sem
var afar vinsælt um þessar
mundir. Eg var ekki búin með
fyrsta kórinn, þegar Ethel Wat-
ers stökk á fætur í dimmu leik-
húsinu.
„Það verður ekkert úr að
neinn syngi á þessu bölvaða
sviði, nema ungfrú Ethel Wat-
ers og The Brown Sisters,“
þrumaði hún.
Þá var það búið. „Underneath
the Harlem Moon“ var bezta at-
riði hennar, en enginn hafði sagt
mér frá því, ég hafði ekki hug-
mynd um það.
Svo rétti leikssviðsstjórinn mér
hundraðkall, og sagði mér, að
óhætt væri fyrir mig, að taka
næsta vagn heim. Eg henti pen-
unum í hausinn á honum og
sagði honum að skammast sín,
og skila því sama til ungfrú Wat
ers.
Eg átti ekki grænan eyri, þeg-
ar ég kom út. Eg var í Phila-
delphiu í nokkra daga, unz mér
hafði tekizt að skrapa saman
fyrir fargjaldinu heim.
Seinna heyrði ég eftir ungfrú
Waters, að ég syngi „eins og
skórnir væru of litlir" á mig.
Ekki veit ég, hvers vegna Eth
el Waters var illa við mig. Eg
— Halda dýrin ykkar áfram
að hverfa?
— Já, tveer geitur hurfu í nótt,
Berfai
hafði aldrei gert henni neitt,
nema þá að syngja þetta fína
lag hennar kvöldið, sem ég átti
að fá mitt gullna tækifæri þarna
í Philadelphiu.
★
Meðan ég kom víðar og bar
hróður Holiday nafnsins um
landið, heyrði ég reglulega frá
pabba. Hann var hinn montnasti
af mér.
Svo var það að næturlagi í
febrúar 1937, þegar ég vann í
Uptown House, að ég var kölluð
í símann rétt áður en ég átti að
koma fram. Það var landssíminn
fná Dallas í Texas.
Kuldaleg rödd sagðP „Er
þetta Eleanóra Billie Holiday ?
Eg sagði já.
„Er Clarence Holiday faðir
yðar?“
Aftur játaði ég.
„Hann er nýdáinn", sagði
röddin. Hann hélt áfram, en ég
var svo höggdofa, að ég heyrði
ekki orðaskil. „Viljið þér láta
senda yður likið?“
Eg vissi ekki hvað ég ætti að
gera né segja. Eg stóð þarna
með heyrnatólið í hendinni, og
gat engu orði komið upp. Til allr
ar hamingju var Clarke Monroe
viðstaddur. Hann tók við síman-
um. Það var einhver uppgjafa-
hermannaspítali í Texas, sem
var að reyna að losa líkhúsið hjá
sér. Clarke var ágætur. Hann
tók stjórnina, lánaði mér bílinn
sinn, og sá um allan undirbún-
ing.
Þegar líkið kom, sáum við, að
pabbi hafði verið lagður til í
smókingjakkanum, sem hann
var í á sviðinu. Stífað skyrtu-
brjóstið var blóðstokkið. Eg
komst aldrei að, hverjum þetta
var að kenna, Clarke var hvort
eð er búinn að laga hann til, áð-
en mamma sá hann.
Mamma gekk að kistunni, og
ég get enn séð hana í huganum.
Hún kraup þar í fjórar stundir
— Það var slæmt... .Ef til vill
gæti ég verið þér til aðstoðar í
nótt, ef þú ætlar að Lafa vörð
við stíurnar!
Hann var eini karlmaðurinn,
sem hún hafði nokkru sinni elsk
að. Þau höfðu ekki búið saman
í mörg ár, en tilfinningar hennar
og tuttugu miínútur. Eg segi
þetta satt, því að ég beið eftir
henni allan tímann. Henni kom
ekki tór á auga, og hún sagði
ekki orð. Hún hélt bara á bæna-
bókinni, og varir hennar sáust
hreyfast, ef vandlega var gætt
að.
í hans garð breyttust aldrei.
Henni fannst hún ennþá eiga
hann, eða að minnsta kosti hluta
af honum, og náði sér aldrei eft-
ir dauða hans.
Hún var afskaplega viðkvæm,
og ekki síður trúuð. Hún gat
skilið og f/rirgefið, að aðrir litu
ekki eins alvarlegum augum á
hjónabandið, en henni var það
alltaf heilagt sakramenti. Lækn-
ir sagði einu sinni við hana, þeg
ar ástæður hennar bötnuðu, að
hún ætti að gleyma pabba, og
reyna að lifa eðlilegu lífi, og fá
áhuga á einhverjum öðrum
manni. Hún hristi bara höfuðið.
Hann var maðurinn hennar.
Ekkert, nema hinar dýpstu og
einlægustu tilfinningar g e t a
breytt jafn átakanlegum við-
burði og dauði pabba var í
hlægilegt sjónarspil, eins og
jarðarför hans varð.
Ekki voru margir viðstaddir,
en hún varð nógu flókin og erf-
ið fyrir það. 1 fyrsta lagi vorum
við mamma. Svo var stjúpmóðir
mín, Fanny Holiday. Það varð
til þess, að ég þurftí ekki að sjá
um eina, hálf-vitskerta konu,
heldur tvær.
Það var ekki það eina. Nokkr-
ar ævintýrakonur komu og
þóttust hafa verið hans einasta.
En það leið ekki á löngu, unz ég
komst að því að ég átti ekki
eina stjúpmóður heldur tvær, og
sú síðari reyndist vera hvít
kona.
Hún birtist við jarðarförina
með tvö börn. hálfsystkini mín,
sem einnig voru hvít. Þetta voru
mér fréttir en hún var falleg
kona, börnin voru myndarleg.
Það kom í ljós, að hún var vell-
auðug og hafði kynnzt pabba,
þegar hann vann á Roseland.
Þau höfðu eignazt þessi tvö
börn, sem hún ól upp sem hvít.
Þetta minnti mig á, hversu
furðulegu landi við lifum í. Ég
hafði oft beðið eftir pabba í bak-
dyraganginum á Roseland og
stjóm þess hafði sagt upp þegar
í stað þeim mönnum, sem gerðu
— Það væri ágætt Berti.
Týndi skógur er víðáttumikill og
því erfitt fyrir einn mann og
hund að hafa þar eftirlit.
svo mikið sem að líta á hvita
stúlku, ef þeir komust að því.
Það hefði allt orðið vitlaust, ef
þeir hefðu séð pabba sitja við
sama borð og hvítan kvenmann.
En þetta var al'lt til að sýnast,
eða þá það var til einskis. Ef
þeir voru að reyna að balda
svörtum strákum frá hvítum
stelpum, er öruggt, að áhrifin
urðu þveröfug. Allar löggur í
New York hefðu orðið að gefast
upp við það. Enda voru þessi
tvö börn otvíræð sönnun þess.
Ég talaði við hana um bf-nin
og pabba. Hún sagði mér, að hún
æli þau upp sem hvít. Ég sagði
henni að mér væri hjartanlega
sama, og ef það gengi væri það
ágætt en ég áleit samt, að ekki
væri rétt af henni að segja þeim
ekki frá því. Þau myndu komast
að því einhverntíma, ef þau
væru þá ekki búin að því, er
þau sáu svip móður sinnar, er
hún horfði á líkið. Hvern ætlaði
hún að leika á veit ég ekki. Ég
hefði séð hvernig í öllu lá um
leið og ég kom inn, hefði ég
'verið á þeirra aldri. Og ég var
ekki að halda, að krakkarnir
væru neitt heimskari en ég.
Það varð því talsvert erfitt að
koma lagi á jarðarförina. Nán-
oistu ættingjar áttu að koma
mæst á eftir Kistunni, en þegar
átti að ákveða, hverjir væru nán
ástir, fór allt í háaloft. Ég fékk
að kenna á öllu saman, af Því
'að ég stjórnaði. Presturinn, jarð-
arfararstjóriim og læknirinn
spurðu mig allir um, hvemig
ætti að haga þessu.
Mamma h_lt því auðvitað
fram, að hún væri honum nán-
ust og helzt vildi hún ekki láta
ihinar tvær koma nálægt. Þá
reis upp ógurleg deila milli henn
ar og Fanny Holiday. Mamma
sefti úrslitakosti og sagðist ekki
mundu fara í -fyrsta bílnum, ef
Fanny yrði þar líka. Ég reyndi
að lempa hana til og sagði:
„Liblab er dauður, og enginn
getur kallað hann til baka. Eftir
fimm mínútur verður hann kom
inn ofan í jörðnia, og hvað í
ósköpunum hafið þið tvær nú
til að rífast um?“ Pabbi hafði
'gengið undir gælunafninu Lib-
lab.
Mamma var að vísu ekki há í
loftinu, en hún var stolt. Hún
hafði neitað að vera í sama bíl
og við Fanny Holiday, og hún
stóð við orð sín. Clarke Monroe
faafði lánað mér kádiljákinn
sinn, en mamma þaut í burtu til
að leigja annan handa sér.
Við Fanny ókum saman til
'grafarinnar. Það voru heilir bíl-
farmar af blómum og sendi-
nefndir frá hljómsveitum, sem
faann hafði leikið í, en mamma
'sást hvergi, ég varð hennar ekki
vör fyrr en ég var kominn heim.
'Þá kom hún al'lt í einu í leigða
'bílnum. Hún hafði villzt og ekki
'getað fundið kirkjugarðinn.
Mamma náði sér eiginlega
aldrei eftir það áfall, sem dauði
pabba var fyrir hana. Það tók
mig líka langan tíma, einkum
eftir að ég komst að, hvernig
dauða hans hafði borið að hönd-
'um. Big Sid Catlett hafði verið
faerbergisfélagi hans, en báðir
faöfðu verið í Don Redmond
hljómsveitinni, og hann sagði
okkur frá nánari atvikum.
Pabbi hafði fengið einhvers
'konar lungnabólgu. Ég býst við,
að nú hefði verið auðvelt að
fajarga honum með penicillin og
öllu því dóti. En þá var lungna-
ibólga ekkert bmagaman. Hamn
— Al'lt í lagi, ég sendi þá Riut
heim í brunavarðstöðina og við
stöndum vörð!
'gat ekki sofið, ekki setið, ekkert
'gert nema gengið um borgina
eða gólfið í herberginu sínu.
Lungnabólgan drap hann ekki,
það gerði Dallas í Texas. Þar var.
faann, og gekk hann milli spítal-
anna og reyndi að fá hjálp. En
enginn vildi lítillækka sig til að
fajálpa honum, ekki einu sinni
sHUtvarpiö
Sunnudagur 27. ágúst
I 8:30 Létt morgunlög. — 9:00 FréttiP
9:10 Morguntónleikar: — (10:10 Veð*
urfregnir). a) Strengjakvart-
ett í B-dúr op. 130 eftir Beet*
hoven, Koeckert-kvartettinn leilc
ur. b) „Poemes Juifs“ eða Gyð
ingaljóð eftir Milhaud (Irma
Kolassi syngur; André Collard
leikur með á píanó).
c) „Dauðraeyjan“, sinfónískt
ljóð op. 29 eftir Rakhmaninoff og
„La Peri“, dansljóð eftir Dukas
(Hljómsveit Tónlistarháskólans f
París leikur; Emest Ansermet
stjórnar).
11:00 Messa í Laugarneskirkju (Prest-
ur: Séra Garðar Svavarsson; org
anleikari: Kristinn Ingvarsson).
12:15 Hádegisútvarp.
14:00 Miðdegistónleikar: a) Dietrich
Fischer-Dieskau syngur aríur úr
óperum eftir Verdi; Fílharmoníu
hljómsveitin í Berlín leikur með
Alberto Erede stjómar. b) Sin-
fónía nr. 6 í h-moll (Pathétíque)
eftir Tjaikovsky (Hljómsveitin
Philharmonia í Lundúnum leikur
Guido Cantelli stjórnar.
15:30 Sunnudagslögin. — (16:30 Veður-
fregnir).
17:30 Barnatími (Skeggi Ásbjarnarson
kennari): a) „Kópur í útlegð“.
saga eftir Helgu í>. Smára; síðarl
hluti (Elfa Björk Gunnarsdóttir
les). b) „Fiskimaðurinn og konan
hans“, ævitýri (Guðmundur M.
Þorláksson þýðir og les). c) „Afr
ískir skóladrengir segja frá“, II.
lestur (Guðrún Guðjónsdóttir
þýðir og les.).
18:30 Miðaftanstónleikar: Boston-Pops
hljómsveitin leikur; Arthur Fiedl
er stjórnar.
19:00 Tilkynningar. — 19:20 Veður
fregnir.
19:30
19:30 Fréttir.
20:00 Tónleikar: Jasscha Heifetz og Fíl
harmoníusveitin í Los Angeles
leika. Stjórnandi: Alfred Sinding
b) Tzigane eftir Maurice Ravel.
20:20 Frá afmælishátíð Reykjavíkurt
Minnzt merkisatburða í sögu bæj
arins (Högni Torfason sér ura
þáttinn).
21:00 Hin eldri tónskáld 1 Reykjavík
og sönglög þeirra (Baldur Andréa
son cand theol. kynnir).
21:40 Fuglar himins: Aamþór Garðars*
son talar um húsöndina.
22:00 Fréttir og veðurfregnir.
22.05 Danslög. — 23.30 Dagskrárlok.
Mánudagur 28. ágúst
8:00 Morgunútvarp (Bæn: Séra KristJ*
án Róbertsson. 7- 8 05 Tónleikar.
—. 8.30 Fréttir. — 8.35 Tónleikar.
— 10:10 Veðurfregnir).
12:00 Hádegisútvarp (Tónleikar. - 12:25
Fr.éttir og tilkynningar).
12:55 „Við vinnuna“: Tónleikar.
15.00 Miðdegisútvarp (Fréttir. — 15:05
Tónleikar. — 16:00 Fréttir og tilk.
—, 16:05 Tónleikar. — 16:30 Veð-
urfregnir.
18:30 Tónleikar: Lög úr kvikmyndum
18:55 Tilkynningar. — 19.20 Veðurfr.
19:30 Fréttir.
20:00 Um daginn og veginn (Guðmund-
ur Marteinsson verkfræðingur).
20:20 Einsöngur: Jóhann Konráðsson
syngur.
20:40 Upplestur: Haraldur Björnsson
leikari les smásögu.
21:00 Tónleikar: Fiðlukonsert op. 33 eft
ir Carl Nielsen. (Yehudi Menuhin
og Sinfóníuhljómsveit danska út-
varpsins leika; Mogens Wöldike
stjórnar).
21:30 Útvarpssagan: „Gyðjan og uxinnf
eftir Kristmann Guðmundsson;
VI. (Höfundur les).
22:00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Um fiskinn (Stefán Jónsson
f réttamaður).
22.25 Kammertónleikar: Suk-tríóið I
Prag leikur a) Saknaðarljóð (EI
egie) op. 23 eftir Josef Suk. b)
Tríó í g-moll fyrir píanó, fiðlu og
knéfiðlu eftir Smetana.
23:00 Dagskrárlok.
Afmælisútvarp
Reykjavikur
Öldulengdir :
Miðbylgjur 217 m
(1440 Kr/sec.). FM-út-
varp á metrabylgjum :
96 Mr. (Rás 30). j
Sunnudagur 27. ágúst.
20:00 Ræða: Gunnar Thordodsen, ráð-
herra, fyrrverandi borgarstjóri,
minnist afmælis Reykj avíkur.
20:20 Nokkrir merkisviðburðir í sögit
Reykjavíku. Högni Tofason sér
um þáttinn.
21:00 Frá Kiljanskvöldi. Hljóðritað 4
Reyk j aví kurky nningu.
21:20 Frá tónleikum í Neskirkju. \
21:40 I lok Reykjavíkurkynningar. —•
Sagt frá sýningunni.
22:00 Dagskrárauki: Gömlu og nýjU
dansarnir. Útvarp frá dansstöð-
um á sýningarsvæðinu. — Loíc
Afmælisútvarps Reykjavíkur.
— Þarna er þessi margumrædda ungfrú Guðríður, þessi
líka horgrind!
a
r
L
/
u
ó