Morgunblaðið - 12.09.1961, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 12. sept'. 1961
MORGVTSBLAÐIÐ
3
Kjör listamanna ekki
slæm á Norðuriöndum
Samtol við 4 IMorðurland^listamenn
1 SAMBANDI við Norrænu
listsýninguna og aðalfund
manna hér í Reykjavík sl.
Bandalags norrænna lista-
sunnudag, eru hér staddir
nokkrir þekktir listamenn á
Norðurlöndum og framámenn
í félagsmálum þeirra. En það
er ekki heiglum hent að ná
tali af þeim. íslandsferðin er
Vel notuð og þeir tru á stöð-
ugum þeytingj úr einum stað
í annan, til að koma sem
mestu í verk. í gær tókst okk-
ur þó að ná í fjóra listamenn,
er þeir voru að stiga upp í
'langferðabifreið tii að fara
austur að Sogi, og spjalla við
þá nokkur orð þó Valtýr Pét
ursson, listmálari reyndj að
smala þeim inn í bílinn.
Aðstæður danskra listamanna
góðar
Myndhöggvarinn K n u d
Nellemose er í stjórn dönsku
dieildarinnar innan Norræna
listalbandalagsins. Hann sagði
okkur í fáum orðium frá sam-
tökum danskra listamanna,
sem skiptast í þrennt: Mal-
ende Kunstneres Samfund,
Dansk Billedhugger Samfund;
og Grafisk Samfund, en þessi
samtök hafa sameiginlegt ráð,
sem er raiunverulega stéttar-
félag listamanna, en í verka-,
hring þess er ekki val á sýn-
ingarmyndum. Auk þess eru
í Danmörku starfandf fjöl-
margir „listamannahiópar“. Úr
7—8 þeirra er valdð 12 manna
ráð, er hefur það blutverk að
velja myndir á erlendar sýn-;
ingar.
Nellemose sagði, að ekki
væri erfiðleikum bundið fyrirl
danska listamenn að komal
verkum sínum á framfæri.
t>ar í landi væru árlega tvær
stórar sýningar, sem listafólk;
gæti óhinurað sent verk sín
til, Charlottenborgarsýningin,
sem er eldri og Haustsýning-
in. Þangað senda einkum ung-
ir listamenn verk sín. Oft ber
er hann notaður til listskreyt
ingar í skólum, sjúkrahúsum,
herskálum og í öðrum opinber
um byggingum. Þessum verk-
um úthlutar ráð með fulltrú-
um frá listamönnum, arkitekt
um, bæjarfulltrúum o. s. frv.
Nellemose kvaðst ánægður,
með sýningu danskra lista-
manna á Norrænu listsýning-
unni. Þar séu abstraktamálar-
ar, sem taldir séu á oddinum;
nú og svo aðrir úr andstæð-
um fylkingum.
1% byggingarkostnaðar
til skreytingar
Sænski listmálarinn Tage
Hedqvist er í stjórn sænsku
deildarinnar. Við spurðum]
hann um samtök listamanna
í Sviþjóð.
Hann sagði að Kunstnarnes
Riksorganisation, KRO, væru;
samtök listamanna, sem allirj
listamenn í Svíþjóð, er sýna
list sína, ættu aðild að. Þetta
værj stéttarfélag listamanna,
sem hefði skrifstofu og lög-
fræðilegan ráðunaut og það
hefði deildir úti um landið.
Knud Nellewose
ast upp udir 4 þús. listaverk,
sem fulltrúar listamanna
sjálfra velja úr 300. Og ef
minni listamannahóparnir —
eins og t. d. Den frie, sem
Nellemose tilheyrir sjálfur,
koma á þessium sýningum
auga á einhvern, sem þeim
finnst góður, þá bjóða þeir
þeim að bætast í sinn hóp.
—. Aðstæðurnar eru ágætar
í dag, sagði Nellemose. í Dan
mörku eru fjölmargir styrkt-
arsjóðir, sem listamenn fá úr,
ríkissjóður, nýi Carlbergssjóð
urinn. og sjóðir einstaklinga.
Ennfremur var árið 1956 stofn
aður Statens Kunstfond, sem
ar norsku deildarinnar, sagði
að norskir listamenn hefðu
miðstjórn. Það er nefnd, sem
valin er af atkvæðisbærum
‘listamönnum. En réttindi til
að greiða atkvæði fá menn
Tage Hedqvist
Verk á erlendar sýningar
sem Norrænu sýninguna
veldu sérstakar nefndir, skip-
aðar fulltrúum frá KRO og
sænsku deildinni í Norræna
bandalaginu. Þar væru full-
trúar myndhöggvara, málara
og svartlistarmanna. Aðspurð
ur sagði hann að sænsku verk
in á norrænu listsýningunni í
Reykjavík gæfu góða hug-
mynd um sænska list í dag.
Þarna væru verk eftir elztu
og yngstu núlifandi lista-
menn.
Tage Hedqvist sagði að öll
sænsk nútímalist hneigðist
til hins abstrakta. í Svíþjóð
værj nú mikill áhugi meðal
almennings fyrir listum, og .
verk listamanna seidust vel.
Auk þess fengju sænskir lista
menn mikið af viðfangsefnum
við nýbyggingar hjá hinu op-
inbera, og veitir Listaráð rík-
isins þau verkefni. Fyrir stríð
hafði verið ákveðið að 1%
af byggingarkostnaði ríkis-
bygginga færi í skreytingu á
'þeim, en það komst ekki í
framkvæmd. Nú sagði Hed-
qvist að stæði til að taka
þetta upp, og hefði verið tek-
ið vel í það af viðkomandi
aðilum. Aðstæður sænskra
listamanna væru því ekki
slæmar.
Ungir Norðmenn mála
figuratift
Norski listmálarinn HSkon
Stenstadvold, formaður stjórn
fást úr 700 d. kr. árlega, og
Hákon Stenstadvold
er Listasafn ríkisins hefur
keypt af þeim mynd eða þeir
hafa sýnt 5 sinnum á ríkis-
safni. Þeir velja þá miðstjórn-
ina og einnig nefnd til lista-
verkakaupa.
í Noregi hafa listmálarar
ekkert stéttarfélag, en talið
er að um 400 hafi atkvæðis-
rétt listamanna, þar af lifa
um 10% af því einu að mála.
En myndhöggvarar hafa sitt
félag, með 17 meðlimum og
graflistarmenn álíka fjölmenn
an félagsskap.
Listamenn í Noregi eiga yf-
irleitt ekki í erfiðleikum með
að koma verkum símum á sýn
ingar. Listamenn hafa sjálfir
yfirráð yfir einum etórum,
tveim meðalstórum og einum
litlum sýningarstað í Oslo og
þar eru 3 mikilsmegandi lista
verkasalar. Sagði Stenstad-
vold að það gæfi huigmynd
um sölu á listaverkum í Nor-
egi að af 300 verkum á hinni
árlegu ríkissýningu seldust
venjulega svona 110—120.
Aðspurður um það hvort
norsku listaverkin á norrænu
sýningunni gæfu góða hug-
mynd um listsköpun í Noregi
nú, sagði Stenstadvold, að
það hefði ekki beinlínis verið
Áke Hellman
ætlunin. Verkin væru valin
með tilliti til þess að þau
sýni hæfileikamenn og nýja
listamenn, sem ekki væru
þekktir á íslandi, en Norð-
mönnum fyndist ástæða til að
kynna. Hann sagði að í Nor-
egi væri togstreita milli lista-
manna á ýmsum aidursskeið-
um. Þeir sem væru 30—40 ára
að aldri ynnu yfirleitt ab-
strakt, menn yfir fimmtugt
figuratift og ungir menn milli
20 og 30 ára einnig figuratift.
Lítil listaverkasala
í Finnlandi
Finnski listmálarinn Ake
Hellman er í stjórn finnsku
deildarinnar. Þegar við náð-
um í hann, voru orðin mikil
áhöld um hvorir yrðu yfir-
sterkari, blaðamennirnir að
fá nokkrum spurningum svar
að eða Valtýr að reka hann
upp í áætlunarbílinn.
Hellma sagði áð finnskir
listamenn hefðu þrjú stór fé-
lög fyrir listgreinarnar þrjár,
'höggmyndalist, málaralist Og
‘graflist og fjórða félagið
væri félag listamanna úti á
lands'byggðinni. Sameiginlega
mynduðu þau svo Konstnar-
gillet í Finnlandi, ®em veldi
sjálft nokkra listamenn til að
sýna. Annars er árlega kjörin
ný sýningarnefnd er v-elur á
aðrar sýningar.
Sagði Hellman að listamenn
væru ráðgefandi um styrk-
veitingar í Finnlandi, og þeir
væru yfirleitt alltaf með í
ráðum um þau mál er vörð-
uðu listir í Finnlandi. Hann
sagði að þar væri ekki erfitt
að fá verk sín sýnd en lítil
®ala væri á listaverkum í
Finnlandi. Nærri enginn lista
maður gæti lifað á listinni
einni.
Um finnsku deildina á Nor-
rænu sýningunni sagði hann,
að hún væri nokkuð góð. Þar
væru nokkrir af beztu lista-
mönnum Finna með en ekki
þó allir.
31 mín. í Sovét
9 mín. hér
ÞÝZk iðnaðarstofnun í Köln
hefur látið gera samanburð á
kaupgetu í Vestur-Þýzkalandi
og Sovétrílcjunum. Ef við ber-
um saman þær tölur við kaup-
getu íslenzks verkamanns,
kemur í ljós, að það sem ís-
lenzki verkamaðurinn fær fyr-
ir launin sín er allmikið meira
en stéttarbróðir hans í Sovét.
Þannig þarf t.d. rússneskur
verkamaður að vinna í 31 mín.
fyrir einum lítra af mjólk en
sá íslenzki ekki nema 9 mín.
Kartöflur og smjörlíki,
t""»rttveggja ómissandi vörur
á hverju heimili, voru meðal
þeirra var sem samanburöur
inn var gerður á. I Rússlaftdi
er verkamaður 14 mínútur að
vinna fyrir einu kíló af kart
öflum og 3 klst. og 20 mín. að
vinna fyrir einu kg. af smjör-
líki. Hér á Iandi vinnur íslenzk
ur verkamaður í 11 mínútur
fyrir 1 kg. af kartöflum (er þá
miðað við verðið á íslenzku
liaustuppskerunni í ár, en einn
ig er hægt að fá ódýrari, inn-
fluttar kartöflur) og aðeins í
42 mínútur fyrir einu kíló af
smjörliki. Má af þessu sjá að
munurinn er mikill.
8TAKSTEII\IAR
Ekki „Háskólabíó“
Greinileg andúð ríkir á þeirrl
hugmynd að kalla hið nýja kvik
myndahús og hljómleikahöll há-
skólans, „Háskólabíó.“ Hafa all-
miklar umræður orðið um þessa
nafngift. Nú síðast birtir Al-
þýðublaðið stutta forystugrein
um málið sl. sunnudag og kemst
þar að orði á þessa leið:
„Nokkrar umræður hafa orð-
ið um þá ákvörðun að kalla
hina glæsilegu byggingu háskól-
ans á Melunum „Háskólabíó".
Hafa margir gagnrýnt þetta
nafn og Iátið í ljósi eindregnar
óskir um að það verði endur-
skoðað.
I fyrsta lagi er þetta heiti
á byggingunni Iangt og leiðin-
legt. I öðru lagi er orðið bíó
ekki til fyrirmyndar, enda þótt
því verði varla útrýmt úr mál-
inu. I þriðja lagi er byggingin
miklu meira en kvikmyndahús.
Hún er stærsti og glæsilegasti
hátíðar- og tónleikasalur þjóðar-
innar, og þar munu fram fara
ýmsar virðulegar samkomur, sem
alþjóð er annt um.
Alþýðublaðið bætir rödd sinni
í kórinn og vonar að Háskólinn
endurskoði nafngiftina.“
„Sannur vinstri flokkurM
Þjóðviljinn lætur í ljós nokk-
urn ugg um það í forystugrein.
sinni sl. sunnudag, að Fram-
sóknarflokkurinn muni ekki ti|
frambúðar verða tryggur vinstri
stefnunni. Kemst blaðið að orði
um þetta á þessa leið:
„Framóknarflokkurinn hefur
nokkrum sinnum unnið stóra
kosningasigra með þvi að segja
kjósendum að hann væri sann-
ur vinstri flokkur. Stundum hef-
ur svo mikið verið haft við til
að sanna þetta, að æðstu for-
ingjar flokksins hafa verið lagð-
ir til hliðar á miðjum starfs-
aldri, er þeir hafa þótt orðnir
of Utaðir í almenningsáliti, af
afturhaldssemi í skoðunum og
framkvæmd og samvinnu við
ihaldið. Því miður hefur vinstri
vakning flokksforystunnar sjald
an enzt lengi, að loknum kosn-
ingasigrum, sem unnust vegna
þess að fólkið treysti því, að
það væri að kjósa framsækinn
vinstri flokk. En vera má að sá
Ieikur hafi verið leikinn helzt
til oft og verði ekki auðgert
að endurtaka hann enn einu
sinni.“
Enginn veit, hvort Framsókn
verður róttækur vinstri flokkur,
„milliflokkur“ eða hægri flokk-
ur á næstunni. Það fer allt eftir
því hvernig kaupin gerast á eyr-
inni. Hin gamla maddama er fri
af sér og ekur seglum eftir
vindi. I dag virðist hún setja
allt traust á kommúnista og ger-
ir mikið til þess að þóknast
þeim.
Blindur er sá —
Séra Jón Auðuns, dómprófast-
ur, ritaði ágæta grein sl. sunnu-
dag hér í blaðið um guðstraust
og geimfarir. I niðurlagi hennar
komst hann að orði á þessa leið:
„En ábyrgðin,
sem maðurinn
verður að bera
sinna gjörða, er
voðaleg, og voða
legust vegna
þess, að hún
fylgir mannin-
um út yfir
iandamæri lífs
og dauða, inn í
þann heim, sem frú Fúrtseva
segir að sé ekki til. Sá guð,
sem hinir gerzku geimfarar
fundu ekki í himingeimnum,
lætur ekki að sér hæða. Blind-
ur er sá, sem Ies sögu kyn-
slóðanna án þess að læra þá
Iexíu.“