Morgunblaðið - 12.09.1961, Blaðsíða 10
10
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 12. sept. 1961
Þeir Páll sandgræðslustjóri og Þorvaldur í Síld og fisk ræða um afsláttargripina.
Þar sem sauðfé og
hofdanaut nýta gróður
sem kominn er upp úr Örfoka hrauni
Gestir skoða kornið með Páli sandgræðslustjóra. — (Þessa
mynd tók Fr. Clausen, aðrar myndir tók vig.)
þess að geta að öll aðstaða tíl
HOLDANAUT, kornrækt,
uppgræðsla auðnarinnar og
sauðfjárrækt. Það var eins
og hér væri eitthvað af efni
sem hægt væri að gera blaða
mat úr. Ég var líka svo hepp
inn að hltta Þorvald Guð-
mundsson, forstjóra í Síld og
fisk, og hann þurfti einmitt
að bregða sér austur í Gunn-
arsholt til þess að líta á
holdanautahjörðina og ræða
við Pál Sveinsson, sand-
græðslustjóra, um kaup á
þessari forláta matvöru, sem
alloft hefur fengizt í verzl-
unum Þorvaldar og í veit-
ingahúsum hans, en þó miklu
sjaldnar en skyldi, að því er
manni skilst á eftirspurn-
inni.
Við erum svo lánsamir að Páll
sandgræðslustjóri er heima, er
við rennum í hlaðið, en með það
getur brugðið til beggja vona, því
í mörg horn er að líta fyrir hann
á þessum tíma árs. Hann þarf
að fara í eftirlitsferðir vítt um
landið til þess að sjá hvernig
ýmis ræktunarsvæði hafa við-
hafst yfir sumarið og hvaða ráð-
stafanir skal gera í haust t. d.
með melskurð, frætöku og ann-
að þess háttar.
Hraunið orðið grænn völlur
Við byrjum á þvi að aka með
Páli norður í hraunið upp undir
svonefnda Brekknaheiði. Þangað
kom ég fyrir tveimur árum og þá
var þar um að litast eitt kol-
svart ægihraun, svo brunnið,
dautt og sandorpið, sem hugsast
gat. Ofurlitlir grænir geirar skáru
þá í gegnum hraunið á nokkrum
stöðum en það var fyrsta til-
raunin með sáningu og áburðar-
dreifingu á þessum stað og til
verksins hafði verið notuð flug-
vél, því eRkert tæki, sem ekið er
eftir jörðinni var nothæft við
þessa ræktun:
Sauðbeit með græðslunni
Á þeim stað sem grænu geir-
arnir voru fyrir tveim árum er
nú iðgrænt haglendi rótfast og
vel sprottið, þótt þar hafi verið
sauðbeit allan tíman, frá því
uppgræðsla þess hófst. í fyrra
skeði það meira að segja að vik-
ursandur fauk yfir stórt svæði
sem þá hafði verið tekið til
ræktunar og héldu menn að þar
með væri tugþúsunda verk að
engu orðið. Þetta fór þó betur
en á horfðist, því gras kom upp úr
öllu þessu svæði í sumar. Við
héldum áfram yfir hraun Og vik-
ursand, eins snautt land og hugs-
ast getur. Hvarvetna gægist gróð-
urinn nú upp úr auðninni og féð
gengur í stórhópum á þessu landi
þar sem ekki var stingandi strá
fyrir tveimur árum. Friðaðir reit
ir eru um hraunið og er þar
hægt að sjá hvernig gróðurinn
hefst við þar sem sauðkindin
kemst ekki að honum. Þar er að
sjá eins og þokkaleg háarslægja.
Rótin myndi fúna ef ekki
væri beitt
Það vekur sérstaka athygli
mína er Páll hefir orð á því að
ef landið væri ekki beitt, myndu
ræturnar fúna undan sinunni,
sem myndaðist ár hvert og land-
ið fara í auðn á ný. Hér er það
mikil áburðarnotkun og spretta
yfirvaxtarins hlutfallslega það
mikið meiri en rótarinnar að tal-
ið er að hún mundi fúna undir
sinunni. Einhver mundi sjálfsagt
hafa talið þetta firru, þegar ver-
ið væri að koma auðn sem þess-
ari í rækt að þrælbeita hana á
sama tíma. Féð mundi kippa upp
rótunum og eyða landinu jafn-
óðum. Þetta hefir þó ekki reynzt
svo. Holdanautahjörðin hefir
einnig fengið sinn skerf af beit-
inni á þessu landi og nýtir hún
það sem sauðkindin s^ilur eftir.
Þannig verður landið nokkuð
jafnbeitt og telur Páll að upp-
græðslan sjálf fáist með þessu
greidd í afurðum af þeim peningi
sem á landinu gengur á tiltölu-
lega skömmum tíma. Hér er því
um geysiathyglisvert mál að
ræða. Enn er ekki að fullu lokið
græðslu þessa lands og ekki
kannað hve oft þarf að bera á
það til þess að segja megi að
gróðurinn sé tryggður til fram-
búðar. Nú hefir í þrjú sumur
verið borinn áburður á elzta hluta
gróðursins þar sem upphaflega
var sáð 20 kg. af grasfræi á hekt-
ara. 280 kg af blönduðum áburði
hafa farið á landið árlega í þrjú
sumur, en það er svipaður
skammtur og notaður er á full-
ræktað tún.
Kostar 1200 kr. á ha.
Landsvæði það sem hér er beitt
er að vísu stórt eða 1800 ha. alls.
Þar af eru eru 450 örfoka og
búið að rækta um 300 af því.
Á þessu landi gengur á 2. þúsund
fjár í fjóra mánuði af sumrinu
Og nokkur hluti þess allmiklu
lengur. Dreifingarkostnaður á
hvern ha. er um 60 kr., en þá er
dreifingarinnar er mjög góð, bvi
flugbraut er á landsvæðinu
sjálfu. Páll telur að kosta muni
um 1200 kr. að græða upp hvern
hektara.
Sauðféð, sem gengur á þessu
landi er mjög fallegt að sja. Við
spurðum hvort vatnsskortur háði
því ekki. Svo virðist ekki vera,
því heima við bæ í Gunnarsholti
er vatnsból, sem holdanautin
sækja í að jafnaði og þangað
gæti féð einnig farið, en það
lætur það ógert. Það virðist sem
safinn í gróðrinum nægi því, en
vatnsból er hvergi í þessu mikla
hrauni.
Kornsláttur
Á heimleiðinni virðum við féð
fyrir okkur og sjáum þess á með-
al verðlaunahrútinn Sóma. Tals-
vert er af gráu fé innan um, en
nú reyna menn að rækta sem
mest af því vegna verðmæti gær-
unnar. Heima undir túninu blasa
við okkur kornakrar sem teknir
eru að gulna. Innan skamms hefst
skurður kornsins og eru notaðar
við það þreskisláttuvélar en korn
ið síðan hraðþurrkað í olíukynt-
um þurrkara, sem einmitt var ver
ið að reyna þennan dag.
Skammt frá kornhlöðunni er
geysimikið hey, svo að við höf-
um ekki séð annað stærra fyrr.
Það er 65 m. á lengd og Páll telur
að í því séu um 1000 til 1200
hestburðir. Það hefir verið góð-
ur heyskapur í Gunnarsholti 1
sumar eða um 10 þúsund hest-
burðir.
Kringum akrana í Gunnarsholti
hefir verið plantað til skjólbelta
Og þar á skógurinn í framtíðinni
að hlífa korninu. Einar G. E.
Sæmundsen skógarvörður hefir
stjórnað því verki.
Nautunum beitt á fóðurkál
Við höldum nú niður á sand,
en þar er hjörðin af Galloway-
nautunum, sem slegin verður af
í haust. Henni er nú beitt á fóð-
urkál. Nú þurfa þeir Þorvaldur
og Páll að ræðast við, meta kjöt-
gæði, fallþunga og annað er að
þessum gripum lýtur. Auðvitað
eru þeir misjafnir eins og að lík-
um lætur með svo blandaðan
Galloway-faðirinn í Gunnarsholti.
Framh. á bls. 17
Plæging á kornakrl.
Skjólbelti hafa verið ræktuð kringum akrana i Gunnarsholti.