Morgunblaðið - 12.09.1961, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐ1Ð
Þriðjudagur 12. sept. 1961
Fullkomin jöklarann-
sdknarstöð í Svíþjdð
Þar eru 237 litlir jtfklar
Jöklarannsóknarfélagið lagði
nn helgina af stað í haustferð
sína til mælinga á Vatnajökli. Að
þessu sinni er með í ferðinni ein-
hver fremsti jöklafræðingur, sem
nú er uppi, Svíinn Valter Schytt.
Hann stjórnar Tarfala jöklarann-
sóknarstöðinni í Svíþjóð. kennir
við Stokkhólmsháskóla og er
formaður Jöklarannsóknarfélags-
ins í Svíþjóð. Sigurður Þóraxins-
son fetjórnar leiðangrinum, en
auk hans taka 6 íslendingar þátt
i hon-um. Farið verður í tveimur
snjóbílum og áætlað að vera viku
í ferðinni.
Sigurður skýrði fréttamönnum
frá því að 25 ár væru lið-
i*i síðan fyrst var farið
að fara reglulegar rannsóknar-
ferðir á Vatnajökul. Þá fór
„hundasleðaleiðangurinn“ svo-
nefndi undir stjóm Svíans próf.
Ahlmanns og Jóns Eyþórssonar.
Og þar sem Valter Schytt hefur
nú tekið við jöklarannsóknum í
Svíþjóð af próf. Ahlmann, þótti
vel við eigandi að bjóða honum
með í þessa ferð. Auk þess er
hann sérfræðingur í mælingum á
jöklum, og kunnugur þeim
skekkjum, sem orðið geta, þeg-
air rannsókmir eru ekki mjög
nákvæmar, og því gott að fá
hann til ráðuneytis, ekki sízt nú
þegar standa fyrir dyrum virkj-
anir stóru jökulánna og því
nauðsynlegra en nokkru sinni að
kanna jöklana vel.
' Jón Eyþórsson, form. Jöklarann-
sóknarfélagsins, unnið með hon-
um á yngri árum, þegar þeir
komu saman upp fyrstu háfjalla
stöðinni á Norðurlöndum skammt
frá Bergen.
• Rarmsóknir og þjálfun
Valter Schytt stjórnar eins
og fyrr er sagt Tarfala jöklarann-
sóknarstöðinni, sem er ein bezta
rannsóknarstöð af sínu tagi, sem
rekin er. Sagði hann fréttamönn-
um, að fyrir skömmu hefðu ver-
ið vígðar viðbyggingar við stöð-
ina, að viðstöddum fjallagarpin-
um Fuchs. Stöðin er í 1130 m
hæð, rétt við rætur hæsta fjalls-
ins í Norður-Svíþjóð Kebnekajse.
Þar byrjuðu rannsóknir árið
1945—1046.
Verkefni rannsóknarstöðvar-
innar er þríþætt, þar fara fram
reglulegar árlegar mælingar, í
öðru lagi eru tekin fyrir einstök
rannsóknarefni, sem unnin eru
á nokkrum árum og þá stund-
um með talsverðum mannafla, og
í þriðja lagi er þetta æfingarstöð
fyrir háskólanema í jarðfræði,
þar sem þeim eru fengin viðfangs
efni, sem síðan geta fallið inn í
þær rannsóknir er þarf að leysa
af hendi. Hér skaut Sigurður
Þórarinsson því inn í, að slíkan
mannafla vantaði mjög hér, þar
eð engin kennsla er í þessum
fræðum við háskólann. Erlend;
stúdentar, sem vilja koma hinga;
nýtast ekki, þar eð erlendir skól-
ar hætta ekki fyrr en í júlí, en
rannsóknir þyrftu að byrja miklu
fyrr.
Aðspurður gaf Valter Schytt
þær upplýsingar, að í Svíþjóð
væru 237 jöklar, sem hægt væri
að greina úr flugvél, en þeir
væru allir litlir sá stærsti 14
ferkílómetrar, álíka og jökl-
arnir í Tindafjallajökli. Alls væru
jöklar 307 ferkílómetrar þar.
Þessir jöklar líktust jöklunum í
Alpafjöllunum, en væru ekki
stórar bungur eins og hér. Hefðu
jöklamenn í Svíþjóð valið lítinn
jökul, 3 ferkílómetrar að
stærð, til rannsókna. Væri þá
hægt að hafa rannsóknirnar mjög
nákvæmar, því ,,sá sem gapir yfir
miklu, missir stundum allt stykk
ið,“ eins og Svíarnir segðu.
• I 13 daga fastir
á heimskautajökll
Valter Schytt hefur tekið
þátt í leiðöngrum á bæði heim-
skautin. Hann hefur verið í Thule
á Grænlandi, Norður-Kanada og
stjórnað leiðöngrum á Svalbarða
í sambandi við alþjóðlega jarð-
eðlisfræðiárið. Hann var t. d. í
norsk-brezk-sænska leiðangrin-
um á Suðurskautið 1949—52, sem
var stærsti leiðangur, er þá hafði
verið farinn.
Tarfala-jöklarannsóknarstöðin í Svíþjóð.
Sagði hann fréttamönnum
til gaman frá atviki, sem
gerðist, er Rússar buðu tveim
ur Svíum og Norðmanni með
í leiðangur á 8 þús. lesta ís-
brjót árið 1956. Var farið til
Grænlands, lagt norður með
ströndinni og síðan til Spitzberg-
en. Þá gerðist það að helikopter-
flugvélin, sem var með 9 menn,
varð að skilja 5 eftir uppi á
jökli, til að komast á loft og
átti síðan að sækja þá. Schytt
var einn af þeim sem eftir urðu.
Þetta var 8. september. í þrjá
næstu daga var þoka og heyrðu
mennirnir í flugvélinni tvisvar á
dag. Þann þriðja var heiðskírt,
en þyrlan kom ekki og heldúr
ekki þann næsta. Mennirnir voru
matarlausir. Þá sást tveggja
hreyfla flugvél í fjarska, og henti
hún niður miða þar sem tilkynnt
var að þyrlan hefði lent í sjón.
um, er hún ætlaði að setjast á
isbreiðu er ekki reyndist nógu
þykk. Þar sátu fjórir menn, uppi
i landi 5 og skipið 40 km. úti
fyrir ísbreiðunni. 21. september
tókst loks að ná mönnunum.
Hafði vanur heimskautaflugmað-*
ur verið sóttur til Moskvu og
flogið með hann til Franz Jósepa
lands og þaðan náði hann mönn-
unum loks í flugvél. Sagði Schytt
að þetta væri með viðburðarmeiri
ferðum, sem hann hefði farið.
Áætlað er að jöklafarar komi
af Vatnajökli um næstu helgi, og
mánudag eða þriðjudag mun
Valter Schyt væntanlega halda
fyrirlestur á vegum Jöklarann-
sóknarfélagsins og segja frá ferð
um sínum á jöklum og sýna lit-
skuggamyndir til skýringar.
Sagði Sigurður að nauðsynlegt
væri fyrir Jöklarannsóknarfélag-
ið hér, sem vegna skorts á mann-
afla og fé gæti ekki haldið uppi
nákvæmum jöklarannsóknum, að
hafa samband við fullkomnar
jöklarannsóknarstöðvar. Hér
væri lítill mannafli til rannsókna
og of stórir jöklar, í Svíþjóð
væru margir menn en litlir jökl-
ar. Síðustu 25 árin hefðu íslend-
ingar haft mikið samband um
þessar rannsóknir við Svía, m. a.
af því að hann hefði sjálfur lært
hjá próf. Ahlmann og einnig hefði
Um 10 ára skeið var Lilo
Pulver leikkona í Þýzkalandi
og lék kærleiksríkar mæður
og meinlausa stúlkugarma. —
Bandarískur leikstjóri, Billy
Wilder að nafni og ættaður er
frá Vín, kom auga á hana ög
lét hana hafa aðalhlutverk í
amerískri gamanmynd, sem
hann nefnir: „Einn, tveir,
þrír“. Hápunktur myndarinn-
ar er, þegar Lilo stekkur upp
á borðin og dansar dans, sem
jafnvel Marilyn Monroe
mundi verða hreykin af. Ár-
angurinn varð sá, að Þjóðverj
ar urðu einni kynþokkadísinni
ríkari.
Lilo Pulver skemmti sér kon
unglega, þegar hún horfði í
fyrsta sinn á dansatriði sín,
þegar búið var að festa þau á
filmuna. Kvikmyndin er ann-
ar gamanleikur, sem fjallar
um samskipti borgaranna í
Austur- og Vestur-Berlín. Lilo
leikur einkaritara auðugs Am
eríkumanns í Vestur-Berlín,
sem fær hana til að dansa til
að skemmtan viðskiptavini úr
austurhlutanum. En hvernig
myndin endar, fáum við að
vita, þegar hún kemur hingað
til land . . .

Einn,
tveir,
Oþurrkar um alit land
PISTLI mínum í Morgunblað-
inu 27. f. m. var ætlað að vekja
einhvern upp úr móki, en ekki
átti ég von á því, að hann
mundi hrista úr hugskoti Gísla
Kristjánssonar, ritstjóra búnað-
arblaðsins Freys, þá alvarlegu
játningu í Tímanum 8. þ. m.,
að hann hafi sofið á vanrækslu-
synd í tvö ár, sem nú fær loks-
ins að sjá dagsins ljós.
Synd hans er sú, að þegar
hann ásamt öðrum úr hópi bún-
aðarmanna og blaðamanna
skoðaði votheysturnana á Keld-
um 4. nóv. 1959, hafi hann vit-
að, en ekki sagt frá, að „um-
rædd frumstæð aðferð rannsókn
arráðs, sem hér var málefni
dagsins, var óforsvaranleg og
ekki meðmælanleg á vettvangi
bænda“, eins og hann játar nú;
og að „rannsóknaráð leggði
stund á nokkuð, sem af öðrum
hefur fyrir löngu verið stimplað
sem fimbulfamb".
Gísli Kristjánsson vissi þetta
meir að segja af eigin raun, og
lét það samt viðgangast athuga-
semdalaust, að dagblöðin segðu
þá: „Merkar tilraunir í votheys-
gerð“ (Mbl.), og „Hægt að
verka súrhey í turnum úr pappa
og vír“ (Tíminn). En Gísli
Kristjánsson hafðist ekki að,
heldur steinþagði yfir van-
rækslusynd sinni í tvö ár.
Ekki ætla ég að ræða við
Gísla Kristjánsson á þessum
vettvangi um „fimbulfambs“-
dóm þann, sem hann varð fyrir,
en hefði honum verið hug-
hægra, að geta spornað við því
með áhrifum sínum, að vel-
heppnuð tilraun mín með turn-
ana yrði bónda í Dölum til
bjargar frá hallæri í fyrrasum-
ar og aftur í ár?
Grein Gísla Kristjánssonar er
annars hreinræktuð skammar-
grein, og í þeim efnum ekki svo
lítið illkynjuð.
Þótt hann brenni í skinninu
þorir hann samt ekki að bera
mér á brýn, að ég hafi dregið
mér fé af fjármunum til rann-
sókna og tilrauna — en „Hitt
er svo annað mál, hvort Alþingi
hefur nokkru sinni fleygt fjár-
magni út um glugga Alþingis-
hússins í jafn tilgangslaust
fyrirtæki og hér um ræðir“,
segir Gísli þó.
Við þessari spurningu hef ég
svar á reiðum höndum, án sér-
stakrar eftirgrennslunar.
Var ekki ráðstöfun á Marshall
fé til svonefndrar búnaðar-
fræðslu falin Gísla Kristjáns-
syni ritstjóra í allmörg ár, og
nam milljónum króna?
Ef umhyggja Gísla Kristjáns-
sonar fyrir meðferð á opinberu
fé er ærleg, og ekki bara bund-
in við það fé, sem Rannsóknar-
ráð ríkisins hefur haft til sinna
umráða, ætti honum að vera
hugleikið, auk þess að líta fyrst
í eigin barm, að athuga gagn-
semi fleiri fjárveitinga, svo sem
„Til samanburðartilrauna með
heyverkunaraðferðir“, sem nem-
ur nú alls hátt í milljón króna.
Yfirlit yfir rannsóknir og til-
raunir mínar í grasnýtingu
fram að desember 1960, hefur
nú loks fengizt birt í ágústblaði
Freys.
Um votheysgeymslur úr vír
og pappír segir:
„Neyðarúrræði — nýr votheys
útbúnaður. Fyrsta spurningin
sem vaknar er því sú, hvað
gera mætti í neyð, til að bjarga
heyjum örugglega og að veru-
legu leyti í þrálátu votviðri.
Væri slíkur útbúnaður tiltæki-
legur í verzlunum, mætti setja
hann upp án tafar fyrir hey-
skapinn og fylla hann grasi við-
stöðulaust".
Sá er kostur frumstæðra
tækja, sem turnanna, að þau
geta bjargað í neyð, þegar ann-
að er ekki fyrir hendi. Þau
koma vitaskuld ekki í stað var-
anlegra ráðstafana, nema slíkar
ráðstafanir séu trassaðar.
Það er nú ekki uppbyggjandi
að tala áfjram um mál sem
þetta í skammartón og sæmir
það hvorugum okkar.
Ég vil að lokum lýsa undrun
minni yfir því, að Gísli Krist-
jánsson skyldi taka á móti
sleggjudómi um fimbulfamb á
verki, sem hann hefur unnið
að, af heilum hug og í fullri
alvöru, þótt ekki reyndist starf-
ið árangursríkt. Slíkt eiga menn
ekki að láta bjóða sér, og þess
vegna er sú aðferð Gísla sjálfs
líka búraleg, að stimpla lík störf
annarra á sama hátt, sem þó
hafa sýnt árangur. •
Við Gísli erum sennilega all-
nánir skoðanabræður um gagn-
semi votheysgerðar, og þekkj-
um til þess, hann þó fremur en
ég, hvað þessi heyverkun á erf-
itt uppdráttar í landinu. Fjöl-
margir bændur neita af ráðn-
um hug að búa sig undir vot-
heysverkun vegna vantrúar, og
aðrir starfa að henni við hina
lélegustu aðstöðu. En vegna þess
Framhald á bls. 17,