Morgunblaðið - 15.09.1961, Qupperneq 12

12
’ MORGUNBLAÐ1Ð
Föstudagur 15. sept. 1961

Otgefandi: H.f Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurðuf Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: A.ðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
SKYLDA RÍKISSTJÖRNARINNAR
AÐ BREGÐAST FLJÖTT VIÐ
VANDANUM
T>íkisstjórn íslands hefur
sent frá sér ýtarlega
greinargerð um efnahagsmál-
in, sem birt var hér í blað-
inu í gær. Er þar glögglega
sýnt fram á haldleysi stað-
hæfinga stjórnarandstöðunn-
ar um bágborið ástand efna-
hagsmálanna. Kemur m. a.
fram í greinargerðinni, að
hallinn á greiðslujöfnuði
landsins hefur horfið að
mestu eða öllu, gjaldeyris-
staðan hefur stórbatnað,
meiri hluti innflutningsins
hefur verið gefinn frjáls,
aukning sparifjár hefur verið
meiri en nokkru sinni fyrr,
jafnvægi náðst milli tekna
og gjalda ríkissjóðs og lífs-
kjör almennings hafa batnað.
I greinargerðinni er einnig
vikið að kjaradeilunum á sl.
vori, sem lauk með því, að
samtökum almennings, verka
lýðs- og samvinnuhreyfing-
unum, var misbeitt til atlögu
gegn efnahagslífi landsins.
Af völdum launahækkananna
er bent á, að heildartekju-
aukningin í landinu er 8—900
millj. kr. á ári, eða 11—12%
af þjóðarframleiðulunni. Skil-
yrði þess, að svo stórfelld
tekjuaukning geti orðið að
raunverulegum kjarabótum
er, að hún eigi sér stoð í auk-
inni þjóðarframleiðslu. Vegna
verðfalls og aflabrests rýrn-
aði hins vegar framleiðslu-
verðmæti höfuðatvinnuvegs
þjóðarinnar um 320 millj. kr.
frá árinu 1959 til ársins 1961,
þegar tillit er tekið til auk-
ins tilkostnaðar vegna stækk-
unar skipaflotans. í öðrum
greinum þjóðarbúskaparins
varð heldur ekki sú fram-
leiðsluaukning, að hún gæti
staðið undir svo stórfelldum
launahækkunum, enda er
gengi þeirra mjög háð gengi
sjávarútvegsins. Hér hefur
því ekki orðið sú framleiðslu
aukning, sem þarf til að
standa straum af hinni gífur-
legu tekjuaukningu. Kaup-
hækkanirnar í sumar voru
þess vegna langt umfram
það, sem þjóðarbúskapurinn
þoldi, og óhjákvæmilegar af-
leiðingar slíks ástands eru
halli á greiðoluviðskiptunum
við útlönd og verðhækkanir
innanlands.
„Þegar þannig horfir við í
efnahagsmálum er aðeins eitt
úrræði til: breyting gengis-
skráningar“, segir í greinar-
gerðinni. „Ríkisstjórnin taldi
það skyldu sína að bregðast
fljótt við þessum mikla
vanda, og gera hiklaust það,
sem þurfti að gera. Dóm-
greind íslenzku þjóðarinnar
er áreiðanlega nógu mikil til
að skilja, að með því var
einmitt verið að tryggja fram
tíð hennar og velferð“.
„ÖAFMÁANLEG
SKÖMM OG
FORDÆMING"
TTefji eitthvert ríki kjarn-
”■*•■*• orkutilraunir að nýju,
er ekki erfitt að sjá fyrir af-
leiðingar þeirrar ákvörðunar.
Önnur ríki, sem hafa yfir
sömu vopnum að ráða, munu
sjá sig nauðbeygð til þess að
gera slíkt hið sama .... Ryfi
annar hvor aðilinn þær skuld
bindingar, sem hann hefur
gengizt undir, mundi hann
kalla yfir sig óafmáanlega
skömm og fordæmingu alls
mannkyns“.
Þetta eru ekki orð neins af
leiðtogum lýðræðisþjóð>anna
um kjarnorkusprengjutilraun
ir Ráðstjórnarríkjanna að
undanförnu, þótt þau hefðu
sannarlega sómt sér vel í
munni hvers þeirra, sem
væri.
Nei, þetta eru orð Krús-
jeffs forsætisráðherra Ráð-
stjórnarríkjanna, sem upp á
síðkastið hefur verið önnum
kafinn við að sýna heiminum
í verki vilja sinn til „friðsam
legrar sambúðar“, eins og
hann kallar baráttu Austurs
og Vesturs við hátíðleg tæki-
færi.
Það er raunar óþarft fyrir
Morgunblaðið að vera mjög
stóryrt til fordæmingar á
þessum aðförum. Krúsjeff
hefur sjálfur með hinum til-
vitnuðu orðum sínum lýst
manna bezt þeim hug, sem
mannkynið ber til þeirra,
er frumkvæði eiga að slíkri
ógnun við friðinn í heimin-
um. Hann hefur beðið um
„óafmáanlega skömm og for-
dæmingu alls mannkyns“, og
þessa ósk fær hann nú ríku-
lega uppfyllta.
FAGURT SKAL
MÆLA, EN
FLÁTT HYGGJA
að er á almannavitorði, að
undirbúningur undir slík
ar sprengjutilraunir, sem
UTAN IIR HEIMI

Kanada
HVAÐ er Kanada stórt
land? Hvað búa margir í
Kanada? Þetta eru spurn
ingar, sem margir spyrja
um þessar mundir, þegar
forseti íslands er þar í op
inberri heimsókn. — En
þótt miklar íslendinga-
byggðir séu í Kanada,
vita þó flestir lítið um
landið.
ÁRIÐ 1867 voru nýlendurnaY
Nova Scotia, New Brunswick,
nOtario og Quebec sameinaff-
ar í eitt ríki. Tvö síffast-
nefndu héruffin höfðu veriff
nefnd Efra og Neðra Kanada og
viff sameininguna var Kanada
valiff sem samnefnari fyrir öll
héruffin, sem síðan hafa gengið
undir nafninu the Dominion of
Canada, effa Sjálfstjórnarríkiff
Kanada.
Fleiri nöfn komu til greina við
sameininguna. Helzt var rætt um
að nefna þetta nýja ríki Konungs
ríkið Kanada, Laurentia, Nýja
Bretland, Cabotia, Columbia,
Britannica, Boretta, Mesopelagia
og Ursalia.
KOFAÞYRPING
Cartier hefur tekið þetta sem
nafn á landinu og hefur það ver-
ið notað síðan.
STÆRRA EN KÍNA
Kanada er annað stærsta land
veraldar eða 9,974 millj. ferkm
og eru Sovjetríkin ein stærri. Til
samanburðar má geta þess að
Bandaríkin eru „aðeins" 7,8
millj. ferkm. Suðurhéruð Kanada
eru á sömu breiddargráðu og
Spánn oig teigir landið sig allt
norður undir Norður Pól. fbú-
arnir á austurströndinni eru nær|
Diefenbaker
hvert ríkl eða hérað I Kanada
eigið þing og héraðsstjórn og auk
þess landstjóra, sem er fulltrúi
brezku krúnunnar. Auk þesa
kjósa ríkin, sem nú eru 12, full-
trúa á þjóðþing Kanada, sem
kemur saman í höfuðborginni
Ottawa. Kosnir eru 265 þingmenn
ekki sjaldnar en á fimm ára fresti
og taka þeir sæti í fulltrúadeild
þingsins. Þá skipar landstjóri
iand og þjóð
Ýmsar hugmyndir eru uppi um
uppruna nafnsins, sem valið var.
Ein skýringin er sú að spánskir
sjómenn sem fyrir löngu komu
til Lawrenceflóa í gullleit og
fundu ekkert, hafi vonsviknir
sagt á eftir „Aca Nada“, eða hér
er ekkert, og þar með gefið svæð
inu nafn. En flestir hallast þó að
þeirri skýringu að Indíánahöfð-
ingi nokkur af Huron ættflokki
hafi eitt sinn tekið á móti land-
könnuðinum Jacques Cartier í
Indíánaþorpi, sem stóð um það
bil þar sem borgin Quebec er
nú, og notað orðið Kanatta, sem
þýðir kofaþyrping, um þorpið
Evrópu en löndum sínum á vest-
urströndinni, því frá Halifax til
Bristol í Bretlandi eru aðeins
3860 km en frá Halifax til Van-
couver 5500 km.
f þessu víðáttumikla landi búa
aðeins tæpar 18 milljónir manna
og eru 48% þeirra af brezkum
uppruna en 31% af frönskum
ættum.
SIGUR DIEFENBAKERS
Stjórnarskrá Kanada er jafn
gömul sameiningunni, eða frá
1867. Samkvæmt henni hefur
| Kanada 102 þingmenn Öldunga-
deildarinnar og halda þeir venju-
lega sætum sínum æfilangt. Rík-
ísstjórnin er ábyrg gagnvart full.
trúadeildinni.
Síðustu þingkosningar fóru
fram í Kanada 31. marz 1958 og
lauk þeim með stórkostlegum
sigri fhaldsflokksins undir for-
ustu Diefenbakers, núverandi
forsætisráðherra. Fengu Ihalds-
menn 209 menn kjörna, en höfðu
áður 113. Frjálslyndir fengu 48
(höfðu 106) og Verkamannaflokk
urinn C.C.F. 8 menn (höfðu 25).
Ráðstjórnarríkin hafa fram-
kvæmt sl. hálfan mánuð,
taka langan tíma, jafnvel
mánuði. Það hefur því vakið
hneykslun manna um allan
heim, að samtímis því sem
forystumenn þeirra hafa
kappsamlega búið sig undir
að hella hinu geislavirka
Ráðstjórnarryki yfir heims-
byggðina, hafa þeir setið að
samningaborði með Vestur-
veldunum um afvopnunar-
mál. Og það er sérstaklega
athyglisvert, að aldrei hafa
þeir þótzt einlægari’í friðar-
vilja sínum en einmitt með-
an þeir hafa verið að brugga
svikráð sín. Þetta atferli sýn-
ir okkur betur en flest ann-
að, hve lítið mark er takandi
á blíðuhótum þessara herra.
Óbilgirni Ráðstjórnarleið-
toganna og undirferli, valda
því, að það er hinum frjálsu
þjóðum heims blátt áfram
lífsnauðsyn, að þau haldi yf-
irburðum sínum á kjarn-
orkusviðinu. Hinar frjálsu
þjóðir eiga tilveru sína undir
því, að þær séu hernaðarlega
nógu sterkar til þess að halda
ofbeldisöflunum í skefjum.
Þess vegna ber að fagna því,
að Bandaríkin munu svara
ógnunum þeirra með því að
hefja kjarnorkutilraunir sín-
ar að nýju innan skamms.
Rússneski
UNDANFARIÐ hefur verið
mikið ritað um rússnesk fiski-
skip við ísland. En það er
ekki einungis á íslandsmiðum,
sem rússneskum skipum fer
fjölgandi. öðru hvoru berast
fréttir um rússneska togara á
ólíklegustu stöðum við strend-
ur Bandaríkjanna, bæði á fiski
miðunum og utan þeirra.
Um þessar mundir eru til
dæmis 18 risastórir rússnesk-
ir togarar á Georgsbanka um
200 sjómílur fyrir austan
Boston í Bandaríkjunum, en í
fylgd rheð þeim eru stærðar
„móðurskip". Togarar þessir
eru 280 fet á lengd, eða svipað
og Reykjafoss, og um 100 fet-
um lengri en íslenzkir togarar
af meðalstærð.
Togararnir eru búnir fjöl-
breyttum radar- og hlustunar-
r togarar
tækjum ofanþilfars og talið að
þeir hafi einnig tæki til neðan-
sjávarhlustunar. Þá eru uppi
getgátur um það að togaramir
séu búnir sérstökum fjarstýri-
tækjum og geti, ef svo ber
undir, tekið við stjórn rúss-
neskra flugskeyta á leið til
Bandaríkjanna og stýrt þeim í
skotmarkið.
Georgsbanki er aðeins um
98 mílur fyrir austan Hyannis
Port, sumarbústað Kennedys
forseta, og um 300 mílur fyrir
norð-austan New York.
Á rússnesku togurunum
vinnur margt manna. Þar eru
vísindamenn, fiskimenn og
starfsmenn við frystingu og
bræðslu afla. Er talið að á
hverjum togara sé 75—100
manna áhöfn.