Morgunblaðið - 27.09.1961, Side 6

6
MORCVNBLAÐTÐ
_/dðivkudagur 27. sept. 1961
Við munum ekki glata
uppruna okkar
sagði Bjarni Benecfiiktsson í
liáskólafyrirlestri sínum I Osló
EINS og skýrt hefur verið frá
i fréttum, hélt Bjarni Benedikts-
son, forsætisráffherra, fyrirlestur
á Islandskvöldi, sem haldiff var
í hátíffasal Óslóar-háskóla sl.
sunnudag aff tilhlutan Norræna
félagsins og Norsk-íslenzka fé-
Iagsins. Fjallaffi fyrirlestur for-
sætisrálðherrans um hinn norska
arf íslands.
Úrdráttur úr fyrirlestri Bjarna
Benediktssonar birtist í norska
blaðinu Aftenposten og fer hann
hér á eftir:
— Eg minnist þess, að eitt sinn
var ég á ferð um Vestur-Noreg
með vini mínum, en foreldrar
hans höfðu flutzt frá Noregi til
íslands, hóf forsætisráðherrann
mál sitt.
— Þess vegna sagði ég við Norð
mann, sem ég hitti, að vinuír
iminn væri í raun og veru norsk-
ur. —
Norðmaðurinn rak upp stór
augu ag spurði:
■— En eru ekki allir fslending-
ar norskir?
Eg varð jafn undrandi og sá,
sem spurði mig, því að þrátt fyrir
upprunann hafði mér aldrei dott-
i« í hug, að íslendingar væru
norskir.
Það hefur litla þýðingu, þó
nokkrir vísindamenn staðhæfi nú,
að uppruni íslendinga sé efeki
norskur að eins miklu leyti og
löngum hefur verið álitið.
Blóðblöndunin, sem án efa var
talsverð strax í byrjun, haggar
efcki þeirri staðreynd, að fslend-
ingar rekja ættir sínar enn þá
til Noregs; þaðan komu líka nær
allir nafnfcunnir landnámsmenn.
Á Mikiff rannsóknarefni
íslendingar hafa nú búið í
sinu eigin landi um það bil 1100
ár. Saga lapdanna hefur stundum
verið nátengd, og um ýmsa hluti
lík, en í öðrum tilfellum mjöig
ólík. En allar aðstæður hafa mót
að þjóðina með svo mismunandi
hætti í hverju landi fyrir sig, að
það myndi vera mikið rannsókn-
árefni að gera nákvæman sam-
anburð.
Mismunur tungumálanna er
rfcýrasta dæmið. Mál okkar hef-
ur breytzt svo lítið, að hvert
barn á íslandi á enn auðvelt með
að lesa Heimskriinglu Snorra
Sturlusonar, en verður að læra
norsku eins og hvert annað er-
lent mál.
Erlendir fslandsvinir sjá landið
oft úr fjarlægð í ljóma sögufrægð
arinnar. Við, sem búum þar, elsk
um landið okkar eins og aðrir
elska lönd sín, en við vitum að
það er ekki paradísareyja og við
engir englar. öldum saman
bjuggu fslendingar við svo hörð
lífskjör, að fólksfjölgunin varð
ekki eins mikil og eðlilegt er.
Efcki er nákvæm vitneskja um
hver tala þjóðarinnar var á
fyrsta frelsistímanum, söguöld-
inni. Færustu sagnfræðingar á-
líta fullvíst að íbúatalan hafi þá
verið tiltölulega miklu hærri en
nú, í samanburði við aðrar Norð-
urlandaþjóðir.
Ar Viff erum stolt af fram-
kvæmdum okkar
Forsætisráðherra talaði um
ástæðurnar — en þær voru marg
ar — fyrir niðurlægingu þeirri,
sem íslenzka þjóðin varð að þola.
Ein þeirra var hið kalda loftslag,
og þegar kuldi Og eldsumbrot
fóru saman, var landið nærri því
óbyggilegt. Til viðbótar við þetta,
var það undir erlendri stjórn,
sem hafði lítinn skilning á þörf-
um þess, þrátt fyrir góðan vilja.
Það var ekki fyrr en fyrir um
það bil 200 árum, að tók að rofa
til og eftir að landið féfck verzl-
unarfrelsi og síðar stjórnmála-
frelsi, er ástandið allt annað. Ör-
astar breytingar hafa orðið á
þessari öld. Án þess að ýkja mifc-
ið, er hægt að segja, að allar
byggingaframfcvæmdir á íslandi
hafi átt sér stað síðustu 60—70
árin. Við íslendingar erum stólt-
ir af því hvað okkar fámenna
þjóð hefur framkvæmt síðustu
tvo-þrjá mannsaldra. Umfram allt
hefur fámennið sína kosti. Hver
einstaklingur hefur meira gildi
hjá afskekktri þjóð, sem telur
minna en 200 þús., en hjá þjóð,
sem telur tvær-þrjár milljónir,
svo ekki sé talað um tvö-þrjú
hundruð milljóna manna. Lífs-
kjörin verða jafnari og samúð-
in með þeim, sem verða fyrir
ógæfu meiri.
Á Hnignunin fylgdi í kjölfar
einangrunarinnar
Forsætisráðherrann hélt á-
fram og sagði m.a.:
— Það er engin móðgun hvorki
við Norðmenn né Dani, þó að
sagt sé að fslendingar hlytu ekki
gæíu af stjórnarsambandinu við
þá, meðan fyrst Noregur og síð-
an Danmörk réðu yfir íslandi.
Erfið voru vandamálin þá. En
flóknari eru þau nú.
Nokkrir óttast, að aukin sam-
skipti íslendinga við aðrar þjóð-
ir muni leiða til þess, að þeir
glati tungu sinni og þjóðarxnenn-
ingu. Eg hræðist ekfci að þannig
fari. íslenzk menning hefur aldrei
staðið í meiri blóma, en á sögu-
öldinni, þegar þjóðin hafði mik-
il samskipti vð aðra. Hnignun og
afturför fylgdiu í kjölfar einangr-
unariinnar.
Ein ástæðan til þess hve fs-
lendingum befur tekizt að koma
miklu 1 framfcvæmd síðustu tvo-
þrjá mannsaldra, er að þeir hafa
ekki verið hræddir við að læra
af öðrum.
•fa í ýmsu tilliti hafa Norffmenn
veriff fyrirmynd
Sökum rásar atburðanna, hef
ur samneyti okkar við ykkur
Norðmenn' á síðari öldum verið
minna en við Dani. Þó hefiur
norsfca þjóðin fremur en Danir
verið okkur fyrirmynd í ýmsu
tilliti. Á sviði fiskveiða og þá
einkum síldveiða, hafa íslend-
ingar fetað í fótspor Norðmanna.
Og í skógrækt höfium við lært
meira af ykfeur en nokkrum öðr-
um. Og engir hafa sýnt eins mik-
inn áhuga á að hjálpa oktour og
þið.
Bjarni Benediktsson, forsætisráffherra, og Henrik Groth, for-
maffur Norræna félagsins í Nt!?egi. Myndin var tekin í hátíffa-
sal Óslóar-háskóla. (Mynd: Aftenposten)
Það er erfitt að ófmeta þau á-
hrif, sem norskar bókmenntir
hafa hafit á ísland. Verk eftir
Björnson, Ibsen og fleiri norsk
skáld hafa verið lesin með næst-
um því eins miklum áhuga á ís-
landi og í Noregi.
Á- Innganga Noregs í Atlants-
hafsbandalagiff hafffi úrslita-
þýðingu á íslandi
Bjami Benediktssön, forsæt-
isráðherra sagði, að frelsisbar-
átta Norðmanna hefði haft mjög
mi'kil áhrif á íslendinga. Hann
sagði einnig, að innganga Noregs
í Atlantshafsbandalagið hefði
haft úrslitaþýðingu á íslandi.
Eins getur farið hvað efnahags-
bandalaginu, sem nú er í undir-
búningi, viðvíkur.
íslendingar hafa mikinn áhuga
á að leita ráða hjá Norðmönn-
um um lausnir ýmissa vanda-
mála. Slíkar viðræður eru eng-
in nýjung. Norsk yfirvöld hafa
á síðari árum gefið íslendingum
ráð og látið þeim í té sérfræð-
inga, þegar um það hefur verið
beðið. Þetta hefur aukizt, þegar
um erfið vandamál er að ræða.
Nú sem stendur vinna þrír norsk
ir sérfræðingar, sem norstoa
Stjórnin hefiur léð oktour, við að
gera fjárhagsáætlun fyrir næstu
árin eftir norskri fyrirmynd.
Þannig kemur góðvilji Norð-
Framhald á bls. 23.
♦ f guðhræðslu
og siðprýði
Velvakanda hefur borizt eft
irfarandi bréf frá séra Jó-
hanni Hannessyni, prófe&sor:
Kæri Velvakandi:
,,f blaði þínu þann 22. sept.
er fyrirspurn frá Sveini frá
Fossi varðandi fyrirbæn
presta af prédikunarstól „fyr-
ir ríkisstjóm, forseta og
biskupi sér á parti“ eins og
þetta væru ,,dæmdir fangelsis
menn“, segir hann, og finnst
bænin móðgun við þessa að-
ila.
í Heilagri Ritningu segir
svo um þetta efni: Fyrst af
öllu áminni ég þá um að fram
fiari ákall, bænir, fyrirbænir
og þakkargjörðir fyrir öllum
mönnum, fyrir konungum og
öllum þeim, sem hátt eru sett
ir, til þess aff vér fáum lifaff
friffsamlegu og rólegu lífi í
allri guðhræffslu og siffprýffi.
Þetta er gott og þóknanlegt
fyrir Frelsara vorum Guði,
sem vill að allir menn verði
hólpnir og komizt til þekk-
ingar á sannleikanum (I. Tím.
2, 1—4).
^Ekld^amastjáð
fyrirbæn
Hér má greina milli tveggja
meginatriða, þ. e. sjálfra fyrir
mælanna um fyrirbæn fyrir
öllum mönnum — og yfirvöld
unum „sér á parti“, en þessum
fyrirmælum hefir kristin
kirkja fylgt öldum saman —
og tilgangs fyrirmælanna og
fyrirbænanna. Vér biðjum
Guð að vernda yfirvöldin og
blessa til þess að vér — lands-
lýður allur — megi lifa frið-
samlegu lífi í guðhræðslu og
siðprýði. Bænin hefir þannig
samfélagslegan tilgang og geta
allir skiliff hann, sem skilja
vilja. Vilji menn annað, t. d.
blóðuga byltingu, ófrið, guð-
leysi og siðleysi, stríð allra
gegn öllum, þá væri eðlilegt
að amast við bæninni. Ekkert
mat á yfirvöldunum felst í
þessari bæn og kirkjan ber
hana fram jafnt fyrir kristn-
um yfirvöldum og heiðnum,
jafnt fyrir hægri stjórnum,
vinstri stjórnum og samsteypu

FERDIN AIMD
stjórnum. Mér vitanlega hefir
ekki verið amast alvarlega við
hinni kirkjulegu fyrirbæn af
öðrum en Japönum, því þeir
töldu að keisarinn væri guð-
dómlegur og bæri því að á-
kalla hann.
• Kaldur blær
wmjmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
á^ielgih^di
í spurningu Sveins felst
einnig annað, sem rétt er að
taka til athugunar: Hvort
bænina beri að flytja af prédik
unarstól. í flestum kirkjum
er hin almenna fyrirbæn —
sem fyrirbænin fyrir yfirvöld-
unum er liður J — flutt frá
altari. Hún er hjá flestum öðr
um viðhafnarmeiri ag skýr-
ari en hjá oss. Réttmætt er
einnig að benda á nauðsyn
betra messuforms en þann arf
frá ,,Leirgerði“ M. Stephen-
sens, sem vér búum við þann
dag í dag. Aðrar kirkjur hafa
flestar fyrir löngu bætt úr
þeim spjöllum, sem þá voru
unnin á helgihaldinu. Ég held
einnig að Sveinn hafi rétt fyr-
ir sér að ávinningur væri i
því aff leggja tóniff niður og
taka upp sæmilegan lestur
þess í staff. Tónið kælir að
mínum dómi messuna og þar
sem söfnuðir eru nálega hætt-
ir að svara presti, hefir það
glatað tilgangi sínum. Erlend.
ir kirkjugestir hér taka eftir
þeim kalda blæ, sem einatt
einkennir íslenzkt helgihald.
En hefir Sveinn hlustað á
messur annarra þjóða þegar
þær hafa verið haldnar hér?
Honum hefir verið það vel.
komið og sömuleiðis að fá
bækur að láni, þar sem boð-
aðir eru betri siðir en nú tíðfc-
ast með oss.
Jóhann Hannessoa.