Morgunblaðið - 27.09.1961, Blaðsíða 17

MORGVNBLAÐIÐ
17
Miðivkudagur 27. s^>t. 1961
JL
Frú Jórunn Norðmann
F. 16. maí 1871. D. 11. sept. 1861«
ÍHRAUN í Fljótum hefur ávallt
verið talin með mestu kostajörð-
tim Norðanlands. Sátu þar löng-
um merkir búhöldar, og síðast
VOru það afkomendur Einars B.
Guðmundssonar hreppstjóra og
dbrm. sem gerðu garðinn frægan.
Einar B. Guðmundsson var faedd-
ur á Hraunum 4. sept. 1841 og
’átti þar heima fram undir alda-
xnótin síðustu, er dóttir hans Ólöf
tók við búi á Hraunum.
’ Árið 1863 kvæntist Einar Krist-
ínu Pálsdóttur prests í Viðvík og
Ihóf búskap á Hruanum. Þeir varð
xnargra barna auðið. öll börnin,
•r upp komust urðu mikils metin
og þjóðkunn, var eitt þeirra frú
Jórunn Norðmann, sem nú er ný-
látin.
Jórunn var fædd á Harunum
16. maí 1871 og ólst þar upp í
stórum systkinahópi. í mörg
Ihorn var að líta á mannmörgu
heimili, og óvíða hygg ég að fjöl-
breytni hafi verið meiri í vinnu-
'brögðum og önnum dagsins en á
Hraunum, þar sem margskonar
hlunnindi og landkostir prýddu
þetta fagra höfuðból. Og ef
skyggnzt var um af heimahlaði
blasti óvenjuleg náttúrufegurð
Við auga manns hvert sem litið
var.
Mér er sem ég sjái litlu heima-
sæiuna á Hraunum glaða og ljúfa
vaxa og dafna í þessu fágra um-
hverfi, enda fannst mér hún bera
svipmót þess alla ævi. Hugur
hennar var næmur fyrir öllu
fögru og góðu. Segja má að
snemma hafi sótt að henni raunir
litlu stúlkunni á Hraunum, hún
var ekki nema 8 ára þegar móð-
ir hennar dó. Má nærri geta hví-
líkur harmur það hefur verið
ungum börnum og heimilinu öllú.
Þrem árum síðar giftist faðir
hennar Jóhönnu Jónsdóttur próf-
asts í Glaumbæ í Skagafirði, tók
hún við húsforráðum á Hraunum
ög annaðist uppeldi barnanna,
einkum þeirra yngstu. — Ung gift
ist frú Norðmann sveitunga sín-
um Jóni Norðmann, prestssynin-
um á Barði í Fljótum. Var mikið
ástríki með þeim hjónum. Jón
Norðmann var mikilsmetinn gáfu
xnaður, stundaði hann verzlunar-
störf, var verzlunaistjóri við
Gránufélagið á Akureyri og síðan
kaupmaður á sama stað. Honum
voru falin mörg trúnaðarstörf á
Akureyri, því hann þótti fram-
sýnn og dugmikill athafnamaður.
— En Akureyri naut hans skem-
ur en skyldi, hann lézt í Kaup-
mannhöfn vorið 1908. Allir sem
til þekktu hörmuðu hann, sárast-
ur var þó harmurinn heima hjá
konu og 6 ungum börnum.
Frú Norðmann sýndi þá sem
Oftar. að hún var hetja. Henni
var ljóst, að hún varð að stand-
Mirmingarorð
um að veita þeim allt þá mennt-
un, er kostur var á.
Ekki liðu mörg ár áður en aftur
brá skugga á heimilið. Eldri son-
urinn Jón veiktist og varð eigi
bjargað. Hann dó rúmlega tvítug-
ur að aldri, yndislegur piltur. Jón
stundaði tónlistarnám í Þýzka-
landi og þótti mjög efnilegur
píanóleikari, enda gáfaður og list
rænn. Margir óttuðust að slíkt
áfall yrði móður hans Ofraun. En
hún tók því eins og öðru mót-
læti með stillingu Og hugarró. —
Þá reyndi einnig á þrek hennar,
þegar Kristín dóttir hennar, glæsi
leg köna veiktist og dó frá manni
og ungum börnum.
Frú Norðmann gerði sér ljóst,
að við engan var að deila, en hún
trúði á Guðs handleiðslu. Má
segja að henni hafi orðið að trú
sinni og börnin hennar reyndust
henni eins og bezt veiður á kosið.
Eftir að börn hennar giftust Og
stofnuðu heimili var hún hjá
þeim til skiptis og fylgdist með
lífi þeirra og barnabarná, sem
hún lét sér mjög annt um.
Síðustu árin var hún mest hjá
Katrínu dóttur sinni og manni
hennar Jóni skólastjóra Sigurðs-
syni. Þar átti hún öruggt athvarf.
Langri ævi er nú lokið. Frú
Norðmann lézt aðfaranótt mánu-
dags 11. sept. Hún félck hægt and
lát eins og smágerð ilmjurt er
lokar krónunni hægt og mjúklega
og fellur til jarðar hávaðalaust.
En ilmurinn er horfinn, ilmur
göfugrar sálar.
Um leið og ég votta ættingjum
og vii\um samúð mína þakka ég
góða vináttu.
Hulda Á. Stefánsdóttir.
LÁTIN er hér í Reykjavík frú
Jórunn Norðmann. Húnn var
fædd að Hraunum í Fljótum þann
16. maí 1871, dóttir heiðurshjón-
anna Einars Baldvins Guðmunds-
sonar og Kristínar Pálsdóttur
sálmaskálds Jónssonar í Víðvík.
Árið 1894 gekk hún að eiga Jón
kaupmann Norðmann, velmetinn
athafnamann. Varð þeim sjö
barna auðið og eru fjögur á lífi:
Katrín, Óskar, Ásta og Jórunn.
Var sambúð þeirra hjóna hin
fcezta, en stutt, því að árið 1908
varð Jórunn að sjá af manni
sínum og var sár harmur að henni
kveðinn Og börnunum, en hún
lét ekki bugast, enda hafði hún
þá nnkið að lifa fyrir, og það
kom í ljós seinna, að hlutverk
sitt sem móðir leysti hún af hendi
með rnestu ágætum. Eftir and-
lát manns síns fluttist Jóruhn til
Reykjavíkur með börn sín og
hefir búið þar síðan, síðustu árin
hjá Katrínu dóttur sinni og manni
hennar, Jóni Sigúrðssyni, skóla-
stjóra, sem hafa annazt hana með
stakri nærgætni, en annars var
hún alla jafna umvafin ástríki
barna sinna.
Frú Jórunn var fríð og glæsi-
leg kona, sem tekið var eftir hvar
sem hún fór. Hún var sannköll-
uð hefðarkona í þess orðs fyllsta
skilningi.. En þótt ytri glæsi-
mennska hennar væri mikil, bar
þó sú innri af, því að Jórunn var
gáfuð kona og góð, og var sem
hlýju og birtu legði 'af henni.
Hún hélt uppi hér í Reykjavík,
í mörg ár, mesta myndar- og
gestrisnisheimili, enda var þar oft
gestkvæmt. Kom þar m. a. margt
sönglistarfólk, bæði innlent og
erlent, svo að heimiíið var sann-
kallað „músík-centrum“, enda
var húsfreyjan sjálf mjög söng-
elsk. Þaðan eiga margir ljúfar og
skemmtilegar endurminningar,
enda hafði Jórunn sérstakt lag á
að láta gestum sínum líða vel, og
ekki voru börnin eftirbátar henn
ar í því. Var oft glatt á hjalla og
söngur og hljóðfærasláttur var
þar hafður í hávegum.
Nú þegar frú Jórunn er horfitv
af sjónarsviði okkar og haldin til:
annarra heimkynna, fylgja henni
hlýjar þakkir og góðar óskir
hinna mörgu sem hún gladdi eða
rétti hjálparhönd á annan hátt —
en þeir eru margir. Blessuð veri
minning þessarar góðu konu.
Ottó Arnar
ast raunirnar barnanna vegna.
Mikið verkefni var framundan,
að sjá mörgum börnum farborða.
Heimilið á Akureyri var mjög
jglæsilegt og nutu þar margir mik-
illar gestrisni. Húsmóðirin Ijúf og
góð tók ávallt okkur krökkunum,
sem áttu því láni að fagna að eiga
vini meðal barnanna í „Norð-
mannshúsi", með ástríki og hlýju,
og lét jafnt yfir alla ganga.
Fljótt veitti ég þvi athygli hve
xnild hún var í dómum sínum
Og umburðarlynd, ef eitthvað bar
ýtaf, liún vildi gera gott úr öllu.
Vorið 1909 flutti unga ekkjan
xneð fríða barnahópinn sinn til
Reykjavíkur. Nánir ættingjar og
vinir hvöttu hana til þess, að sagt
var. En við sem heima sátum
eöknuðum hennar og barnanna.
Þegar kveðjur höfðu farið fram
og skipið lagði frá landi á Akur-
eyri flýttum við krakkarnir okk-
Ur upp á brekku til þess að geta
Béð svo langt sem augað eygði til
skipsins, sem flutti vini okkar á
brott, góðar óskir og þakkir
fylgdu þeim út fjörðinn.
Þegar til Rvíkur kom bjó frú
Norðmann börnum sínum yndis-
legt heimili. Vakti hún yfir vel-
ferð þeirra og lét sér umhugað
Sjötugur í dag:
Ólafur Runólfsson
í DAG er sjötugur Ólafur Runólfs
son bóndi Strandgötu 17 Hafnar-
firði.
Ólafur er fæddur á Fossi í Mýr
dal 27. sept. 1891. Foreldrar hans
voru hjónin Guðný Ólafsdóttir
frá Reynisholti í Mýrdal og Run-
ólfur Runólfsson bóndi á Fossi,
frá Skálmabæjarhráuni í Álfta-
veri. Ólafur dvaldist á Fossi til
tíu ára aldurs, hjá föður sínum.
Fimm ára ganjiall missti hann
móður sína.
Þegar hann fór frá föður sín-
um fluttist hann að Suður-Vík
til Haildórs bónda Jónssonar og
var þar til 19 ára aldurs. Þar
kveðst hann hafa notið ágætis
uppeldis á góðu og mannmörgu
heimili.
Tuztugu ára gamall fór Ólafur
tii náms í Bændaskólann á Hvann
eyri og útskrifaðist þaðan eftir
tveggja ára nám vorið 1912.
Eftir það stundaði hann ýmsa
/vinnu bæði við landbúnað og sjó-
sókn á togurum, en sem kunnugt
er voru á þeim tímum ekki ráðn-
ir á togara nema úrvals duglegir
menn.
Árið 1916 þá 25 ára gamall flutt
ist Ólafur til Hafnarfjarðar og hef
ur átt þar heima síðan eða í 45 ár.
Allan þennan tíma hefur hann
verið sístarfandi og er enn þó
sjötíu ár eigi hann að baki.
Hinn 27. desember 1922 ’kvænt-
ist Ólafur Hendrikku Hendriks-
dóttur, Hansens skipstjóra í Hafn
arfirði, ágætri konu sem reyndist
manni sínum vel meðan hennar
naut við, en hún lézt árið 1958,
hafði þá fyrir löngu misst heils-
una og legið rúmföst í 12 ár.
Þau hjón eignuðust tvær dætur,
Sigríði, sem giftist Alfreð Ander-
sen iðnverkamanni, búsett í Hafn
arfirði og Guðnýju gift Daníval
Finnbogasyni bifvélavirkja, bú-
sett í Ólafsvík.
Ólafur stofnsetti verzlun við
standa gestum fyrir beina. og
mun hún hafa skilað því hlut-
verki, sjáifri sér og heimilinu til
sóma, sem og öðrum störfum,
sem hún þurfti að vinna af hönd-
um, sem ung stúlka á mannmörgu
heimili, og síðar, sem húsfreyja
og móðir barna sinna.
Eftir Ástu liggur því mikið
ævistarf, starf, sem að vísu er
oftast lítt í frásögur fært, en
unnið lengst af í hljóðlátri fórn-
fýsi, samfara dugnaði og sam-
viskusemi.
En nú er Ásta orðin háöldruð
kona. Æsku og starfsárin löngu
að baki. Gamla heimilið hennar
horfið í fjarlægð, frá dvalarstaðn
um í dag, þar sem hún sleit barns
skónum, naut yndis æskuáranna,
og síðar um áratugi vann sín
I verk og barðist sinni baráttu
85 ára i dag:
Ásla Þorvaldsdóttir
FRÚ ÁSTA Þorvaldsdóttir fyrr-
um húsfreyja á Krossum á Ár-
skógsströnd í Eyjafjarðarsýslu er
85 ára í dag.
Ásta fæddist að Krossum og
ólst þar upp hjá foreldrum sín-
um Sigurlaúgu Jóhannsdóttur og
Þorvaldi Þorvaldssyni búandi
hjónum þar. Voru systkinin 7
sem til þroskaaldurs komust. 5
bræður og tvær systur. 3 bræðr-
anna ásamt fósturbróður drukkn
uðu af báti í fiskiróðri, nálægt
aldamótunum, og fjórði bróð-1
irinn drukknaði einnig all-1
mörgum árum síðar. Eftir lifa'
aðeins tvö systkinanna, Ásta og
einn bróðir, rúmlega áttræður
að aldri.
Eftir lát móður sinnar Sigur-
laugar, sem búið hafði sem ekkja
um nokkur ár eftir lát seinni
manns síns, tók Ásta við bús-
forráðum á Krossum ásamt
manni sínum Ólafi Þorsteinssyni
En eftir lát manns síns, brá Asta
búi og fluttist til sonar síns á
Akureyri og átti þar heimili um
árabil, en flutti siðan til Reykja-
víkur og býr nú hjá börnum sín
um að Blönduhlíð 20.
Ég sem þessar línur rita, ólst
upp að Krossum, hjá föðurömmu
minni móður Ástu, og selnni
manni hennar Gunnlaugi Jóns-
syni skipstjóra. Man ég því Ástu
vel, þá hún var á bezta aldurs-
skeiði, ógift í föðurhúsum. Þótti
hún glæsileg kona, fríð sýnum,
vel gefin og menntuð eftir því
sem þá gafst kostur ungum stúlk-
um til menntunar. Gekk hún í
kvennaskólann á Laugalandi í
Eyjafirði fram. Þótti Ásta hinn
bezti kvenkostur.
Kroseaheimilið var af mörg-,-
um þekkt fyrir rausn og mynd-
arskap. Þangað komu því marg-
ir, innlendir gestir og erlendir,
enda lá heimilið við þjóðbraut.
Kom þá ekki sízt í hlut Ástu að
Strandgötu 17 í Hafnarfirði og
rak hana til ársins 1936. Jafn-
framt stundaði hann búrekstur
allumfangsmikinn, aðallega
mjólkurframleiðslu.
Árið 1936 hætti hanií að
verzla og sneri sér eingöngu að
Framh. á bls. 21.
sem húsfreyja og móðir barna
sinna.
En þótt gamla heimilið og átt.
hagarnir séu nú fjarlægir, gieym
ast þeir aldrei, en lifa ferskir d
vitundinni, þótt aldur og ár fær-
ist yfir. Hin háaldraða kona,
ásamt okkur hinum, sem tengd
erum gamla Krossaheimilinu,
sjáum það í dag, sem aðra daga,
yndislegt, fagurt og kært, þar
sem það stendur undir fagur-
grænni fjallshlíðinni, utarlega,
vestan Eyjafjarðar, ekki langt
frá sjónum.
Sólaruppkoman, séð og lifuð
á Krossum, margan vor og sum-
armorguninn, gjeýmist aldrei.
Þegar geislar MSandi sólar brut-
ust yfir Kaldbak og gylltu fjalls-
hlíðarnar í vestri, þegar miðnæt-
ursólin /arpaði mildum purpura-
ljóma á sjó og land Eyjafjarðar,
þegar fersk hafgolan læddist inn
fjörðinn, og svalaði þeim, sem
þreyttur stritati. Né heldur
gleymast hamfarir norðursins,
sem bar brotnandi brimöldur að
ströndinni og brimniðinn sem
barst heim að bænum, sem hljóm
kviða, soigaróður, minning þeirra
atburðr., sem á sínum tíma vakti
harm og trega í hjörtum þeirra
sem áttu og misstu frá þessu
heimili. Ásta eins og svo margir
aðrir, sem þarna fengu að lifa og
starfa, eignaðist sínar yndis og
unaðarstundir, en einnig sínar
sáru lífsstundir harma og trega,
margs konar baráttu og érfiðis.
Þannig þykist éjk Vita að af-
mælisbarnið í dag, hugsi heim á
fornar slóðir, minnist horfinna
lífdaga.
Eftilvill að einhverju meS
trega, en þó ánægt og 'sælt, meðal
barna sinna og vina, því þrátt
fyrir allt, varð þó sigurinn henn
ar. Sá ávinningur henni gefinn,
sem nýtur þakklát í hjarta gjafa
Guðs og manna, virðingar hinna
mörgu, sem þekktu þessa konu,
sem átti og á hreint hjarta, fórn-
fúsan huga, og góðvild til alls
og allra í svo ríkum mæli. Eng-
inn okkar veit. hve mörg æviár-
in afmælisbarnið á enn ólifuð,
En ég trúi því, að þá þau verða
að fullu talin, verði næst áfang-
inn í ætt við rísandi sólardýrð
þá sem hún ung og eldri að árum
fékk svo oft að lifa vormorgnana
á Krossum. Þessi undragjöf
kraftar og dýrðar Guðs sólar,
sem má sætta os- mennina við
hlutskiftið, skapa nýjan kraft í
sál, kjark og þrá til að berjast
baráttunni, lifa lífinu í bjartri
sigurvon.
Kæra föðursystir. Þannig hafa
mótast mínar óskir til þín á þess-
um heiðursdegi þínum. Fátækleg
orð að vísu. Vissulega margt
ósagt, sem ég ekki get sagt, en
vona að bæði hið sagða og ósagða,
sem að baki orðanna býr, skiljist
þér sem þakklæti og blessunar-
óskir frá mér og mínum til þín
— fyrir allt gamalt og nýtt,
heima og að heiman.
Innilegar hamingjuóskir Ásta
mín.
Ingólfur Þorvaldsson.